بازداشتگاه گوانتانامو

بازداشتگاه گوانتانامو (به انگلیسی: Guantanamo Bay detention camp) نام زندانی نظامی است واقع در پایگاه نیروی دریایی خلیج گوانتانامو در خلیج گوانتانامو (Guantanamo Bay) در جنوب شرقی کوبا که در اجاره ارتش آمریکا قرار دارد. این پایگاه طبق قرارداد بین آمریکا و کوبا، از سال ۱۹۰۳ در اجاره نیروی دریایی آمریکا بوده و اگرچه پس از انقلاب کوبا در دهه ۱۹۵۰، دولت آن کشور خواستار لغو این اجاره نامه شد، اما آمریکا با این درخواست موافقت نکرده و هرساله چک مبلغ اجاره را برای دولت کوبا می‌فرستد و دولت کوبا هم از نقد کردن آن خودداری می‌کند. در پی حملات انتحاری ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ در آمریکا و اعلام دکترین «مبارزه جهانی با تروریسم»، دولت آمریکا بازداشتگاهی را در این پایگاه ایجاد کرد تا کسانی را که در ارتباط با اقدامات تروریستی در نقاط مختلف جهان بازداشت می‌شوند، در این محل زندانی کند.

این افراد که دارای تابعیت آمریکایی نیستند در مناطق مختلف جهان دستگیر شده‌اند، تحت عناوینی مانند «اشخاص متخاصم غیر ارتشی» به گوانتانامو فرستاده شده‌اند. در یک زمان، بیش از هفتصد تن از آنان در این محل زندانی بودند.

از آنجا که آمریکا این افراد را «نظامی دشمن» نمی‌داند، آنان از حقوق اسیران جنگی برخوردار نیستند و از آنجا که نه تابعیت آمریکایی دارند و نه در خاک آمریکا دستگیر یا زندانی شده‌اند، در حوزه قضایی ایالات متحده قرار ندارند و مشمول حقوق بازداشت شدگان در قوانین آن کشور، مانند ایراد رسمی اتهام، دسترسی به وکیل مدافع در مراحل بازجویی و حق محاکمه سریع و عادلانه نشده‌اند.

ادامه بازداشت این افراد با انتقاداتی از سوی نهادهای حقوق بشری مواجه بوده و باراک اوباما در جریان مبارزات انتخاباتی، وعده داد که وضعیت آنان را مشخص کند. هیئت بازنگری وضعیت زندانیان گوانتانامو ظاهراً به منظور تسریع در روند رسیدگی نهایی ایجاد شده‌است.

تاریخچه

بازداشتگاه گوانتانامو پس از اشغال افغانستان در سال ۲۰۰۱ میلادی، زیرنظر پایگاه نیروی دریایی آمریکا در خلیج گوانتانامو ایجاد شد و افرادی که متهم به ارتباط با فعالیت‌های تروریستی در خارج از خاک آمریکا بودند، به این بازداشتگاه انتقال یافتند.

در تاریخ ۲۲ ژانویه ۲۰۰۹ میلادی، باراک اوباما، رئیس جمهور جدید ایالات متحده آمریکا، در دومین روز ورودش به کاخ سفید فرمان تعطیل شدن بازداشتگاه گوانتانامو و همچنین زندان‌های مخفی سیا را صادر کرد، اما اینها هیچ‌گاه تعطیل نشدند.

جنگجوی دشمن

تصویری از لحظه ورود زندانیان موسوم به «دشمنان متخاصم» به بازداشتگاه ایکس-ری در گوانتانامو- تاریخ گرفته‌شدن نگاره، ۱۱ ژانویه ۲۰۰۲ میلادی.

ایالات متحده آمریکا، در دوران ریاست جمهوری جورج دبلیو بوش، زندانیان بازداشتگاه گوانتانامو را «جنگجوی دشمن» و همچنین «دشمنان متخاصم» می‌نامید. این اصطلاح اصولاً در سیستم حقوقی ایالات متحده آمریکا، به افرادی اطلاق می‌شد که بدون اینکه کشورشان با آمریکا رسماً در حال جنگ باشد، به اقدام مسلحانه علیه منافع ایالات متحده مبادرت کرده و از این روی، طبق تفسیر قانونی دفتر حقوقی ریاست جمهوری آمریکا، منشور حقوق در ایالات متحده آمریکا شامل حال آن افراد نمی‌گردید.

در تاریخ ۱۴ مارس ۲۰۰۹ میلادی، وزارت دادگستری آمریکا اعلام کرد که از این پس ایالات متحده آمریکا از عنوان «جنگجوی دشمن» برای مظنونان به عملیات تروریستی استفاده نخواهد کرد. با توجه به این دستور، زندانیان مظنون به شرکت در عملیات تروریستی که در بازداشتگاه گوانتانامو، از حقوق بین‌المللی زندانیان برخوردار خواهند شد.

هم‌اکنون ۱۶۶ زندانی در این زندان، نگهداری می‌شوند

انتقادات

اعتراض گروهی از فعالان حقوق بشر عضو سازمان عفو بین‌الملل در شهر میامی، فلوریدا به وضعیت معیشتی زندانیان در بازداشتگاه گوانتانامو.

تقریباً از زمان فعال شدن بازداشتگاه گوانتانامو، شرایط زندانیان باعث شد تا دولت آمریکا با انتقادهای شدیدی در داخل و خارج، به خصوص از سوی سازمان‌های بین‌المللی مدافع حقوق بشر، مواجه شود.

ایرانیان زندانی

مقالهٔ اصلی: فهرست زندانیان ایرانی در زندان گوانتانامو

فیلم کمپ اشعه ایکس

در نوامبر سال ۲۰۱۴ فیلمی دربارهٔ وضعیت زندانیان این بازداشتگاه با نام camp x-ray با بازی پیمان معادی و کریستن استوارت روی پرده‌های آمریکا اکران شد.

جستارهای وابسته

• القای حس غرق‌شدن