ریاست‌جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
خط ۶۸: خط ۶۸:
}}
}}
{{جدول هیئت دولت
{{جدول هیئت دولت
| عنوان = [[وزارت آموزش و پرورش ایران|وزیر آموزش و پرورش]]
| عنوان = [[وزارت آموزش و پرورش|وزیر آموزش و پرورش]]
| وزیر۱ = [[محمدعلی نجفی]]
| وزیر۱ = [[محمدعلی نجفی]]
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
خط ۷۶: خط ۷۶:
}}
}}
{{جدول هیئت دولت
{{جدول هیئت دولت
| عنوان = [[وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران|وزیر اطلاعات]]
| عنوان = [[وزارت اطلاعات|وزیر اطلاعات]]
| وزیر۱ = [[علی فلاحیان]]
| وزیر۱ = [[علی فلاحیان]]
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
خط ۸۴: خط ۸۴:
}}
}}
{{جدول هیئت دولت
{{جدول هیئت دولت
| عنوان = [[وزارت امور اقتصادی و دارایی ایران|وزیر امور اقتصادی و دارایی]]
| عنوان = [[وزارت امور اقتصادی و دارایی|وزیر امور اقتصادی و دارایی]]
| وزیر۱ = [[محسن نوربخش]]
| وزیر۱ = [[محسن نوربخش]]
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
خط ۱۲۰: خط ۱۲۰:
}}
}}
{{جدول هیئت دولت
{{جدول هیئت دولت
| عنوان = [[وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران|وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی]]
| عنوان = [[وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی|وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی]]
| وزیر۱ = [[ایرج فاضل]]
| وزیر۱ = [[ایرج فاضل]]
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
خط ۱۴۸: خط ۱۴۸:
}}
}}
{{جدول هیئت دولت
{{جدول هیئت دولت
| عنوان = [[وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران|وزیر پست و تلگراف و تلفن]]
| عنوان = [[وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات|وزیر پست و تلگراف و تلفن]]
| وزیر۱ = [[سید محمد غرضی]]
| وزیر۱ = [[سید محمد غرضی]]
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
خط ۱۷۲: خط ۱۷۲:
}}
}}
{{جدول هیئت دولت
{{جدول هیئت دولت
| عنوان = [[وزارت دادگستری ایران|وزیر دادگستری]]
| عنوان = [[وزارت دادگستری|وزیر دادگستری]]
| وزیر۱ = [[اسماعیل شوشتری]]
| وزیر۱ = [[اسماعیل شوشتری]]
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
خط ۱۸۰: خط ۱۸۰:
}}
}}
{{جدول هیئت دولت
{{جدول هیئت دولت
| عنوان = [[وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران|وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح]]
| عنوان = [[وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح|وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح]]
| وزیر۱ = [[اکبر ترکان]]
| وزیر۱ = [[اکبر ترکان]]
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
خط ۲۲۴: خط ۲۲۴:
}}
}}
{{جدول هیئت دولت
{{جدول هیئت دولت
| عنوان = [[وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران|وزیر فرهنگ و آموزش عالی]]
| عنوان = [[وزارت علوم، تحقیقات و فناوری|وزیر فرهنگ و آموزش عالی]]
| وزیر۱ = [[مصطفی معین]]
| وزیر۱ = [[مصطفی معین]]
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
خط ۲۷۳: خط ۲۷۳:
}}
}}
{{جدول هیئت دولت
{{جدول هیئت دولت
| عنوان = [[وزارت جهاد کشاورزی ایران|وزیر کشاورزی]]
| عنوان = [[وزارت جهاد کشاورزی|وزیر کشاورزی]]
| وزیر۱ = [[عیسی کلانتری]]
| وزیر۱ = [[عیسی کلانتری]]
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۷ شهریور ۱۳۶۸
خط ۳۳۸: خط ۳۳۸:
| عنوان = [[معاون اول رئیس‌جمهور ایران|معاون اول رئیس‌جمهور]]
| عنوان = [[معاون اول رئیس‌جمهور ایران|معاون اول رئیس‌جمهور]]
| وزیر۱ = [[حسن حبیبی]]
| وزیر۱ = [[حسن حبیبی]]
| وزیر۱ـآغاز تصدی = مرداد ۱۳۶۸
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۳۰ مرداد ۱۳۶۸
| وزیر۱ـپایان تصدی = ۱۲ مرداد ۱۳۷۶
| وزیر۱ـپایان تصدی = ۱۲ مرداد ۱۳۷۶
| وزیر۱ـحزب = حزب کارگزاران سازندگی
| وزیر۱ـحزب = حزب کارگزاران سازندگی
| وزیر۱ـمنبع = <ref name="hashemi">{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://hashemirafsanjani.ir/fa/content/پیشنهاد-هاشمی-به-موسوی-خوئینی‌ها-هاشمی-حکم-معاون-اول-خود-را-صادر-کرد |عنوان=پیشنهاد هاشمی به موسوی خوئینی‌ها / هاشمی حکم معاون اول خود را صادر کرد |ناشر=پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی |تاریخ=۳۰ مرداد ۱۳۶۸ |تاریخ بازبینی=۱۲ فروردین ۱۳۹۷}}</ref>
| وزیر۱ـمنبع =
}}
}}
{{جدول هیئت دولت
{{جدول هیئت دولت
خط ۳۶۴: خط ۳۶۴:
| وزیر۱ـحزب = حزب کارگزاران سازندگی
| وزیر۱ـحزب = حزب کارگزاران سازندگی
| وزیر۱ـمنبع = <ref>{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://www.asriran.com/fa/news/288069/وزیران-اقتصاد-از-آغاز-جمهوری-اسلامی-تا-کنون-چشم-باب-همایون-به-مرد-دوازدهم |عنوان=وزیران اقتصاد از آغاز جمهوری اسلامی تاکنون: چشم «باب همایون» به مرد دوازدهم |ناشر=[[عصر ایران]] |تاریخ=۷ مرداد ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۷ شهریور ۱۳۹۶}}</ref>
| وزیر۱ـمنبع = <ref>{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://www.asriran.com/fa/news/288069/وزیران-اقتصاد-از-آغاز-جمهوری-اسلامی-تا-کنون-چشم-باب-همایون-به-مرد-دوازدهم |عنوان=وزیران اقتصاد از آغاز جمهوری اسلامی تاکنون: چشم «باب همایون» به مرد دوازدهم |ناشر=[[عصر ایران]] |تاریخ=۷ مرداد ۱۳۹۲ |تاریخ بازبینی=۷ شهریور ۱۳۹۶}}</ref>
}}
{{جدول هیئت دولت
| عنوان = معاون امور حقوقی و مجلس
| وزیر۱ = [[عطاءالله مهاجرانی]]
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۳۰ مرداد ۱۳۶۸
| وزیر۱ـپایان تصدی = ۱۲ مرداد ۱۳۷۶
| وزیر۱ـحزب = حزب کارگزاران سازندگی
| وزیر۱ـمنبع = <ref name="hashemi"/>
}}
}}
{{جدول هیئت دولت
{{جدول هیئت دولت
خط ۳۸۸: خط ۳۹۶:
}}
}}
{{جدول هیئت دولت
{{جدول هیئت دولت
| عنوان = [[سازمان حفاظت محیط زیست ایران|رئیس سازمان حفاظت محیط زیست]]
| عنوان = [[سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران|رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست]]
| وزیر۱ = [[هادی منافی]]
| وزیر۱ = [[هادی منافی]]
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۱۲ مرداد ۱۳۶۸
| وزیر۱ـآغاز تصدی = ۱۲ مرداد ۱۳۶۸

نسخهٔ ‏۱ آوریل ۲۰۱۸، ساعت ۲۲:۴۹

دوران سازندگی به دو دوره ریاست جمهوری علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی اطلاق می‌شود که مشتمل بر دولت‌های پنجم و ششم نظام جمهوری اسلامی ایران می‌باشد که آغاز فعالیت آن ۱۲ مرداد ۱۳۶۸ و پایان فعالیت ۱۲ مرداد ۱۳۷۶ می‌باشد. اجرای اولین برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی بعد از انقلاب در این دولت انجام گرفت. سیاست باز اقتصادی و وضع قوانین ضد انحصار از جمله اقدامات مؤثر وی بوده است.

از مهمترین دغدغه‌های پیش روی این دولت بازسازی کشور بعد از جنگ هشت ساله دشوار بود که ویرانه‌های زیادی را بر جای گذاشته بود و نیاز بود در اسرع وقت بازسازی شوند. به همین منظور هاشمی در وزارتخانه‌های اقتصادی دولت از وزیران با گرایش تکنوکراتی بهره جست. همچنین هاشمی تصمیم گرفت سهم بودجهٔ پروژه‌های عمرانی را به طور چشمگیری نسبت به سایر فعالیت‌های دولت بیشتر در نظر بگیرد. در خصوص سایر وزارتخانه‌ها به منظور تثبیت فضای سیاسی داخل کشور سعی کرد تعادل را بین گروه‌های سیاسی آن دوره برقرار کند، به طوریکه انتخاب سید محمد خاتمی (نیروهای خط امام) به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در کنار علی‌اکبر ولایتی (راست‌گرای سنتی) نمونه‌ای از این دست انتخابات هستند. اما این رویه در عمل نشان داد که نه‌تنها موافقت همهٔ طیف‌های سیاسی تامین نشد، بلکه همهٔ گروه‌های سیاسی از سهم‌بندی موجود ناراضی بودند. از دغدغه‌های اقتصادی دیگر می‌توان به کسری بودجه ۵۰ درصدی دولت در زمان دولت اول هاشمی اشاره کرد.[۱]

در سال ۱۳۷۲ با حضور یک رقیب مطرح به نام احمد توکلی و دلسردی نیروهای چپ‌گرا نسبت به هاشمی به منظور دخالت دادن آنها در امور اجرایی دولت جدید، نتیجه انتخابات به راحتی قابل پیش‌بینی نبود. توکلی که از نابرابری‌ها در توزیع ثروت و فساد اقتصادی دولتمردان گلایه داشت، در نهایت توانست ۴ میلیون رای را در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۷۲) از آن خود کند که نشان از ریزش قابل توجه هواداران هاشمی بود. در این دوره به دلیل فشارهای وارده از جانب مجلس چهارم و سایر گروه‌های سیاسی راست‌گرا، هاشمی تمایلی به استفاده از نیروهای چپ نداشت.[۱]

هاشمی رفسنجانی در خصوص عملکردش در پست ریاست‌جمهوری اینگونه نقل می‌کند:[۲]

... کسری بودجه و فروش نفت هر بشکه ۷ تا ۱۰ دلار آن‌هم در شرایط تحریم و شرارت‌های بیگانگان، شرایط را متمایز می‌کند ولی اولین دوره ریاست‌جمهوری من یعنی از سال ۶۸ تا ۷۲ در بین همه ادوار ریاست جمهوری چون از جنگ فارغ شده بودیم و به سازندگی رو آوردیم بهتر است؛ البته به دو دلیل: اول اینکه خودم رئیس جمهور بودم و به کرات از عملکردم دفاع مستند می‌کردم و دوم جدای از این، در سال ۶۸ در حالی ریاست‌جمهوری را قبول کردم که بودجه کشور به صورت رسمی ۵۱ درصد کسری داشت.

اهم مسائل

  • بازسازی ویرانه‌های باقی‌مانده از جنگ تحمیلی در زمینه‌های مختلف
  • تهیه و اجرای طرح‌های ملی در راستای ایجاد توسعه اقتصادی
  • تعامل جدی با کشورهای خارجی به خصوص اتحادیه اروپا
  • تاثیر در نظر امام در مورد قطعنامه ۵۹۸شورای امنیت و اتمام جنگ سه ماه پس ازاین که ایشان جانشینی فرمانده کل قوا شود.
  • شناسایی عراق به عنوان آغاز کنندهٔ جنگ
  • فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد

هیئت دولت

مقام نام آغاز تصدی پایان تصدی حزب سیاسی منبع
نهاد ریاست‌جمهوری
رئیس‌جمهور اکبر هاشمی رفسنجانی۱۲ مرداد ۱۳۶۸۱۲ مرداد ۱۳۷۶روحانیت مبارز
رئیس دفتر رئیس‌جمهور سید محمد میرمحمدیمرداد ۱۳۶۸مرداد ۱۳۷۲تمدن اسلامی [۳]
 حسین مرعشیمرداد ۱۳۷۲مرداد ۱۳۷۴کارگزاران[۳]
 محسن هاشمی رفسنجانیمرداد ۱۳۷۴۱۲ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران[۳]
سرپرست نهاد ریاست‌جمهوری حمید میرزادهمرداد ۱۳۶۸مرداد ۱۳۷۲مستقل[۴]
 محمد هاشمی رفسنجانیمرداد ۱۳۷۲مرداد ۱۳۷۶کارگزاران[۵]
وزیران
وزیر آموزش و پرورش محمدعلی نجفی۷ شهریور ۱۳۶۸۲۹ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران[۶][۷]
وزیر اطلاعات علی فلاحیان۷ شهریور ۱۳۶۸۲۹ مرداد ۱۳۷۶مستقل[۶][۷]
وزیر امور اقتصادی و دارایی محسن نوربخش۷ شهریور ۱۳۶۸۲۵ مرداد ۱۳۷۲کارگزاران[۶]
 مرتضی محمدخان۱۴ مهر ۱۳۷۲۲۹ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران[۸]
وزیر امور خارجه علی‌اکبر ولایتی۷ شهریور ۱۳۶۸۲۹ مرداد ۱۳۷۶مؤتلفه[۶][۷]
وزیر بازرگانی عبدالحسین وهاجی۷ شهریور ۱۳۶۸۲۵ مرداد ۱۳۷۲مستقل[۶]
 یحیی آل‌اسحاق۲۵ مرداد ۱۳۷۲۲۹ مرداد ۱۳۷۶مؤتلفه[۷]
وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایرج فاضل۷ شهریور ۱۳۶۸۲۳ دی ۱۳۶۹مستقل[۶]
 رضا ملک‌زاده*۲۴ دی ۱۳۶۹۱۴ اسفند ۱۳۶۹مستقل[۹]
 رضا ملک‌زاده۱۴ اسفند ۱۳۶۹۲۵ مرداد ۱۳۷۲مستقل[۱۰]
 علیرضا مرندی۲۵ مرداد ۱۳۷۲۲۹ مرداد ۱۳۷۶مستقل[۷]
وزیر پست و تلگراف و تلفن سید محمد غرضی۷ شهریور ۱۳۶۸۲۹ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران[۶][۷]
وزیر تعاون غلامرضا شافعی۱۰ دی ۱۳۷۰۲۹ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران[۱۱][۷]
وزیر جهاد سازندگی غلامرضا فروزش۷ شهریور ۱۳۶۸۲۹ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران[۶][۷]
وزیر دادگستری اسماعیل شوشتری۷ شهریور ۱۳۶۸۲۹ مرداد ۱۳۷۶مستقل[۶][۷]
وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح اکبر ترکان۷ شهریور ۱۳۶۸۲۵ مرداد ۱۳۷۲غیرنظامی [۶]
 محمد فروزنده۲۵ مرداد ۱۳۷۲۲۹ مرداد ۱۳۷۶نظامی[۷]
وزیر راه و ترابری محمد سعیدی‌کیا۷ شهریور ۱۳۶۸۲۵ مرداد ۱۳۷۲مستقل[۶]
 اکبر ترکان۲۵ مرداد ۱۳۷۲۲۹ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران[۷]
وزیر صنایع سنگین محمدهادی نژادحسینیان۷ شهریور ۱۳۶۸۲۹ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران[۶][۷]
وزیر صنایع محمدرضا نعمت‌زاده۷ شهریور ۱۳۶۸۲۹ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران[۶][۷]
وزیر فرهنگ و آموزش عالی مصطفی معین۷ شهریور ۱۳۶۸۲۵ مرداد ۱۳۷۲جامعه پزشکی [۶]
 محمدرضا هاشمی گلپایگانی۲۵ مرداد ۱۳۷۲۲۹ مرداد ۱۳۷۶مستقل[۷]
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی سید محمد خاتمی۷ شهریور ۱۳۶۸۳ خرداد ۱۳۷۱روحانیون مبارز [۶]
 علی لاریجانی*۲۵ تیر ۱۳۷۱۲۰ مرداد ۱۳۷۱مؤتلفه[۹]
 علی لاریجانی۲۰ مرداد ۱۳۷۱۲۵ مرداد ۱۳۷۲مؤتلفه[۱۲]
 سید مصطفی میرسلیم۲۵ مرداد ۱۳۷۲۲۹ مرداد ۱۳۷۶مؤتلفه[۷]
وزیر کار و امور اجتماعی حسین کمالی۷ شهریور ۱۳۶۸۲۹ مرداد ۱۳۷۶خانه کارگر [۶][۷]
وزیر کشاورزی عیسی کلانتری۷ شهریور ۱۳۶۸۲۹ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران[۶][۷]
وزیر کشور عبدالله نوری۷ شهریور ۱۳۶۸۲۵ مرداد ۱۳۷۲روحانیون مبارز [۶]
 علی‌محمد بشارتی جهرمی۲۵ مرداد ۱۳۷۲۲۹ مرداد ۱۳۷۶مستقل[۷]
وزارت مسکن و شهرسازی سراج‌الدین کازرونی۷ شهریور ۱۳۶۸۲۵ مرداد ۱۳۷۲کارگزاران[۶]
 عباس آخوندی۲۵ مرداد ۱۳۷۲۲۹ مرداد ۱۳۷۶مستقل[۷]
وزیر معادن و فلزات حسین محلوجی۷ شهریور ۱۳۶۸۲۹ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران[۶][۷]
وزیر نفت غلام‌رضا آقازاده۷ شهریور ۱۳۶۸۲۹ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران[۶][۷]
وزیر نیرو بیژن نامدار زنگنه۷ شهریور ۱۳۶۸۲۹ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران[۶][۷]
معاونان رئیس‌جمهور
معاون اول رئیس‌جمهور حسن حبیبی۳۰ مرداد ۱۳۶۸۱۲ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران[۱۳]
معاون اجرایی حمید میرزادهمرداد ۱۳۶۸مرداد ۱۳۷۲مستقل
 محمد هاشمی رفسنجانیمرداد ۱۳۷۲۱۲ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران
معاون امور اقتصادی محسن نوربخشمرداد ۱۳۷۲۱۳۷۳کارگزاران[۱۴]
معاون امور حقوقی و مجلس عطاءالله مهاجرانی۳۰ مرداد ۱۳۶۸۱۲ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران[۱۳]
رئیس سازمان انرژی اتمی رضا امراللهی۱۲ مرداد ۱۳۶۸۱۲ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران
رئیس سازمان تربیت بدنی حسن غفوری‌فردشهریور ۱۳۶۸مرداد ۱۳۷۲جام
 سید مصطفی هاشمی‌طبامرداد ۱۳۷۲۱۲ مرداد ۱۳۷۶کارگزاران
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست هادی منافی۱۲ مرداد ۱۳۶۸۱۲ مرداد ۱۳۷۶مستقل
رئیس سازمان برنامه و بودجه مسعود روغنی زنجانی۱۲ مرداد ۱۳۶۸مرداد ۱۳۷۲مستقل
 حمید میرزادهمرداد ۱۳۷۲۱۲ مرداد ۱۳۷۶مستقل

منابع

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ مروری بر کارنامه ۸ ساله دولت هاشمی رفسنجانی جوان‌پرس
  2. هاشمی‌رفسنجانی: ۶۸ تا ۷۲ بهترین دوران ریاست جمهوری است خبرآنلاین
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ «مرد پرنفوذ». آفتاب یزد. تهران. سال نوزدهم (۴۹۷۵): ص ۶. ۲ شهریور ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۹ شهریور ۱۳۹۶.
  4. «دکتر حمید میرزاده». نهاد ریاست‌جمهوری ایران. دریافت‌شده در ۷ شهریور ۱۳۹۶.
  5. «محمد هاشمی». نهاد ریاست‌جمهوری ایران. دریافت‌شده در ۷ شهریور ۱۳۹۶.
  6. ۶٫۰۰ ۶٫۰۱ ۶٫۰۲ ۶٫۰۳ ۶٫۰۴ ۶٫۰۵ ۶٫۰۶ ۶٫۰۷ ۶٫۰۸ ۶٫۰۹ ۶٫۱۰ ۶٫۱۱ ۶٫۱۲ ۶٫۱۳ ۶٫۱۴ ۶٫۱۵ ۶٫۱۶ ۶٫۱۷ ۶٫۱۸ ۶٫۱۹ ۶٫۲۰ ۶٫۲۱ «مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی دوره ۳ جلسه ۱۳۸». کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۵.
  7. ۷٫۰۰ ۷٫۰۱ ۷٫۰۲ ۷٫۰۳ ۷٫۰۴ ۷٫۰۵ ۷٫۰۶ ۷٫۰۷ ۷٫۰۸ ۷٫۰۹ ۷٫۱۰ ۷٫۱۱ ۷٫۱۲ ۷٫۱۳ ۷٫۱۴ ۷٫۱۵ ۷٫۱۶ ۷٫۱۷ ۷٫۱۸ ۷٫۱۹ ۷٫۲۰ ۷٫۲۱ «مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی دوره ۴ جلسه ۱۳۹». کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۵.
  8. «مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی دوره ۴ جلسه ۱۵۱». کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ خرداد ۱۳۹۵.
  9. ۹٫۰ ۹٫۱ «همه وزیران این ۳۰ سال». خبر آنلاین. ۲۴ مرداد ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲۳ اسفند ۱۳۹۶.
  10. «مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی دوره ۳ جلسه ۳۴۳». کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۵.
  11. «مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی دوره ۳ جلسه ۴۴۲». کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۵.
  12. «مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی دوره ۴ جلسه ۱۷». کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۵.
  13. ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ «پیشنهاد هاشمی به موسوی خوئینی‌ها / هاشمی حکم معاون اول خود را صادر کرد». پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی. ۳۰ مرداد ۱۳۶۸. دریافت‌شده در ۱۲ فروردین ۱۳۹۷.
  14. «وزیران اقتصاد از آغاز جمهوری اسلامی تاکنون: چشم «باب همایون» به مرد دوازدهم». عصر ایران. ۷ مرداد ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۷ شهریور ۱۳۹۶.