دشتستان

برای شهرستان همنام، شهرستان دشتستان را ببینید.

دشتستان (دستقان، دشتگان یا ایراهستان) ناحیه ساحلی گرمسیرات فارس که امروزه در میانه وسیعی از استان بوشهر می‌باشد.

این ناحیه منتهی به ساحل در زمان هخامنشی بخشی از ساتراپ پایتخت بوده و وجود کاخ‌ها، آتشدان‌ها و بقایای معماری این دوره در منطقه موید این مطلب است؛ و شهر ساحلی آن تااوکه بوده است. حدود ۹ بنای باستانی (کاخ بردک سیاه - کاخ سنگ سیاه - کاخ کوروش - گور دختر - تپه امامزاده شه نورالدین - تپه باغ میل - تل چهار کنار دونی - تل شهید - معدن سنگ تنگ گیر) از دوره هخامنشی در این ناحیه وجود دارد.

این ناحیه در دورهٔ ایران باستان «ایراهستان» به معنی «سرزمین ساحلی» می‌باشد. در دوران پادشاهی ساسانیان (قرن سوم تا هفتم میلادی) این منطقه جزء ناحیه یا استان «اردشیر خوره فارس» بوده است. در همین دوره نام فرعی این منطقه «دشتگان» بوده که بعدها در منابع تاریخی و جغرافیایی مسلمانان معرب آن یعنی «دستقان» به کار رفته است و از حدود قرن هشتم هجری عنوان دشتستان و بعضاً «گرمسیرات [فارس]» به این منطقه اطلاق گردیده است که تا ائاخر صفویه اینگونه شناخته می‌شده است. بیش از ۷۰ اثر باستانی از دوره ساسانی در این ناحیه یافت شده است. شهر توز از شهرهای مهم ساسانی در این ناحیه است.

بلوک دشتستان

این ناحیه در زمان قاجاریه با عنوان بلوک دشتستان از گرمسیرات فارس، میانه جنوب و مغرب شیراز با طول ۳۷ فرسخ (از قریه کلر ناحیه گناوه تا قریه منقل ناحیه خورموج) و عرض ۱۸ فرسخ (از قریه رودفاریاب کوه گیسکان ناحیه برازجان تا قریه شیف ناحیه مضافت بوشهر) بوده است که از شرق به بلوک دشتی و از شمال به بلوک خشت و از غرب و جنوب به لیروای و دریای فارس (خلیج فارس) منتهی می‌شده است.

بلوک دشتستان که حاکم نشین آن بندر بوشهر بوده است شامل ۱۴ ناحیه زیر بوده است: انگالی - اهرم - برازجان - تنگستان - حیاط داود - خورموج - دالکی - رودحله - زنگنه - زیراه - شبانکاره - گناوه - مضافات بوشهر - ریشهر

در بعضی منابع دشتستان بزرگ به بلوک دشتستان یا تمام استان بوشهر قلمداد می‌گردد.

منابع

• دشتستان: تاریخ، سرزمین، فرهنگ؛ زکریا رستگار، بروجن: آبتین نگار، ۱۳۹۲.