سازمان فضایی ایران: تفاوت میان نسخهها
افزودن نام رئیس جدید سازمان فضایی که روز 25 آذر توسط وزیر ارتباطات منصوب شد و برخی از برنامه های جدید سازمان به نقل از وی. |
ا |
||
خط ۹: | خط ۹: | ||
| شعار = |
| شعار = |
||
| تاریخ_تأسیس = ۱۳۸۲ |
| تاریخ_تأسیس = ۱۳۸۲ |
||
| پایگاه = [[پایگاه فضایی سمنان]]، [[پایگاه فضایی امام خمینی]]، [[استان سمنان]]{{سخ}}[[پایگاه فضایی قم]]، [[استان قم]]{{سخ}}[[مرکز فضایی البرز]]، [[استان البرز]]، [[پایگاه فضایی چابهار]]، [[استان سیستان و بلوچستان]] |
| پایگاه = [[پایگاه فضایی سمنان]]، [[پایگاه فضایی امام خمینی]]، [[استان سمنان]]{{سخ}}[[پایگاه فضایی قم]]، [[استان قم]]{{سخ}}[[مرکز فضایی البرز]]، [[استان البرز]]، [[پایگاه فضایی چابهار]]، [[استان سیستان و بلوچستان]] پایگاه فضایی تهران |
||
| ریاست = مرتضی براری |
| ریاست = مرتضی براری |
||
| وابسته_به = [[وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات]] |
| وابسته_به = [[وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات]] |
نسخهٔ ۲۸ دسامبر ۲۰۱۷، ساعت ۱۳:۰۹
اطلاعات کلی | |
---|---|
گونه | سازمان فضایی |
وبگاه |
سازمان فضایی ایران سازمان ملی فضایی کشور ایران است. وظیفه این سازمان، برنامهریزی برای استفاده از فضا و گسترش فناوریهای فضایی در کشور با استفاده از دانش بومی و همکاریهای بینالمللی است. توسعه فناوری ماهوارهای و مخابرات فضایی، سنجش از دور، پرتاب و حمل و نقل فضایی از یک طرف و توسعه منابع انسانی، ایستگاههای زمینی و زیرساختهای مناسب جهت هدایت و کنترل ماهوارهها از طرف دیگر، محور فعالیتهای سازمان فضایی ایران است.[۱] این سازمان در حال حاضر در حال توسعه فناوری ساخت ماهواره در ایران است. کاوشگر پژوهش جدیدترین موشک فضایی آزمایش شده توسط این سازمان است. همچنین سازمان فضایی ایران قصد دارد که تا سال ۱۳۹۹، نخستین فضانورد ایرانی را با استفاده از فناوری بومی به فضا بفرستد.[۲] سازمان فضایی ایران دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است، و بصورت مؤسسه دولتی وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اداره میشود.[۳]
این سازمان اجرا کننده مصوبات شورای عالی فضایی است، که تصمیمگیری در مورد استفاده صلحآمیز از فضا در کشور را به عهده دارد. ریاست سازمان فضایی ایران برعهده مرتضی براری معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، و دبیر شورای عالی فضایی است.
بودجه
در سال ۹۵ بودجه ۱۷ میلیارد تومانی برای سازمان فضایی تعیین شده است، البته این بودجه تمام بودجه فضایی کشور نیست. برای مثال در سال ۹۵ به پژوهشگاه فضایی ایران ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه اختصاص یافته است[۴]البته ارگانهای دیگر مانند وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هم به این بخش کمک میکنند. [۵] بودجه سازمان فضایی ایران از منابع داخلی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تأمین میشود.[۱]
تاریخچه
تاریخچه سازمان فضایی ایران به اوایل دهه ۵۰ خورشیدی بازمیگردد. در سال ۱۳۵۲، مرکز سنجش از راه دور ایران جهت فراهم آوردن امکان استفاده از ماهواره برای سازمان برنامه و بودجه تأسیس شد. بر اساس تصمیم مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۷۰، این مرکز زیر نظر وزارت پست و تلگراف و تلفن قرار گرفت.[۶]
در پی مواد ۸ و ۹ مصوبه ۶۸۱۵۹ مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۲، شورای عالی فضایی با عضویت چندین نهاد دولتی و ریاست رئیس جمهور تشکیل شد. سازمان فضایی ایران بر اساس همین مصوبه تشکیل گردید، و ریاست آن را دبیر شورای عالی فضایی برعهده دارد. این سازمان دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است، و بصورت مؤسسه دولتی وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اداره میشود.
پرتابههای فضایی ایران
اولین موشک ایران برای مطالعات علمی و هواشناسی وهمچنین پایهگذاری دستگاههای موقعیت یاب کنونی GPS در فروردین ۱۳۵۵ ازمیدان فرح به فضا پرتاب شد. کشور ایران در حال حاضر دارای فناوریهای پرتاب فضایی زیرمداری و مداری است. در تاریخ ۱۵ بهمن ۱۳۸۶ موشک ماهوارهبر فضایی ایران به نام «سفیر» برای پروازی زیرمداری به فضا پرتاب شد. برخی از منابع غربی معتقدند که گونهای تغییریافته از موشک شهاب-۳ ایران به نام «پرتابه فضایی شهاب» برای این منظور استفاده میشود.[۷] گونه تکاملیافته این موشک برای پرتاب ماهواره ایرانی امید به مدار زمین در بامداد ۳ فوریه ۲۰۰۹ میلادی (۱۴ بهمن ۱۳۸۷) و در سیامین سالگرد پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ استفاده شد. ماهوارههای مصباح (همکاری مشترک ایران و ایتالیا)، مصباح-۲ و ماهواره ژئوسنکرون زهره (همکاری مشترک ایران و روسیه) نیز برای پرتاب با موشکهای فضایی ایرانی برنامهریزی شدهاند.
پرتابهای زیرمداری
در ۶ اسفند ۱۳۷۵، سازمان فضایی ایران یک پرتابه فضایی را در یک پرواز زیرمداری آزمایش کرد. این موشک حامل محمولهای آزمایشی بود که مشترکاً توسط وزارت علوم و وزارت دفاع طراحی و ساخته شده بود. این موشک تا ارتفاع ۱۵۰ کیلومتری زمین بالا رفت و بر طبق برنامهٔ از پیش تنظیم شده، با چتر نجات به زمین فرود آمد.[۸]
در تاریخ ۱۵ بهمن ۱۳۸۶، سازمان فضایی ایران با پرتاب نخستین گونه از موشک کاوشگر-۱ با نام «سفیر» دومین پرواز فضایی زیرمداری خود را با موفقیت به انجام رساند. موشک سفیر از پایگاه فضایی جدید ایران در شاهرود به فضا پرتاب شد. با این پرتاب موفقیتآمیز، ایران یک گام به پرتاب ماهوارهها به مدار زمین نزدیک شده است.[۹][۱۰]
ارسال موجود زنده
در ۳ فوریه ۲۰۱۰ (۱۴ بهمن ۱۳۸۸)، سازمان فضایی ایران کاوشگر-۳ (به انگلیسی: Explorer-3) را به همراه چند جانور شامل یک موش صحرایی، دو لاکپشت و چند کرم به فضای-زیرمداری پرتاب نمود و زنده به زمین بازگرداند. این پرتابه قادر بود تا دادههای الکترونیکی و تصاویر زنده از زمین را به مرکز مخابره نماید. سازمان فضایی ایران از این آزمایش تصاویری را از این آزمایشگاه کوچک که نشاندهندهٔ توانایی برای آزمایشهای آینده نیز بود، منتشر کرد.[۱۱] این اولین بار مفید زیستی ارسال شده به فضا بود.[۱۲]
در ۱۵ مارس ۲۰۱۱ (۲۴ اسفند ۱۳۸۹)، سازمان فضایی ایران کاوشگر-۴ (به انگلیسی: Explorer-4) را که حامل کپسولی حیاتی حاوی یک عروسک بود را به فضا پرتاب نمود.[۱۳] سازمان فضایی ایران اعلام نمود طرحی مشابه را برای اواسط سپتامبر در دست انجام دارد.[۱۴] اما این پروژه به خاطر شکست تا آماده شدن کاوشکر پیشگام معلق شد.[۱۵]
در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۳ (۹ بهمن ۱۳۹۱)، سازمان فضایی ایران کاوشگر پیشگام (به انگلیسی: Pioneer) را به همراه یک میمون رزوس به نام آفتاب[۱۶]با موفقیت به مدت ۲۰ دقیقه[۱۷] به ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری زمین پرتاب نمود و آن را بازگرداند.[۱۸][۱۹] این اولین بار بود که ایران توانست نخستی سانی را به فضا پرتاب و بازیابی نماید. این پرتاب ۵۴ سال پس از پرتاب اولین میمون یعنی خانم بیکر صورت گرفت.
مراکز فضایی ایران
پایگاه فضایی اصلی ایران پایگاه فضایی امام خمینی (ره) سمنان است و در ۸۰ کیلومتری جنوب شرق سمنان در استان سمنان قرار دارد. این پایگاه در روز ۱۵ بهمن ۱۳۸۶ با حضور محمود احمدینژاد، رئیس جمهور وقت و برخی مقامات دولتی ایران رونمایی شد.[۲۰][۲۱][۲۲][۲۳] موشک کاوشگر-۱ از این پایگاه به فضا پرتاب شد.
مرکز فضایی البرز یکی از مراکز اصلی دریافت اطلاعات ماهوارهای در کشور است و در استان البرز واقع شده است. ساخت این مرکز در سال ۱۳۵۵ آغاز شد و در سال ۱۳۵۷ به بهرهبرداری رسید.[۲۴] این مرکز کار دریافت، ذخیرهسازی، پردازش، مدیریت، تکثیر و نشر اطلاعات دریافتی از ماهوارهها را به عهده دارد.
پایگاه دوم پرتاب موشک ایران در نزدیکی شهر قم قرار دارد. نخستین موشک از پایگاه قم، پرتاب موشک هواسونگ-۳ در مسیر پرتابهای (بالستیک) در اردیبهشت ۱۳۷۰ بوده است. در تاریخ ۱۱ آبان ۱۳۸۵ و در طی رزمایش پیامبر اعظم ۲، چندین فروند موشک ایرانی از جمله شهاب-۲، شهاب-۳، فتح-۱۱۰ و موشکهای زلزال از این مرکز پرتاب شدند.[۲۵][۲۶]
در دسامبر ۲۰۱۰ اعلام شد بنابر محدودیتهای جغرافیایی موجود در اولین مرکز فضایی برای ارسال ماهواره به مدار، تحقیقاتی برای ساخت دومین مرکز فضایی (ارسالگر) صورت گرفت.[۲۷] پایگاه فضایی ملیِ جدید، در جنوب شرقی استان سیستان و بلوچستان احداث میشود. این پایگاه در آینده محل اصلی تمام ماموریتهای فضایی ایران خواهد بود که مشابه پایگاه فضایی بایکونور روسها و پایگاه فضایی کندی آمریکاییها خواهد بود.[۲۸][۲۹][۳۰]
در مارس ۲۰۱۱، گروه اطلاعاتی جین براساس دادههای ماهواره ای خود و تحلیل آنها اعلام نمود که ایران به شدت در حال ساخت امکاناتی پیچیده و با سرعتی بسیار زیاد است که نشاندهندهٔ آمادگی و تمایلاتش به فضاست.[۳۱]
احتمالاً این مرکز همان مرکز پرتاب ماهواره یک تنی میباشد که احمد وحیدی وزیر دفاع سابق جمهوری اسلامی ایران آن را پایگاه فضایی امام خمینی نامیده بود.[۳۲]
برنامههای فضایی گذشته
- ماهواره سینا-۱ (ساخت مشترک ایران و روسیه) در روز ۵ آبان ۱۳۸۶ از پایگاه فضایی پلستسک در روسیه توسط موشک کاسموس-۳ به فضا پرتاب شد. با پرتاب این ماهواره، ایران به جمع ۴۳ کشور دارای ماهوارهٔ مداری پیوست.
- ماهواره امید
برنامههای فضایی آینده
دکتر براری معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رییس سازمان فضایی ایران در اولین جلسه شورای مدیران این سازمان پس از انتصاب گفت: ایجاد بستر مناسب برای توسعه فعالیت های بخش خصوصی در حوزه فضایی و توسعه و گسترش اقتصاد فضایی از اولویت های سازمان خواهد بود. دکتر براری ضمن تاکید بر ظرفیت بالای علمی کشور در بخش فضایی در دانشگاه ها و مراکز علمی افزود: باید از ظرفیت علمی بخش دانشگاهی در توسعه حوزه فضایی کشور استفاده مناسب انجام شود. وی حضور موثر در حوزه بین المللی را یکی دیگر از اهداف سازمان فضایی ایران در دوران جدید دانست. رییس سازمان فضایی ایران گفت: دیتاهای تولید شده در سازمان فضایی ایران باید در خدمت توسعه شاخص های اقتصادی کشور از جمله کشاورزی باشد و بستری فراهم شود تا این دیتاها در اختیار بخش خصوصی جهت تولید ثروت قرار گیرد. دکتر براری تدوین برنامه ۱۰ ساله حوزه فضایی کشور و تصویب آن در شورای عالی فضایی جهت پیشگیری از موازی کاری در این حوزه را از دیگر اولویت ها و برنامه های خود عنوان کردند. [۳۳]
دکتر محسن بهرامی، رئیس سابق سازمان فضایی ایران پیشتر گفته بود: پروژه هایی که در سازمان فضایی ایران برنامه ریزی شده بود در حال پیشرفت است و و ظیفه سازمان فضایی این است که به این برنامه ها صدمه ای وارد نشود و ادامه پیدا کنند. قراردادها تکمیل تر و اصلاحات مورد نظر انجام شده است. وی افزود: هم اکنون برنامه های سازمان فضایی در فاز جدیدی از طراحی و ساخت قرار گرفته است و پروژه های تعریف شده همگی به صورت توسعه فناوری است. ماهواره ناهید که یک ماهواره مخابراتی است در حال اتمام مرحله ساخت آن هستیم. قرارداد ناهید ۲ آماده شده که به زودی ابلاغ خواهد شد. ماهواره دوستی که با همکاری دانشگاه صنعتی شریف طراحی و ساخته شده، آماده پرتاب است و قرارداد پرتاب آن نیز بسته شده است. قرارداد ماهواره ظفر نیز در حال بازنگری است و آن نیز ابلاغ خواهد شد و طراحی و ساخت آن در سال آینده به اتمام خواهد رسید. ماهواره آتست نیز در حال اتمام مرحله ساخت است که تا آخر سال جاری تحویل سازمان فضایی خواهد شد. تا پایان سال 3 ماهواره آماده پرتاب خواهیم داشت.[۳۴]
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فضایی ایران دکتر حسن حدادپور رئیس پژوهشگاه فضایی ایران در دومین همایش آشنایی با علوم و فناوری فضایی و کاربرد آن که به مناسبت هفته جهانی فضا برگزار شده بود با اشاره به پروژههای در دست اجرای پژوهشگاه فضایی ایران بیان کرد پروژه ماهواره ناهید ۱ در مراحل پایانی تجمیع و تست ماهواره قرار دارد و بهزودی آماده پرتاب خواهد شد.
بنا بر این گزارش وی ضمن اشاره به این نکته که فضا موهبت الهی برای تمام بشریت است و همه مردم جهان باید بتوانند از نعمتهای آن برخوردار باشند گفت پژوهشگاه فضایی ایران در راستای انجام وظایف و ماموریتهای خود در توسعه فناوریهای فضایی کشور و ایجاد زیرساختهای لازم، ۴۳ پروژه فضایی را به اجرا درآورده که ۲۴ پروژه آن خاتمه یافته و ۱۹ پروژه در دست اجرا است.
وی در ادامه افزود، پروژههای ماهواره مخابراتی ناهید ۲، ماهواره پارس ۱ و بلوک انتقال مداری در این پژوهشگاه در دست اجرا بوده که طراحی اولیه آنها به اتمام رسیده و در مرحله ساخت مدل مهندسی سیستم قرار دارند در جمهوری اسلامی ایران پرتاب میشوند. [۳۵]
فضانورد ایرانی
سازمان فضایی ایران در نظر دارد که تا سال ۱۳۹۹، نخستین فضانورد ایرانی را با استفاده از فناوری فضایی بومی به مدار زمین بفرستد.[۲]
حضور در سازمان ملل
سازمان فضایی ایران دارای غرفهای در محل نمایشگاه دائمی فضایی سازمان ملل متحد در شهر وین است. این غرفه در ۲۱ بهمن ۱۳۸۸ برپا شد و مکانی برای نمایش دستاوردهای فناوری ایران در صنایع فضایی است.[۳۶]
جستارهای وابسته
پانویس و منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱
«اختصاص ۳ هزار و ۹۶۰ میلیارد تومان برای سازمان فضایی ایران». وبگاه آفتاب aftab.ir. ۱ اسفند ۱۳۸۶. دریافتشده در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۷.
خبرگزاری فارس
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱
«ایران تا ۱۰ سال آینده نخستین فضانورد خود را به فضا میفرستد» (به انگلیسی و...). وبگاه RIA Novosti. ۲۰ اوت ۲۰۰۸. دریافتشده در ۲۱ شهریور ۱۳۸۷. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ «اساسنامه سازمان فضایی ایران». وبگاه سازمان فضایی ایران. دریافتشده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۷.
- ↑ {http://media.farsnews.com/media/Uploaded/Files/Documents/1394/10/27/13941027000199.pdf}
- ↑ {http://www.mashreghnews.ir/fa/news/411729/بودجه-5-هزار-ميلياردی-وزارت-ارتباطات-برای-فضا}
- ↑ «سازمان فضایی ایران - وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات». وبگاه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات. دریافتشده در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۸۷.
- ↑
"ایران موشک صدایی را آزمایش و از نخستین ماهواره بومی خود رونمایی کرد" (به انگلیسی). وبگاه RIA Novosti. ۴ فوریه ۲۰۰۸. Retrieved 19 اردیبهشت 1387.
{{cite web}}
: Check date values in:|تاریخ بازدید=
و|تاریخ=
(help) - ↑
"ایران پرتاب موشک را اعلام کرد" (به انگلیسی). وبگاه روزنامه اینترنشنال هرالد تریبیون. ۲۵ فوریه ۲۰۰۷. Retrieved 18 اردیبهشت 1387.
آسوشیتد پرس
{{cite web}}
: Check date values in:|تاریخ بازدید=
و|تاریخ=
(help) - ↑
"ایران پروژه فضایی را افتتاح کرد" (به انگلیسی). وبگاه بیبیسی. ۴ فوریه ۲۰۰۸. Retrieved 18 اردیبهشت 1387.
{{cite web}}
: Check date values in:|تاریخ بازدید=
و|تاریخ=
(help) - ↑
"کاوشگر-۱ ایرانی به فضا پرتاب شد" (به انگلیسی). وبگاه پرس تیوی. ۴ فوریه ۲۰۰۸. Retrieved 18 اردیبهشت 1387.
{{cite web}}
: Check date values in:|تاریخ بازدید=
و|تاریخ=
(help) - ↑ «ایران پرتابهٔ حملکنندهایی را به فضا ارسال نمود». www.payvand.com. ۲ فوریه ۲۰۱۰. دریافتشده در ۱۴ مارس ۲۰۱۲.
- ↑ «حیواناتی از سوی ایران به فضا پرتاب شدند». Metro.co.uk. ۴ فوریه ۲۰۱۰.
- ↑ [۱]
- ↑ «ایران میمونی را در مدار قرار میدهد». Antara News. ۲۰ آوریل ۲۰۱۱. دریافتشده در ۱۴ مارس ۲۰۱۲.
- ↑ طراق مالک (۳۱ ژانویه ۲۰۱۲). «گزارس: ایران ماهوارهذی مشاهدهگر کوچیکی را با موفقیت در مدار زمین قرار داد». CSMonitor.com. دریافتشده در ۱۴ مارس ۲۰۱۲.
- ↑ http://www.asriran.com/fa/news/255035/جزئیات-اعزام-اولین-میمون-فضانورد-ایرانی-اعزام-انسان-به-فضا-تا-10-سال-آینده
- ↑ "ایران میمونی را به فضا فرستاد". 3 News NZ. January 29, 2013.
- ↑ http://www.presstv.ir/detail/2013/01/28/286087/iran-sends-monkey-into-space-returns-it/
- ↑ http://www.foxnews.com/world/2013/01/28/iranian-state-tv-says-country-has-successfully-sent-monkey-into-space/
- ↑ IRIBNews:: واحد مرکزی خبر
- ↑ MehrNews.com - Iran, world, political, sport, economic news and headlines
- ↑ MehrNews.com - Iran, world, political, sport, economic news and headlines
- ↑ «رونمایی نخستین سامانه فضایی ایران توسط رئیس جمهور». صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران. وبگاه شبکه خبر. ۱۵ بهمن ۱۳۸۶. دریافتشده در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۷.
- ↑ «تاریخچه مرکز فضایی ماهدشت». وبگاه سازمان فضایی ایران. دریافتشده در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۷.
- ↑
مارک وید. "قم" (به انگلیسی). وبگاه آستروناتیکس astronautix.com. Retrieved 20 اردیبهشت 1387.
{{cite web}}
: Check date values in:|تاریخ بازدید=
(help) - ↑ رضا تقیزاده (۲۵ آبان ۱۳۸۵). «هدفها و کاربردهای ابزار مورد استفاده در رزمایش پیامبر اعظم ۲». وبگاه بیبیسی فارسی. دریافتشده در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۸۷.
- ↑ «بدون عملیات». Presstv.ir. دریافتشده در ۶ فوریه ۲۰۱۲.
- ↑ «تاسیس پایگاه ملی پرتاب ماهواره درجنوب شرق کشور - مشرق نیوز». مشرقنیوز. آیآر. ۱۵ می ۲۰۱۱. دریافتشده در ۱۴ مارس ۲۰۱۲.
- ↑ http://baztab.jetjoin.com/2011/03/11/تاسیس-پایگاه-ملی-پرتاب-ماهواره-درجنوب/
- ↑ «اختصاص ۴ میلیارد تومان اعتبار برای ساخت ابررایانه ملی». Ihrc.ir. دریافتشده در ۶فوریه ۲۰۱۲. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازدید=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ «ایران پروژههای فضایی و پرتاب موشک خود را تسریع نمودهاست- گزارش هفتگی-دفاعی جین». Articles.janes.com. ۱۸ مارس ۲۰۱۱. دریافتشده در ۶ فوریه ۲۰۱۲.
- ↑ «پرتاب ماهواره طلوع از پایگاه فضایی امام خمینی (ره)/آمادگی ایران برای پرتاب ماهواره دیگر کشورها». خبرگزاری فارس. ۱۵ خرداد ۱۳۹۱. دریافتشده در ۲۹ آذر ۱۳۹۱.
- ↑ «برنامههای آتی سازمان - رئیس سازمان فضایی ایران-».
- ↑ «پروژه های isa- رئیس سازمان فضایی ایران-».
- ↑ «گزارش پژوهشگاه فضایی ایران».
- ↑ «افتتاح غرفه فناوریهای فضایی ایران در نمایشگاه دائمی فضایی سازمان ملل». سازمان فضایی ایران. بهمن ۱۳۸۸. دریافتشده در ۲۵ فروردین ۱۳۸۸.
پیوند به بیرون
- وبگاه سازمان فضایی ایران
- اساسنامه سازمان فضایی ایران
- شورای عالی فضایی از وبگاه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
- فیلم پرتاب کاوشگر-۱ از سایت یوتیوب