خیزش مردم سیستان ۱۳۳۰

خیزش مردم سیستان در ۱۹ بهمن ۱۳۳۰ به شورشها و نارضایتی‌های مردم سیستان علیه حکومت پهلوی و خاندان خزیمه علم گفته می‌شود که در ۱۹ بهمن ۱۳۳۰ اتفاق افتاد و علت آن این بود که نسبت به انتخاب امیرحسین خزیمهٔ علم برای نمایندگی مجلس سیستان اعتراض داشتند.

سیستانی‌ها خود نماینده‌ای به نام آیت‌الله میرزا ابراهیم شریفی داشتند و از طرفی نیز سردار محمدرضا خان پردلی (سرابندی) رهبری این قیام را بر عهده داشت.

امیرحسین خزیمه علم در سال ۱۳۱۸ به عنوان معاون عمرانی وزارت کشور منصوب شد، این سمت وی چند ماهی بیشتر به طول نینجامید که در بهمن ماه همان سال به فرمانداری کل سیستان و بلوچستان منصوب گردید که تا سال ۱۳۲۳ ادامه یافت. تصدی خزیمه علم بر فرمانداری کل سیستان منجر به شروع نارضایتی‌هایی از سوی مردم زابل شد.

اولین باری که به مجلس راه یافت دوره شانزدهم انتخابات مجلس بود که از اواخر سال ۱۳۲۸ آغاز و در اواسط سال ۱۳۳۰ پایان یافت، وی در این دوره با توجه به اقتدار و نفوذش به صورت «نماینده تحمیلی» مردم زابل و سیستان به نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب شد.

دولت با حاکمیت اسدالله علم شخص دوم مملکت با تمام قدرت از خزیمه علم حمایت می‌کرد، اسدالله همچنین به بازرس اعزامی و فرماندار اعلام داشته بود که باید خزیمه از صندوق آرا بیرون بیاید. بنابراین چند روز قبل از روز انتخابات با حمایت و دسیسه رئیس ثبت احوال زابل تمامی صندوق‌ها را به نام امیرحسین خزیمه انباشتند و صبح روز ۱۹ بهمن صندوق‌ها را به محل شعب اخذ آرا در شهر و بخش‌های تابعه فرستادند. اما با هوشیاری مردم و رهبران سیستانی، امیرحسین خزیمه علم با مخالفت‌های مردم زابل و سیستان دیگر هیچگاه نتوانست کرسی نمایندگی مردم زابل را در مجلس شورای ملی اشغال کند.

با وجود همه انتظاراتی که می‌رفت دولت ناتوان از تأمین امنیت انتخابات بود. روز ۱۹ بهمن ۱۳۳۰ در زابل زد و خوردی خونین روی داده و ۱۱ نفر از جمله فرماندار و رئیس انجمن انتخابات کشته و ۴۰ نفر مجروح شدند. در زابل و زاهدان حکومت نظامی اعلام شد و سه تلگراف از حوادث خونین زابل به مراکز مخابره شد.

جستارهای وابسته

• خاندان خزیمه علم

منابع

• «زابل». ۲۰۱۲-۰۶-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۰۲-۱۱. نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• 2. ناتمام نوشته یونس دهمرده و زینب محمدتقی‌نژاد