تروتسکیسم

تروتسکیسم یا تروتئیسم (به انگلیسی: Trotskyism) نظریه مارکسیسم از دیدگاه لئون تروتسکی است.

شاخه‌ای از کمونیسم بر مبنای آرای لئون تروتسکی (۱۹۴۰–۱۸۷۹). تروتسکی جز نظریهٔ انقلاب پیوسته نوآوری خاصی در مارکسیسم نکرده است و نظریهٔ او در باب تفسیر انقلابی مارکسیسم در اساس همان تفسیر لنین است. تروتسکیسم با برداشتی که از شرایط انقلابی و رسالت انقلاب بولشویکی دارد در برابر استالینیسم قرار می‌گیرد. تروتسکی بر آن بود که روسیه می‌باید به صورت پایگاه انقلاب کمونیستی در جهان درآید و موج انقلاب از آن کشور بی‌امان به سراسر جهان فرا برده شود. اما استالین خواستار ساختن «سوسیالیسم در یک کشور» بود و بر آن بود که این کشور می‌باید در مقام دژ تسخیر ناپذیر انقلاب در برابر ضدانقلاب نگهداری شود.

تروتسکیسم پس از مگر تروتسکی تنها در یک کشور به صورت نیروی سیاسی توانمندی درآمد و به حکومت دست یافت؛ و در دیگر کشورها تروتسکیست‌ها به صورت گروه های کوچک انقلابی، با کشاکش‌هایی بر سر باورهای فرقه‌ای، باقی مانده‌اند. در سال‌های بعد با افت استالینیسم و کاسته شدن از جاذبهٔ چین و مائوئیسم، تروتسکیسم در میان جوانان انقلابی چپ در جهان از جاذبهٔ بیشتری برخوردار شده است.

نظریات تروتسکی در میان برخی نهضت‌های سیاسی جهان مقبولیت خاصی یافته‌است، برای نمونه در ونزوئلا، کمیته ایجاد مارکسیسم بین‌الملل تماس‌هایی با هوگو چاوز رئیس جمهور ونزوئلا برقرار نموده‌است. همچنین بسیاری از احزاب تروتسکیسم در کشورهای توسعه یافته مانند بریتانیا، فرانسه، آلمان و ایتالیا فعال هستند. با این وجود، به طور کلی، نظریات تروتسکی هرگز در جوامع کمونیستی بین‌المللی، مخصوصاً پس از تبعید شدن تروتسکی، مقبولیت پیدا نکرد و بلوک شرق نیز از این مسئله مستثنی نبود. حتی این مسئله پس از سخنرانی پنهانی و به تبع آن زوال استالینیسم و مائوئیسم هم ادامه یافت. امروزه با وجود اینکه نهضت‌های تروتسکیستی در بسیاری از کشورهای جهان فعالیت زیادی دارند، نهضت کمونیستی و مخصوصاً طبقه کارگر تروتسکیسم را به عنوان یک نهضت مهم که می‌توان با آن همراه شد در نظر نمی‌گیرند؛ بنابراین تروتسکیسم همواره در ایجاد یک جنبش اجتماعی عمومی که قادر به براندازی دولت‌های سرمایه داری است ناموفق بوده‌است.