جواد بدیع‌زاده

جواد بدیع‌زاده
نام تولد	سید جواد بدیع‌زاده
زاده	۱۲۸۱ تهران
درگذشته	۱۰ دی ۱۳۵۸ تهران
ژانر	موسیقی سنتی ایرانی

جواد بدیع‌زاده(۱۲۸۱ تهران - ۱۰ دی ۱۳۵۸ تهران) خواننده، موسیقی‌دان و نواساز ایرانی بود.

زندگی‌نامه

بدیع‌زاده در سال ۱۲۸۱ شمسی در محله پاچنار تهران به دنیا آمد. پدرش آقا سید رضا بدیع کاشانی، ملقب به بدیع‌المتکلمین، روحانی مشروطه‌خواهی بود که به سید اناری شهرت داشت. وی فرزندش را غالباً به مجالس وعظ و روضه‌خوانی خود می‌برد تا با شیوه آوازخوانی مذهبی آشنا شود. بدیع‌المتکلمین با تسلط کافی بر ردیف موسیقی ایرانی، پسر خود را نیز به فن آواز مؤذنی و روضه‌خوانی و تعزیه آشنا ساخت و او از تجربیات پدر استفاده کرد و به فراگیری گوشه‌ها و ردیف‌های موسیقی دستگاهی ایران پرداخت. جواد موسیقی ردیف سنتی و گوشه‌های بی‌شمار آن را از پدر و نیز از دایی خود میرزا یحیی سعید واعظین که او نیز از واعظان مشهور زمان خود بود، فراگرفت.

او تحصیلات ابتدایی را در مدرسه تدین و دوره متوسطه را در مدرسه آلیانس فرانسوی‌ها و سپس دارالفنون به پایان رساند و از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۳۱ در مجلس شورای ملی استخدام شد و به‌عنوان نماینده خدمت کرد.

بدیع‌زاده علاوه بر خوانندگی در امر آهنگ‌سازی نیز شهرت دارد. در سال ۱۳۰۴ که کمپانی انگلیسی صفحه‌پُرکنی هیزمَستِرزوُیس به‌قصد تهیه و ضبط صفحه از نواخته‌ها و خوانده‌های هنرمندان ایرانی نماینده خود را به ایران اعزام کرد و شعبهٔ خود را در تهران گشود، بدیع‌زاده به‌عنوان نخستین خواننده مرد، با معرفی و توصیه عبدالحسین‌خان شهنازی، انتخاب شد و اولین صفحه او با عنوان «جلوه گل» روانه بازار شد که شامل دو قطعه آواز و سه تصنیف از ساخته‌های خودش بود. از آن پس تا سال ۱۳۱۴ بدیع‌زاده ۲۴ تصنیف ساخت که همه روی صفحه ضبط شده‌است. او در سال‌های بعد در سفرهایی به حلب و بیروت و برلین و شبه‌قاره هند، بر شمار ضبط آهنگ‌های خود افزوده‌است.

از میان آفریده‌های معروف او می‌توان از سرود «ایران، کشور داریوش» و ترانه‌های جلوه گل، داد دل، دل‌افسرده، هدیهٔ خاک، گل پرپر و خزان عشق یاد کرد. «خزان عشق» که تا زمان ما جاذبهٔ خود را حفظ کرده در سال ۱۳۱۳ در پیوند با متنی عاشقانه از رهی معیری ساخته شده‌است.

بدیع‌زاده با افتتاح رادیو به جمع هیئت ارکستر آن زمان رادیو پیوست و درکنار هنرمندانی چون حسین تهرانی، مرتضی نی‌داوود، حبیب سماعی و استاد ابوالحسن صبا آثار مشهوری در حوزهٔ موسیقی ایرانی پدیدآورد. بدیع‌زاده سال‌ها عضو شعر و موسیقی رادیو تهران بود.

جواد بدیع‌زاده سرانجام در دیماه سال ۱۳۵۸ در هفتاد و هشت سالگی، براثر دومین سکته مغزی، در تهران چشم از جهان فروبست و در بهشت زهرا (قطعه: ۸ ردیف: ۲ شماره: ۲۶) به خاک سپرده شد. از او صفحات و نوارهای بسیاری بر جای مانده‌است.

خزان عشق

خزان عشق از آشناترین آثار بدیع‌زاده است. پیانوی این اثر را خود بدیع‌زاده نواخته است. این اثر در سال ۱۳۱۳ در پیوند با متنی عاشقانه از رهی معیری ساخته شده‌است.

شد خزان گلشن آشنایی		بازم آتش به جان زد جدایی
عمر من ای گل طی شد بهر تو		وز تو ندیدم جز بدعهدی و بی‌وفایی
با تو وفا کردم تا به تنم جان بود		عشق و وفاداری با تو چه دارد سود
آفت خرمن مهر و وفایی		نوگل گلشن جور و جفایی
از دل سنگت آه
دلم از غم خونین است		روش بختم این است
از جام غم مستم		دشمن می‌پرستم
تا هستم
تو و مست از می به چمن چون گل خندان		از مستی بر گریهٔ من
با دگران در گلشن نوشی می		من ز فراقت ناله کنم تا کی
تو و می چون لاله کشیدن‌ها		من و چون گل جامه دریدن‌ها
به رقیبان خواری دیدن‌ها
دلم از غم خون کردی		چه بگویم چون کردی
دردم افزون کردی
برو ای از مهر و وفا عاری		برو ای عاری ز وفاداری
که شکستی چون زلفت عهد مرا
دریغ و درد از عمرم		که در وفایت شد طی
ستم به یاران تا چند		جفا به عاشق تا کی
نمی‌کنی ای گل یک دم یادم		که همچو اشک از چشمت افتادم
تا کی بی‌تو بود از غم خون دل من
آه از دل تو
گر چه ز محنت خوارم کردی		با غم و حسرت یارم کردی
مهر تو دارم باز
بکن ای گل با من		هر چه توانی ناز
کز عشقت می‌سوزم باز

منابع

• جواد بدیع‌زاده، از محراب تا مضراب وبگاه دویچه وله
• جواد بدیع‌زاده و موسیقی عامیانه آرشیو رادیو زمانه
• آشنایی با جواد بدیع‌زاده، اولین خوانندۀ بیات تهران
• شد خزان … گلشن آشنایی وبگاه روزنامه اطلاعات
• همراه با پرویز مشکاتیان و جواد بدیع‌زاده رادیو فرهنگ

پیوند به بیرون

• khazan eshgh javad badizadeh خزان عشق، جواد بدیع‌زاده YouTube
• ترانه‌های از یاد رفته: یار قشنگ