فضلویه

فضلویه نام خاندان حکام کرد ملوک شبانکاره است. منسوب به نظام الدین فضل‌الله از ملوک شبانکاره.

حمدالله مستوفی اشاره به مهاجرت طوایفی از کردهای مناطق کردستان سوریه، (جبل السماق) از قرن پنجم هجری به مناطق لرستان و کهگیلویه کنونی می‌کند:

در سنه خمس مائه قریب صد خانوار کرد از جبل السماق شام (نام کوه و نجدی در کردستان سوریه) به سبب وحشتی که ایشان را با مهتر خود فرو افتاده بود به لرستان آمدند و در خیل احفاد محمدبن خورشید که از وزراء بود نزول کردند.

بعدها با شورش فضلویه و تسلط کردها بر مناطق فارس، بین سالهای ۵۷۰ تا ۱۰۰۶ هجری قمری خاندان فضلویه بر سرزمین بختیاری از اصفهان تا شوشتر با عنوان اتابکان لرستان و اتابکان لر بزرگ حکومت کردند. استحکامات آنان در ارتفاعات منگشت و مقر زمستانی آنها در ایذه نزدیک مال امیر بود.

بقایای گویش‌های کردی هنوز هم در استان فارس وجود دارد. زبان سیوندی و گویش کردشولی و گویش دهکویی یکی از لهجه‌های زبان لارستانی است که ریشه در زبان پهلوی اوستایی دارد. این گویش شباهت زیادی به کردی کرمانجی دارد. چنان‌که از نام قدیم دهکویه که «دهکرد» است بر می‌آید، سکونت طوایف کرد در دهکویه‌است که توانسته بر گویش آن تأثیر گذارند. گویش دهکویی با لهجه کردی کرمانجی قرابت بیشتری دارد و با هم کلمات مشترک زیادی دارند که عیناً مانند هم تلفظ می‌شوند.

ملوک شبانکاره که ۱۵ تن بوده‌اند به ترتیب زیر حکومت کرده‌اند:

1. فضلویه از ۴۴۸ تا ۴۵۹ ه. ق.
2. صالح الدین یحیی بن حسن از ۴۵۹...
3. نظام الدین محمود بن صالح الدین یحیی از ...
4. قطب الدین مبارز... تا ۶۲۴ ه. ق.
5. ملک مظفرالدین محمدبن المبارز از ۶۲۴ تا ۶۵۸ ه. ق.
6. قطب الدین مبارزبن ملک مظفرالدین از۶۵۸ تا ۶۵۹ ه. ق.
7. نظام الدین حسن بن محمد مظفرالدین از ۶۵۹ تا ۶۶۲ ه. ق.
8. نصرةالدین ابراهیم برادر نظام الدین حسن. از ۶۶۲ تا ۶۶۴ ه. ق.
9. جلال الدین طیب شاه از ۶۶۴ تا ۶۸۱ ه. ق.
10. بهاالدین اسماعیل برادر طیب شاه. از ۶۸۱ تا ۶۸۸ ه. ق.
11. نظام الدین حسن بن طیب شاه. از ۶۸۸ تا ۷۲۵ ه. ق.
12. نصرةالدین ابراهیم بن اسماعیل. از ۷۲۵ تا...
13. ملک رکن الدین حسن. از...
14. تاج الدین جمشید بن اسماعیل از ۷۳۵ تا حدود ۷۴۲ ه. ق.
15. ملک اردشیر. از ۷۴۲ تا ۷۵۶ ه. ق.

امروزه تیره‌هایی از طوایف شبانکاره (فارس) و شبانکاره (غرب) هنوز در استان فارس و استان کردستان و کرمانشاه موجودند.

منابع

• هزاراسپ در IRANICA
• اتابکان لرستان در لغت نامه دهخدا
• ایرج افشار سیستانی، خوزستان و تمدن دیرینه آن، ج. ۱ ص ۲۳۴
• شبانکاره در دهخدا
• FAŻLŪYA،Amir ABU’LʿABBĀS FAŻL، IRANICA