سلطنت ممالیک

سلطنت مملوک سلطنة الممالیک
۱۲۵۰–۱۵۱۷
پرچم
وضعیت	پادشاهی
پایتخت	قاهره
زبان(های) رایج	عربی مصری، زبان قبطی، زبان قبچاقی
دین(ها)	اسلام سنی
سلطان
تاریخ
• بنیان‌گذاری	۱۲۵۰
• فروپاشی	۱۵۱۷
پیشین پسین [[ایوبیان]] پادشاهی اورشلیم ایالت مصر ایالت شام ایالت یمن

مملوک‌ها یا ممالیک سلسله فرماندهان ترک بود که در شام و مصر فرمانروایی یافتند. سلاطین ممالیک، فرماندهان ترکی بودند که در طول حکومت خود بر مصر و شام از طلایی‌ترین ادوار تاریخ این دو سرزمین را رقم زدند. در گذر قریب به سه قرن فرمانروایی مملوکان، دو سلسله از پادشاهان به فرمانروایی نشستند.

دولت ممالیک که قریب به سیصد سال فرمانروایی منطقه را در دست داشت، دولتی به سامان و با شکوه بود که با وجود جنگ‌های داخلی و آشوب‌های سیاسی انبوه توانست تمدن درخشانی ایجاد کند که آثار آن هنوز در مصر و سوریه باقی است، به ویژه که پادشاهان این دولت به دانش‌ها و فنون توجه تام داشتند. از دید نظامی نیز پادشاهان مملوک توانستند با درایت و لیاقت بسیار بالا با سلسله نبردهای ۵۰ سالهٔ دو متحد بزرگ، صلیبیان اروپای غربی و مغولان که پس از چیرگی بر سوریه و آناطولی، فلسطین و مصر را تهدید می‌کردند، مقابله کنند و مانع از کشتار مسلمانان شوند.

پیشینه

جمع مملوک ممالیک و بمعنی غلام که برگرفته از کلمه ترکی کوله به معنای سرباز، مزدور است که در زبان عربی به صورت مملوک به کار رفته است و بیشتر این کلمه را در مورد سربازان سفیدپوست به کار می‌برده‌اند و از آنجا که سلاطین «ممالیک» مصر از فرماندهان و جنگاوران ترک بودند که نخست در جزء قراولان الملک الصالح ایوب قرار داشتند بدین نام نامیده شده‌اند. اولین ایشان شجرةالدر همسر الملک الصالح است، اگرچه چند سالی اسماً سلطنت با موسی از بازماندگان خاندان ایوبی بود، ولی پس از او ممالیک رسماً سلطنت مصر را به دست گرفتند و ایشان دو گروه‌اند: ممالیک بحری و ممالیک برجی و این دو طبقه تا نیمه اول قرن دهم هجری مصر و شام را تحت اداره و حکومت خود داشتند و افراد آن سلسله‌ها با وجود سلطنت کوتاه و جنگهای داخلی دائمی ممالک خویش را به خوبی اداره می‌کردند و شهر قاهره از دوره سلطنت ایشان آثار درخشان و باارزشی دارد که نماینده عشق و علاقه سلاطین مملوک به هنر و سازندگی ااست. ممالیک علاوه بر این مردمانی جنگ‌آور و دلیر بودند و در مقابل صلیبیون عیسوی و نیز اردوهای مغول که از غلامان ارمنی و گرجی به صورت گسترده در لشکر خود استفاده می‌کردند ایستادگی سختی کردند، مخصوصاً مغول‌ها که بر آسیا چیرگی یافته و مصر را طرف تهدید قرار داده بودند چند بار مغلوب نمودند. دوره حکومت ممالیک بحری در سال ۷۹۲ ه.ق. به دست ممالیک برجی از میان رفت و ممالیک برجی را به سال ۹۲۲ ه.ق. سلاطین عثمانی ازمیان برداشتند.