مفصل: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ماني (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
ماني (بحث | مشارکت‌ها)
ابرابزار
خط ۱۷: خط ۱۷:
* مفاصل نیمه‌متحرک (amphiarthrosis): حرکت کمی میسر است. بیشتر مفاصل غضروفی در این دسته‌اند. (مثل [[مهره]]‌ها)
* مفاصل نیمه‌متحرک (amphiarthrosis): حرکت کمی میسر است. بیشتر مفاصل غضروفی در این دسته‌اند. (مثل [[مهره]]‌ها)
* مفاصل متحرک (diarthrosis): حرکات گوناگون میسر است. همه مفاصل متحرک، زلاله‌ای (سینوویال) هستند. مفاصل زلاله‌ای را به نوبه خود بنا بر نوع حرکت بدین‌گونه دسته‌بندی می‌کنند: ۱ - [[مفصل لغزنده|لغزنده]] یا مسطح. ۲ - [[درجه آزادی (مکانیک)|یک‌محوری]] ([[مفصل لولایی|لولایی]]{{•}} [[مفصل پاشنه‌ای|پاشنه‌ای]]). ۳ - [[درجه آزادی (مکانیک)|دومحوری]] ([[مفصل لقمه‌ای|لقمه‌ای]]{{•}} [[مفصل زینی|زینی]]) و ۳- [[درجه آزادی (مکانیک)|سه‌محوری]] ([[مفصل توپی|توپی]])<ref>Henry Gray (1887) Anatomy, descriptive and surgical p.220</ref>
* مفاصل متحرک (diarthrosis): حرکات گوناگون میسر است. همه مفاصل متحرک، زلاله‌ای (سینوویال) هستند. مفاصل زلاله‌ای را به نوبه خود بنا بر نوع حرکت بدین‌گونه دسته‌بندی می‌کنند: ۱ - [[مفصل لغزنده|لغزنده]] یا مسطح. ۲ - [[درجه آزادی (مکانیک)|یک‌محوری]] ([[مفصل لولایی|لولایی]]{{•}} [[مفصل پاشنه‌ای|پاشنه‌ای]]). ۳ - [[درجه آزادی (مکانیک)|دومحوری]] ([[مفصل لقمه‌ای|لقمه‌ای]]{{•}} [[مفصل زینی|زینی]]) و ۳- [[درجه آزادی (مکانیک)|سه‌محوری]] ([[مفصل توپی|توپی]])<ref>Henry Gray (1887) Anatomy, descriptive and surgical p.220</ref>

مفصل‌ها را می‌توان هم‌چنین بر پایه تعداد آسه‌های (محورهای) حرکت دسته‌بندی کرد. در این نوع دسته‌بندی، مفصل‌های زلاله‌ای بر حسب نوع حرکت به چندین دسته تقسیم می‌گردند. این حرکات بر حسب شکل سطوح مفصلی است که به مفصل اجازه می‌دهد دور یک آسه یا دو آسه و یا چند آسه لغزش و یا حرکت نمایند. گونه‌های مفصل در این تقسیم‌بندی عبارتند از<ref>Platzer, Werner (2008) Color Atlas of Human Anatomy, Volume 1, p.28</ref>:

الف- مفصل‌های یک آسه‌ای: در این مفصلها حرکت دور یک [[آسه]] انجام می‌گیرد این آسه ممکن است بصورت عرضی باشد. حرکت عمده در این مفصلها خم شدن و باز شدن می‌باشد. مانند مفصل آرنج
در حالت دیگر آسه بصورت طولی است که نمونه آن در مفصلهای چرخشی دیده می‌شود مانند مفصل اطلسی آسه‌ای.

ب- مفصل‌های دو آسه‌ای: در این مفصلها حرکت در دو آسه انجام می‌گیرد که این دو آسه بصورت افقی و عمود برهم می‌باشند. در این مفاصل علاوه بر حرکتهای خم شدن و باز شدن حرکتهای دور شدن و نزدیک شدن به بدن نیز دیده می‌شود، ولی حرکت چرخش آسه‌ای وجود ندارد.

نمونه این مفصل‌ها یکی مفصل لقمه‌ای (کندیلار) می‌باشد که در آن یک سطح کروی ([[کوژ]]) یا لقمه در یک گودی بیضی‌شکل (کاو) قرار می‌گیرد. این مفصلها با وجود اینکه کم و بیش شبیه به نمونه دوم مفصلهای لولائی هستند ولی حرکت بیشتری را اجازه می‌دهند. مانند مفصل زانو.
در این مفصلها سطح‌های مفصلی متقابلاً در دو جهت کاو و کوژ می‌باشند مانند [[مفصل زینی|مفصل‌های زینی]] (مفصل مچ دستی و قلمی شست در انسان).
نمونه سوم، مفصلهای بیضی شکل هستند که لبه مفصل بیضی شکل است مانند مفصل پیش بازویی مچ دستی که در آن مفصلی در یک جهت طویلتر از جهت دیگر بوده و عمود می‌باشند.

ج- مفصل‌های چند آسه‌ای:
در این مفصلها حرکت دور چند آسه انجام می‌گیرد یعنی علاوه بر حرکتهای خم شدن و بازشدن و نزدیک شدن و دور شدن حرکت چرخشی آسه نیز وجود دارد.
نمونه آن مفصل‌های توپی هستند که در آن یک سطح کروی شکل در داخل گودی استخوان دیگر حرکت نمی‌کند. مانند مفصل [[ران]] و یا شانه.

د- مفصل‌های صاف:
در این مفصلها سطوح مفصلی متقابل تقریباً مسطح می‌باشند. حرکت در این مفصلها بصورت لغزیدن و یا سریدن یک سطح روی سطح دیگر انجام می‌گیرد. حرکت این مفصلها اغلب بعلت وجود کپسول تنگ مفصلی یا لیگامنتها و یا زائده‌های مختلف محدود می‌باشند. این نوع مفصل را در مفصل بین استخوانچه‌های مچ دست و یا بین زائده‌های مفصلی مهره‌ها می‌توان دید.


== آسیب‌شناسی مفاصل ==
== آسیب‌شناسی مفاصل ==
خط ۲۹: خط ۴۷:
* ویکی‌پدیای انگلیسی.
* ویکی‌پدیای انگلیسی.
{{ویکی‌انبار-رده|Joints}}
{{ویکی‌انبار-رده|Joints}}



{{مفصل}}
{{مفصل}}

نسخهٔ ‏۵ ژانویهٔ ۲۰۱۷، ساعت ۰۹:۲۹

دیاگرامی از یک مفصل سینوویال (دیارتروز)

مفصل محل و همچنین وسیله اتصال استخوان با یک یا چند استخوان است. مفصل مجموعه‌ای از عناصر تشریحی است که دو یا چند استخوان مجاور را باهم متصل می‌سازد و برای حرکت و پشتیبانی استخوانها ساخته شده است. مفاصل بر اساس عملکرد و ساختار تقسیم‌بندی می‌شوند.

تمام حرکاتی که توسط انسان صورت می‌گیرد بدون وجود مفصل انجام پذیر نیست. مفصل قسمت مهمی از بدن است و اصول بسیار دقیقی در ساختار مفصل به کار رفته است تا توانایی حرکت برای انسان بوجود بیاید. توانایی یک دونده استقامت به هنگام دویدن‌های طولانی، توانایی یک بازیکن بسکتبال به هنگام انجام حرکت سه گام و یا توانایی یک وزنه‌بردار به هنگام بالا بردن وزنه سنگین، و نیز انجام تمام حرکات ورزشی به دلیل ارتباط محکم بین استخوان‌ها و وضعیت عالی قرار گرفتن ساختار مفصلی و خصوصیات آنها می‌باشد.

به طور کلی می‌توان مفصل‌ها را به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول مفصلهایی که حرکت زیاد دارند، یعنی دو استخوان می‌توانند در محل اتصال تحرک زیادی داشته باشند، مانند: مفصل آرنج، زانو، مچ دستها، و پاها، دسته دوم مفصلهایی که استخوان‌های جمجمه، و پا حرکت بسیار مختصری دارند، مانند: مفصل‌های بین مهره‌ها، ساختمان این دو نوع مفصل با یکدیگر فرق دارد.

دسته‌بندی ساختاری

این دسته‌بندی بر پایه گونه بافت پیونددهنده‌ای انجام می‌شود که استخوان‌ها را به هم پیوند می‌دهد. در دسته‌بندی ساختاری سه گونه مفصل شناخته می‌شود:

  • مفصل رشته‌ای، که با بافت همبند معمولی متراکمی که الیاف کولاژن زیادی دارد پیوند یافته‌اند. مانند درز بین استخوان‌های جمجمه.[۱]
  • مفصل غضروفی، که با غضروف به هم پیوسته‌اند.
  • مفصل زلاله‌ای (سینوویال)، که مستقیماً پیوند ندارند. این مفصلها دارای حرکت بوده و از این رو فاصله اندکی بین دو استخوان موجود می‌باشد که فضایی بنام حفره مفصلی را تشکیل می‌دهد. این حفره با مایع لغزنده و چسبناکی بنام مایع زلاله‌ای پرشده است.

دسته‌بندی کارکردی

مفصل‌ها را هم‌چنین می‌توان بر پایه میزان آزادی حرکت آن‌ها دسته‌بندی کرد:

  • مفاصل غیرمتحرک (synarthrosis): حرکت کم یا بدون حرکت هستند. بیشتر مفاصل لیفی سینارتروز هستند. (مثل جمجمه)
  • مفاصل نیمه‌متحرک (amphiarthrosis): حرکت کمی میسر است. بیشتر مفاصل غضروفی در این دسته‌اند. (مثل مهره‌ها)
  • مفاصل متحرک (diarthrosis): حرکات گوناگون میسر است. همه مفاصل متحرک، زلاله‌ای (سینوویال) هستند. مفاصل زلاله‌ای را به نوبه خود بنا بر نوع حرکت بدین‌گونه دسته‌بندی می‌کنند: ۱ - لغزنده یا مسطح. ۲ - یک‌محوری (لولاییپاشنه‌ای). ۳ - دومحوری (لقمه‌ایزینی) و ۳- سه‌محوری (توپی)[۲]

مفصل‌ها را می‌توان هم‌چنین بر پایه تعداد آسه‌های (محورهای) حرکت دسته‌بندی کرد. در این نوع دسته‌بندی، مفصل‌های زلاله‌ای بر حسب نوع حرکت به چندین دسته تقسیم می‌گردند. این حرکات بر حسب شکل سطوح مفصلی است که به مفصل اجازه می‌دهد دور یک آسه یا دو آسه و یا چند آسه لغزش و یا حرکت نمایند. گونه‌های مفصل در این تقسیم‌بندی عبارتند از[۳]:

الف- مفصل‌های یک آسه‌ای: در این مفصلها حرکت دور یک آسه انجام می‌گیرد این آسه ممکن است بصورت عرضی باشد. حرکت عمده در این مفصلها خم شدن و باز شدن می‌باشد. مانند مفصل آرنج در حالت دیگر آسه بصورت طولی است که نمونه آن در مفصلهای چرخشی دیده می‌شود مانند مفصل اطلسی آسه‌ای.

ب- مفصل‌های دو آسه‌ای: در این مفصلها حرکت در دو آسه انجام می‌گیرد که این دو آسه بصورت افقی و عمود برهم می‌باشند. در این مفاصل علاوه بر حرکتهای خم شدن و باز شدن حرکتهای دور شدن و نزدیک شدن به بدن نیز دیده می‌شود، ولی حرکت چرخش آسه‌ای وجود ندارد.

نمونه این مفصل‌ها یکی مفصل لقمه‌ای (کندیلار) می‌باشد که در آن یک سطح کروی (کوژ) یا لقمه در یک گودی بیضی‌شکل (کاو) قرار می‌گیرد. این مفصلها با وجود اینکه کم و بیش شبیه به نمونه دوم مفصلهای لولائی هستند ولی حرکت بیشتری را اجازه می‌دهند. مانند مفصل زانو. در این مفصلها سطح‌های مفصلی متقابلاً در دو جهت کاو و کوژ می‌باشند مانند مفصل‌های زینی (مفصل مچ دستی و قلمی شست در انسان). نمونه سوم، مفصلهای بیضی شکل هستند که لبه مفصل بیضی شکل است مانند مفصل پیش بازویی مچ دستی که در آن مفصلی در یک جهت طویلتر از جهت دیگر بوده و عمود می‌باشند.

ج- مفصل‌های چند آسه‌ای: در این مفصلها حرکت دور چند آسه انجام می‌گیرد یعنی علاوه بر حرکتهای خم شدن و بازشدن و نزدیک شدن و دور شدن حرکت چرخشی آسه نیز وجود دارد. نمونه آن مفصل‌های توپی هستند که در آن یک سطح کروی شکل در داخل گودی استخوان دیگر حرکت نمی‌کند. مانند مفصل ران و یا شانه.

د- مفصل‌های صاف: در این مفصلها سطوح مفصلی متقابل تقریباً مسطح می‌باشند. حرکت در این مفصلها بصورت لغزیدن و یا سریدن یک سطح روی سطح دیگر انجام می‌گیرد. حرکت این مفصلها اغلب بعلت وجود کپسول تنگ مفصلی یا لیگامنتها و یا زائده‌های مختلف محدود می‌باشند. این نوع مفصل را در مفصل بین استخوانچه‌های مچ دست و یا بین زائده‌های مفصلی مهره‌ها می‌توان دید.

آسیب‌شناسی مفاصل

ورم مفصلی (آرتریت) و آسیب‌های فیزیکی عامل صدمه مفصل هستند. ورم مفصلی علت اولیه ناتوانی حرکتی در سنین بالای ۵۵ سال است.

منابع

  1. Principles of Anatomy & Physiology, 12th Edition, Tortora & Derrickson, Pub: Wiley & Sons
  2. Henry Gray (1887) Anatomy, descriptive and surgical p.220
  3. Platzer, Werner (2008) Color Atlas of Human Anatomy, Volume 1, p.28
  • بهرام الهی (۱۳۷۷آناتومی اندام فوقانی، تحتانی، مفاصل (ویراست ۴)، تهران: جیحون، ص. ۱۹۲ پارامتر |چاپ= اضافه است (کمک)
  • ویکی‌پدیای انگلیسی.