حزب کمونیست اتحاد شوروی

حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی Коммунистическая партия Советского Союза (Kommunisticheskaya partiya Sovetskovo Soyuza)
بنیان‌گذار	ولادیمیر لنین
بنیان‌گذاری	۱ ژانویهٔ ۱۹۱۸
انحلال و برچینش	۲۱ آگوست ۱۹۹۱
پیشین	حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه
پسین	حزب کمونیست فدراسیون روسیه
روزنامه	پراودا
شاخه جوانان	کمسومول
مرام سیاسی	کمونیسم، مارکسیسم-لنینیسم
طیف سیاسی	چپ افراطی
وابستگی بین‌المللی	کمینترن (تا ۱۹۴۳) کمینفرم (تا ۱۹۵۶)
رنگ رسمی	قرمز

حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی نامی بود که بازماندگان جناح بلشویک حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه از ۱۹۵۲ تا ۱۹۹۱ بر خود اطلاق می‌کرد. اما واژهٔ «حزب کمونیست» از سال ۱۹۱۸ که بلشویک‌ها نام خود را «حزب کمونیست تمام روسیه (بلشویک‌ها)» نام گذاری کردند در ترکیب اسم این حزب بود. در ۱۹۲۵ این حزب نام خود را به «حزب کمونیست تمام اتحادیه(بلشویک‌ها)» تغییر داد و بالاخره در ۱۹۵۲ نام حزب کمونیست اتحاد شوروی برگزیده شد.

پس از گشایش انترناسیونال سوم یا کمینترن در ۱۹۱۹ ترکیب مارکسیست لنینیستی سانترالیسم دموکراتیک که در این حزب حاکم بود بر تمام سایر اعضای کمینترن نیز حاکم شد و نتیجتاً احزاب کمونیست در سراسر جهان تشکیل شدند.

در اکثریت تاریخ روسیه شوروی و اتحاد شوروی حزب کمونیست تقریباً مترادف دولت بود و تنها حزب سیاسی بود که توسط دولت و نیروهای امنیتی اجازهٔ فعالیت داشت. بدین خاطر تاریخ اتحاد شوروی از تاریخ حزب کمونیست جدا نیست.

ساختار تشکیلاتی

نهاد منسوب‌کنندهٔ حزب کمونیست کنگرهٔ حزب بود که ابتدا هر سال جلسه داشت اما بعدها و بخصوص در زمان استالین این جلسات کم‌تر شدند. کنگرهٔ حزب کمیته مرکزی را انتخاب می‌کرد و کمیته مرکزی دفتر سیاسی را انتخاب می‌کرد. در زمان استالین قدرت‌مندترین پست در حزب دبیر کل حزب کمونیست اتحاد شوروی بود که توسط دفتر سیاسی انتخاب می‌شد. در ۱۹۵۲ عنوان دبیر کل به دبیر اول و دفتر سیاسی به هیئت رئیسه تغییر نام داد اما در سال ۱۹۶۶ برژنف نام‌ها را به صورت اولی برگرداند.

از نظر تئوری قدرت اصلی حزب را کنگرهٔ حزب داشت اما عملاً و بخصوص پس از فوت لنین قدرت به دست دبیر کل افتاد.

در سطوح پایین‌تر هرم سازمانی توسط کمیته‌های حزبی (پارت‌کوم‌ها) مدیریت می‌شد. صدر هر پارت‌کوم «دبیر پارت‌کوم» بود که توسط اعضا انتخاب می‌شد. در مراحل بالاتر کمیته‌ها به همین ترتیب نام‌گذاری می‌شدند. در سطح رایون‌ها، رای‌کوم، در سطح ابلاست، اوب‌کوم، و در سطح شهرها گورکوم و بدین ترتیب.

پایین‌ترین سطح هر حزب سلول حزبی بود. رهبری هر سلول «دفتر حزب» نامیده می‌شد. دفتر حزب (پارت‌بورو) توسط دبیرخانهٔ دفتر که انتخابی بود ریاست می‌شد.

دفتر سیاسی کمیته مرکزی

دفتر سیاسی اعضای کامل یا نامزد(بدون حق رای) داشت و اندازهٔ آن در دوره‌های مختلف متفاوت بود. اما معمولاً از ۱۴ عضو کامل و هشت عضو نامزد تشکیل می‌شد. گرچه دفترسیاسی صدر رسمی نداشت اما دبیر کل حزب (که معمولاً صدر کمیته مرکزی نیز بود) همیشه نقش اصلی در دفتر سیاسی را نیز داشت. عملاً قدرت‌مندترین اعضای دفتر سیاسی آنانی بودند که در ضمن عضو دبیرخانهٔ کمیته مرکزی حزب نیز بودند و دبیر کل حزب نیز قوی‌ترین عضو دفترسیاسی به شمار می‌آمد. اگر کسی تنها در یکی از این دو نهاد عضو بود از نفوذ چندانی برخوردار نبود. در تاریخ اکثر اعضای دفتر سیاسی مرد بوده‌اند و به ندرت زنی عضو این نهاد بوده‌است.

جستارهای وابسته

• تاریخ شوروی
• اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی
• فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی
• کشورهای پساشوروی

منابع

• زیگانف:حرکت به پیش، وقت درجا زدن نیست
• گنادی زیوگانف: بزرگ‌ترین جبهه ملی در سطح جهانی علیه امپریالیسم
• گزارش کمیته مرکزی حزب کمونیست روسیه به یازدهمین کنگره
• Executive Bodies of the Communist Party of the Soviet Union (۱۹۱۷-۱۹۹۱)
• Program of the CPSU، ۲۷th Party Congress (۱۹۸۶)