موسیقی ارمنی: تفاوت میان نسخهها
ابرابزار، اصلاح ارقام |
|||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{فرهنگ ارمنی}} |
{{فرهنگ ارمنی}} |
||
[[پرونده:Female Troubadour with Saz, M6288, Horomos, 1211.jpg|بندانگشتی|مینیاتوری از شاعر بزمی و نوازنده دوره گرد زن |
[[پرونده:Female Troubadour with Saz, M6288, Horomos, 1211.jpg|بندانگشتی|مینیاتوری از شاعر بزمی و نوازنده دوره گرد زن ۱۲۱۱ میلادی]] |
||
⚫ | '''موسیقی ارمنی''' ریشه در چند هزار سال پیش دارد. بر روی تخته سنگهای [[:w:hy:Ուղտասար (լեռ)|اوغتاسار]] تصاویری از زمان باستان باقی است که به وضوح نشان دهنده مناظر رقص و آئینهای خاص همراه با ارائه [[آوا]] میباشند. [[آواز]] و [[موسیقی]] مربوط به مراسم دعا و آمادگی برای جنگ در زمان تشکل اتحاد قومی [[:w:en:Hayasa-Azzi|هایاسا]] و [[:w:en:Shupria|آرمنها]] در [[ارمنستان]] رواج داشت. هزاره نخست پیش از میلاد مملو از تحولات هنر موسیقی و فرهنگ باستان بود. در اینباره شیپور تهیه شده از شاخ گوزن که در حوالی [[دریاچه سوان]] پیدا شده است گواهی میدهد.<ref name="Vahan M. Kurkjian">[http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Asia/Armenia/_Texts/KURARM/45*.html Armenian Music Secular and Religious,by Vahan M. Kurkjian]</ref><ref name="wordpress.uark.edu">[http://wordpress.uark.edu/vlhobbs/files/2015/06/Armenian-Folk-Music.pdf Armenian Folk Music,by wordpress.uark.edu]</ref><ref name="Richard G. Hovannisian , Simon Payaslian ">[https://www.amazon.com/Armenian-Constantinople-Ucla-History-Culture/dp/156859156X Armenian Constantinople (Ucla Armenian History and Culture: Historic Armenian Cities and Provinces),by Richard G. Hovannisian (Editor), Simon Payaslian (Editor)]</ref> |
||
⚫ | [[سنج]]هایی نیز مربوط به سده هفتم پیش از میلاد در [[:w:en:Karmir Blur|کارمیر بلور]] یافت شده است (مربوط به دوران [[:w:en:Ayrarat|پادشاهی آراراتیان]]). در همان زمان حکومت آراراتیان موسیقی ارمنی دارای ماهیت پرستشی و دنیوی شد و موسیقی دنیوی در نزد راویان و گویندگان و نقالان و [[گوسان]]های دوره گرد رونق یافت. این رونق و پیشرفت در زمان پادشاهی [[دودمان اروندی|یرواندیان]] نیز ادامه یافت و با استحکام جامعه و استواری نظام خانوادهها در ارمنستان باستان موسیقی و آواز نیز حالت تخصصی تر پیدا کرد. بویژه مرثیه خوانی مربوط به مراسم تدفین ترقی میکند و بتدریج یکی از شیوههای موسیقی ادبی ارمنی یعنی آواز خوانی توأم با شعر خوانی متشکل میگردد و از روایات و افسانهها داستانهای مربوط به تاریخ باستان ارمنی و دین اولیه آنها ([[اسطورهشناسی]]) برای طی روند ترقی خود استفاده میشود.<ref name="Hravard Hagopian, Murad Hasratyan,Ararat Aghasyan">[http://www.abrilbooks.com/books/history/art-history/hay-arvesti-patmutyun.html Armenian Art History,by Hravard Hagopian, Murad Hasratyan,Ararat Aghasyan]</ref> |
||
⚫ | '''موسیقی ارمنی''' ریشه در چند هزار سال پیش دارد. بر روی تخته سنگهای [[:w:hy:Ուղտասար (լեռ)|اوغتاسار]] تصاویری از زمان باستان باقی است که به وضوح نشان دهنده مناظر رقص و آئینهای خاص همراه با ارائه [[آوا]] میباشند. [[آواز]] و [[موسیقی]] مربوط به مراسم دعا و آمادگی برای جنگ در زمان تشکل اتحاد قومی [[:w:en:Hayasa-Azzi|هایاسا]] و [[:w:en:Shupria|آرمنها]] در [[ارمنستان]] رواج داشت.<ref>[http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Asia/Armenia/_Texts/KURARM/45*.html |
||
هزاره نخست پیش از میلاد مملو از تحولات هنر موسیقی و فرهنگ باستان بود. |
|||
⚫ | |||
در اینباره شیپور تهیه شده از شاخ گوزن که در حوالی [[دریاچه سوان]] پیدا شده است گواهی میدهد. |
|||
[[سنج]]هایی نیز مربوط به سده هفتم پیش از میلاد در [[:w:en:Karmir Blur|کارمیر بلور]] یافت شده است (مربوط به دوران [[:w:en:Ayrarat|پادشاهی آراراتیان]]). در همان زمان حکومت آراراتیان موسیقی ارمنی دارای ماهیت پرستشی و دنیوی شد و موسیقی دنیوی در نزد راویان و گویندگان و نقالان و عاشقهای دوره گرد رونق یافت.<ref>آ. هوانسیان تاریخ موسیقی ارمنستان باستان. 1973م. ص65</ref> |
|||
⚫ | این رونق و پیشرفت در زمان پادشاهی [[دودمان اروندی|یرواندیان]] نیز ادامه یافت و با استحکام جامعه و استواری نظام خانوادهها در ارمنستان باستان موسیقی و آواز نیز حالت تخصصی تر پیدا کرد. بویژه مرثیه خوانی مربوط به مراسم تدفین ترقی میکند و بتدریج یکی از شیوههای موسیقی ادبی ارمنی یعنی آواز خوانی توأم با شعر خوانی متشکل میگردد و از روایات و افسانهها داستانهای مربوط به تاریخ باستان ارمنی و دین اولیه آنها ([[اسطورهشناسی]]) برای طی روند ترقی خود استفاده میشود. |
||
⚫ | [[موسی خورنی]] با سخن گفتن دربارهٔ افسانههای [[هایک (اسطوره)|هایک]] و [[:w:en:Belus (Assyrian)|بل]]، (آرام)، [[آرای زیبا]]، [[سمیرامیس|شامیرام]] و [[واهاگن]] و (نورک آنکغ) آنها را گاهی روایت و گاهی آواز و افسانه و گاهی نیز عاشقی مینامد. |
||
== تاریخ == |
== تاریخ == |
||
[[پرونده:Neumes, Manuscript, XIIth century.jpg|بندانگشتی|150px|راست|نُتهایی از موسیقی، نسخه خطی در قرن دوازدهم]] |
[[پرونده:Neumes, Manuscript, XIIth century.jpg|بندانگشتی|150px|راست|نُتهایی از موسیقی، نسخه خطی در قرن دوازدهم]] |
||
موسیقی ارمنی در سدههای ۳ و ۴ پیش از میلاد توأم با تشکل کامل ملت ارمنی دارای ماهیت مختص خود میشود. قابل ذکر است که ارمنیان پس از انقراض پادشاهی آراراتیان حدود دو |
موسیقی ارمنی در سدههای ۳ و ۴ پیش از میلاد توأم با تشکل کامل ملت ارمنی دارای ماهیت مختص خود میشود. قابل ذکر است که ارمنیان پس از انقراض پادشاهی آراراتیان حدود دو سده در زمان حکومت [[هخامنشیان]] تماس و مناسبت نزدیک با فرهنگ ایران داشتند. از [[سده ۳ (پیش از میلاد)]] تمدن [[یونان باستان]] تحکیم مییابد. از همین دوره نی استخوانی دارای پنج سوراخ در [[معبد گارنی]] پیدا شده است. با پیدایش حکومت مستقل ارمنی توسط [[دودمان آرتاشسی]] در ارمنستان در [[سده ۲ (پیش از میلاد)]] فرهنگ ارمنی از جمله موسیقی دوران رونق بیسابقه خود را طی میکند.<ref name="A. J. Hacikyan,Gabriel Basmajian,Edward S. Franchuk">[https://www.amazon.com/Heritage-Armenian-Literature-Tradition-Golden/dp/0814328156 The Heritage of Armenian Literature Volume 1: From the Oral Tradition to the Golden Age,by A. J. Hacikyan (Editor), Gabriel Basmajian (Editor), Edward S. Franchuk (Editor)]</ref> |
||
⚫ | |||
از همین دوره نی استخوانی دارای پنج سوراخ در [[معبد گارنی]] پیدا شده است. با پیدایش حکومت مستقل ارمنی توسط [[دودمان آرتاشسی]] در ارمنستان در [[سده ۲ (پیش از میلاد)]] فرهنگ ارمنی از جمله موسیقی دوران رونق بیسابقه خود را طی میکند. |
|||
⚫ | پس از رسمیت یافتن آئین مسیح در ارمنستان موسیقی ارمنی دچار تحول اساسی میشود در کنار آن فرهنگ دنیوی نیز راه رونق خود را میپیماید. رقص و آواز مردمی شهری و روستایی از یکدیگر جدا میشود و عاشقهای (دوره گرد) بعدها به عنوان تنها نمایندگان هنر موسیقی دنیوی باقی میمانند. آواز موسیقی ارمنی با غنی شدن و بهرهگیری از هنر همسایگان در سدههای ۶ و ۷ میلادی از حدود ارمنستان خارج میشود. در اوایل سده هفتم (میلادی) در زمان [[خسرو پرویز]] ساسانی در ایران (در [[تیسفون]]) برای مرتبسازی تنظیم موسیقی، موسیقیدانان ارمنی دعوت میشوند. با همکاری آنان ([[موسیقی در دوران ساسانیان|شیوه موسیقی خسروانی]]) تدوین میگردد یکی از موسیقیدانان دخیل در این کار (سارکیس یا سرکیس هوروم)، (در ادبیات ایران مشهور به سرکش)، آوازخوان مشهور ارمنی در دربار ایران بود.<ref name="Hacikyan,Gabriel,Edward">[https://www.amazon.com/Heritage-Armenian-Literature-Vol-Eighteenth/dp/0814330231 The Heritage of Armenian Literature, Vol. 2: From the Sixth to the Eighteenth Century,by A. J. Hacikyan (Editor), Gabriel Basmajian (Editor), Edward S. Franchuk (Editor)]</ref> |
||
⚫ | |||
⚫ | پیدایش [[الفبای ارمنی]] در سده پنجم (میلادی) در رونق موسیقی و آواز خوانی ارمنی تأثیر چشمگیری گذاشت. پس از آن [[کتاب مقدس]] به ارمنی ترجمه میشود و (زیور داوود) و کتابهای کلیسایی به [[زبان ارمنی]] تهیه میگردند و در مراسم مذهبی آوازهای کلیسایی از جمله ([[:w:en:Armenian chant|شاراگان]]) استفاده میگردد. آوازههای مختلف کلیسایی در طول زمان توسط [[کلیسا]] تدوین میگردیده تا امروز به کار میروند.<ref name="Vahan M. Kurkjian" /><ref name="Brigitta Davidjants">[https://www.folklore.ee/folklore/vol62/davidjants.pdf IDENTITY CONSTRUCTION IN ARMENIANMUSIC ON THE EXAMPLE OF EARLYFOLKLORE MOVEMENT,by Brigitta Davidjants]</ref> |
||
⚫ | پس از رسمیت یافتن آئین مسیح در ارمنستان موسیقی ارمنی دچار تحول اساسی میشود در کنار آن فرهنگ دنیوی نیز راه رونق خود را میپیماید. رقص و آواز مردمی شهری و روستایی از یکدیگر جدا میشود و عاشقهای (دوره گرد) بعدها به عنوان تنها نمایندگان هنر موسیقی دنیوی باقی میمانند. آواز موسیقی ارمنی با غنی شدن و بهرهگیری از هنر همسایگان در سدههای ۶ و ۷ میلادی از حدود ارمنستان خارج میشود. |
||
در اوایل سده هفتم (میلادی) در زمان [[خسرو پرویز]] ساسانی در ایران (در [[تیسفون]]) برای مرتبسازی تنظیم موسیقی، موسیقیدانان ارمنی دعوت میشوند. با همکاری آنان ([[موسیقی در دوران ساسانیان|شیوه موسیقی خسروانی]]) تدوین میگردد یکی از موسیقیدانان دخیل در این کار (سارکیس یا سرکیس هوروم)، (در ادبیات ایران مشهور به سرکش)، آوازخوان مشهور ارمنی در دربار ایران بود. |
|||
⚫ | پیدایش [[الفبای ارمنی]] در سده پنجم (میلادی) در رونق موسیقی و آواز خوانی ارمنی تأثیر چشمگیری گذاشت. پس از آن [[کتاب مقدس]] به ارمنی ترجمه میشود و (زیور داوود) و کتابهای کلیسایی به [[زبان ارمنی]] تهیه میگردند و در مراسم مذهبی آوازهای کلیسایی از جمله ([[:w:en:Armenian chant|شاراگان]]) استفاده میگردد. آوازههای مختلف کلیسایی در طول زمان توسط [[کلیسا]] تدوین میگردیده تا امروز به کار میروند. |
||
[[پرونده:Քաշ.svg|بندانگشتی|150px|راست|یک نمونه از نت نویسی (خاز) ارمنی به نام (کاش)]] |
[[پرونده:Քաշ.svg|بندانگشتی|150px|راست|یک نمونه از نت نویسی (خاز) ارمنی به نام (کاش)]] |
||
[[پرونده:Troubadour, Marriage at Cana, Matenadaran, XVIth century.jpg|بندانگشتی| |
[[پرونده:Troubadour, Marriage at Cana, Matenadaran, XVIth century.jpg|بندانگشتی|200px|چپ|عاشقی ارمنی سده ۱۶ میلادی]] |
||
حالت اولیه نت نویسی ارمنی که به [[:w:hy:Խազ|خاز]] معروف است در سده هشتم (میلادی) پدید میآید. از ربع دوم سده هشتم موسیقی ارمنی به علت نابسامانیهای سیاسی و اقتصادی روند پیشرفت فرهنگ و موسیقی ارمنی کند میشود. |
حالت اولیه نت نویسی ارمنی که به [[:w:hy:Խազ|خاز]] معروف است در سده هشتم (میلادی) پدید میآید.<ref name="Vahan M. Kurkjian" /> از ربع دوم سده هشتم موسیقی ارمنی به علت نابسامانیهای سیاسی و اقتصادی روند پیشرفت فرهنگ و موسیقی ارمنی کند میشود. لیکن در سده دهم رونق اولیه را بدست میآورد. دیدگاههای علمی فلسفی در آثار دانشمندانی چون [[:w:en:David the Invincible|داویت آنهاغت]]، داویت کراگان و [[:w:hy:Ստեփանոս Սյունեցի|استپانوس سیونتسی]] منعکس میگردد. در سدههای ۱۰ و ۱۱ شیوههای جدید و ترانههای، شاراگانها و نغمهها و آوازهای کلیسایی جدیدتری تنظیم میگردد و سیر تحول موسیقی ارمنی در این زمان سه مرحله در سدههای ۱۰ تا ۱۵ میلادی را طی میکند. دوره اول دوره رونق هنر آواز شعری آثار [[گریگور نارکاتسی]]، هوانس سارکاواک بود.<ref name="Nira Stone,Michael E. Stone">[http://www.abrilbooks.com/books/history/art-history/armenians-the.html Armenians, TheArt, Culture and Religion,by Nira Stone(Author) Michael E. Stone(Author)]</ref> |
||
لیکن در سده دهم رونق اولیه را بدست میآورد. دیدگاههای علمی فلسفی در آثار دانشمندانی چون [[:w:en:David the Invincible|داویت آنهاغت]]، داویت کراگان و [[:w:hy:Ստեփանոս Սյունեցի|استپانوس سیونتسی]] منعکس میگردد. |
|||
در سدههای ۱۰ و ۱۱ شیوههای جدید و ترانههای، شاراگانها و نغمهها و آوازهای کلیسایی جدیدتری تنظیم میگردد و سیر تحول موسیقی ارمنی در این زمان سه مرحله در سدههای ۱۰ تا ۱۵ میلادی را طی میکند. |
|||
دوره اول دوره رونق هنر آواز شعری آثار [[گریگور نارکاتسی]]، هوانس سارکاواک بود. |
|||
[[پرونده:Певческий сборник. 1322 г. (Ierus. Arm. 1644. P. 245).jpg|بندانگشتی|200px|چپ|مجموعه تصانیف ۱۶۴۴ میلادی]] |
[[پرونده:Певческий сборник. 1322 г. (Ierus. Arm. 1644. P. 245).jpg|بندانگشتی|200px|چپ|مجموعه تصانیف ۱۶۴۴ میلادی]] |
||
مرحله دوم دوره ترقی ملودیها و برخورداری آنها باجنبههای گوناگون به شمار میرفت (آثار [[نرسس چهارم شنورهالی|نرسس شنورهالی]])، در مرحله بعدی مسایل مربوط به صدا، هماهنگی آواها مورد توجه قرار میگیرد. آوازهای |
مرحله دوم دوره ترقی ملودیها و برخورداری آنها باجنبههای گوناگون به شمار میرفت (آثار [[نرسس چهارم شنورهالی|نرسس شنورهالی]])، در مرحله بعدی مسایل مربوط به صدا، هماهنگی آواها مورد توجه قرار میگیرد. آوازهای عاشقی (گوسان)، آوازهای موسوم به بی خانمان و غیره رواج زیادی پیدا میکند. یکی از نمایندگان سرشناس موسیقی عاشقی ارمنی (هوانس مانوک خلاتتسی) بود که در سال ۱۴۳۸ میلادی به علت تغییر مذهب کشته شد.<ref name="Nira Stone,Michael E. Stone" /> |
||
در |
در سده بعد [[ناهاپت کوچاک]] دارای آوازه بود. در سدههای ۱۷ و ۱۸ (میلادی) که اوضاع سیاسی و اقتصادی ارمنستان دچار وخامت سنگینی شده بود رشتههای مختلف فرهنگ از جمله موسیقی ارمنی در مهاجرنشینهای ارمنی چون [[محله جلفا (اصفهان)|محله جلفای اصفهان]]، استانبول و [[تفلیس]] به حیات و ترقی خود ادامه دادند. در سده ۱۸ میلادی [[سایاتنووا]] سرشناسترین چهره عاشقان ارمنی پا به عرصه گذاشت. اشعار آوازی او چنان با فرهنگ گرجی، ایرانی و آذری نزدیکی داشت که تا مدتهای مدید این ملل غیر ارمنی وی را متعلق به خود میدانستند. در این زمان سازهایی چون (کمان و [[کمانچه]]، [[سنتور]] و قانون، [[بربط]]، تنبور و [[تار]]، بلول، شوی و دودوک و پارکاپزوک) به کار میرفت و اکثر آنها تا امروز نیز در موسیقی اصیل ارمنی مورد استفاده قرار دارند. |
||
در سده ۱۸ میلادی [[سایاتنووا]] سرشناسترین چهره عاشقان ارمنی پا به عرصه گذاشت. اشعار آوازی او چنان با فرهنگ گرجی، ایرانی و آذری نزدیکی داشت که تا مدتهای مدید این ملل غیر ارمنی وی را متعلق به خود میدانستند. در این زمان سازهایی چون (کمان و [[کمانچه]]، [[سنتور]] و قانون، [[بربط]]، تنبور و [[تار]]، بلول، شوی و دودوک و پارکاپزوک) به کار میرفت و اکثر آنها تا امروز نیز در موسیقی اصیل ارمنی مورد استفاده قرار دارند. |
|||
در سده نوزدهم در کنار موسیقی عاشقی، موسیقی مدرن ارمنی تشکیل شد. در همین دوره موسیقیدانانی چون [[تیگران چوخاجیان]]، [[:w:en:Kristapor Kara-Murza|کریستاپور کارامورزا]]، [[ماکار یکمالیان]] و [[کومیتاس وارداپت]] به انجام کارهای اساسی در موسیقی ارمنی موفق شدند. |
در سده نوزدهم در کنار موسیقی عاشقی، موسیقی مدرن ارمنی تشکیل شد. در همین دوره موسیقیدانانی چون [[تیگران چوخاجیان]]، [[:w:en:Kristapor Kara-Murza|کریستاپور کارامورزا]]، [[ماکار یکمالیان]] و [[کومیتاس وارداپت]] به انجام کارهای اساسی در موسیقی ارمنی موفق شدند. |
||
خط ۴۶: | خط ۳۱: | ||
== آلات موسیقی ارمنی == |
== آلات موسیقی ارمنی == |
||
{{وسط| |
|||
<center> |
|||
<gallery> |
<gallery> |
||
پرونده:Shvi.jpg|[[:w:en:Shvi|شوی]] |
پرونده:Shvi.jpg|[[:w:en:Shvi|شوی]] |
||
خط ۵۴: | خط ۳۹: | ||
پرونده:Armenian folk music 3.JPG| |
پرونده:Armenian folk music 3.JPG| |
||
</gallery> |
</gallery> |
||
}} |
|||
</center> |
|||
== موسیقی مردمی ارمنی == |
== موسیقی مردمی ارمنی == |
||
خط ۶۶: | خط ۵۱: | ||
== نقش جماعت ارمنیان پراکنده در موسیقی سایر نقاط جهان == |
== نقش جماعت ارمنیان پراکنده در موسیقی سایر نقاط جهان == |
||
=== ایران === |
=== ایران === |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
{{اصلی|ارمنیهای ایران}} |
{{اصلی|ارمنیهای ایران}} |
||
{{اصلی|فهرست ارمنیهای ایران}} |
{{اصلی|فهرست ارمنیهای ایران}} |
||
⚫ | جهان از طریق ارتباط دریافت میشود و هنر موسیقی مهمترین وسیله ارتباط و پاسخ به واکنش انسان به دنیای خارج و درونی خود محسوب میگردد. نواهای برجای مانده از مردمانی که به کشاورزی و دامداری اشتغال داشتهاند، تجلی زیبایی، از سادگی زندگی چوپانهایی است که بیشتر زندگی آنان در دشت و کوهستانها میگذشت. نوای دودوک آنها که با بوی نفس آنان درمیآمیخت بسیار پر احساس بود. همچنین آواهایی که به هنگام کار، جشن و سرور، لالاییهای ساده که مادران به زبان خویش و از سر دلتنگی برای کودکان خود میخواندند، نواها و آوازهای ویژه عروسیها و همچنین موسیقی حماسی پیش از مسیحیت جای ویژهای در موسیقی ارمنیان دارد.<ref>نگرشی بر موسیقی ارمنی، شماره ۷۲، خرداد ماه ۱۳۷۴، ماهنامه آراکس. نویسنده:ادیک باغداساریان</ref> |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
نوای دودوک آنها که با بوی نفس آنان درمیآمیخت بسیار پر احساس بود. همچنین آواهایی که به هنگام کار، جشن و سرور، لالاییهای ساده که مادران به زبان خویش و از سر دلتنگی برای کودکان خود میخواندند، نواها و آوازهای ویژه عروسیها و همچنین موسیقی حماسی پیش از مسیحیت جای ویژهای در موسیقی ارمنیان دارد. |
|||
در ایران نقش ارمنیان در شکل گیری موسیقی نوین و معاصر ایران چشمگیر بوده است. هنرمندان بسیاری که در راه گسترش موسیقی در ایران گامهای با ارزشی را برداشتند. |
در ایران نقش ارمنیان در شکل گیری موسیقی نوین و معاصر ایران چشمگیر بوده است. هنرمندان بسیاری که در راه گسترش موسیقی در ایران گامهای با ارزشی را برداشتند. |
||
خط ۸۲: | خط ۶۸: | ||
* «آرداشس کاراپتیان» وی آلت موسیقی جدیدی به نام تارپین ساخت (شبیه گیتار بدون دسته) و همچنین در تهران موسیقی شبانه تأسیس نمود. |
* «آرداشس کاراپتیان» وی آلت موسیقی جدیدی به نام تارپین ساخت (شبیه گیتار بدون دسته) و همچنین در تهران موسیقی شبانه تأسیس نمود. |
||
* «هوویک ادگاریان» نوازده [[ویلن]] در [[ارکستر سمفونیک تهران]] دارای کارگاه ساخت [[پیانو]] و او ۲۶ پیانو ساخت. وی همچنین برای موسیقی ایرانی پیانو ۴/۱ تُن را ساخت که به عنوان اختراع در دفتر اختراعات دولتی ثبت شده است. |
* «هوویک ادگاریان» نوازده [[ویلن]] در [[ارکستر سمفونیک تهران]] دارای کارگاه ساخت [[پیانو]] و او ۲۶ پیانو ساخت. وی همچنین برای موسیقی ایرانی پیانو ۴/۱ تُن را ساخت که به عنوان اختراع در دفتر اختراعات دولتی ثبت شده است. |
||
⚫ | |||
* [[یحیی تارساز]] |
* [[یحیی تارساز]] |
||
خط ۸۸: | خط ۷۳: | ||
«در سال ۱۲۶۵ خورشیدی (۱۸۸۶ میلادی) در [[تبریز]] چشم به جهان گشود. تحصیلات ابتدائی را در زادگاهش ([[دبستان هایکازیان–تاماریان تبریز|دبستان هایکازیان–تاماریان]]) به پایان رسانید. |
«در سال ۱۲۶۵ خورشیدی (۱۸۸۶ میلادی) در [[تبریز]] چشم به جهان گشود. تحصیلات ابتدائی را در زادگاهش ([[دبستان هایکازیان–تاماریان تبریز|دبستان هایکازیان–تاماریان]]) به پایان رسانید. |
||
پس از اتمام تحصیلات در سال ۱۲۸۳ خورشیدی (۱۹۰۴ میلادی) در شهرهای [[رشت]] و [[تبریز]] اقدام به تدریس موسیقی و تشکیل گروه سرایندگان از دانش آموزان و اجرای کنسرتهای مختلف کرد. وی در سال ۱۲۸۶ خورشیدی (۱۹۰۷ میلادی) به تفلیس رفت و نزد |
پس از اتمام تحصیلات در سال ۱۲۸۳ خورشیدی (۱۹۰۴ میلادی) در شهرهای [[رشت]] و [[تبریز]] اقدام به تدریس موسیقی و تشکیل گروه سرایندگان از دانش آموزان و اجرای کنسرتهای مختلف کرد. وی در سال ۱۲۸۶ خورشیدی (۱۹۰۷ میلادی) به تفلیس رفت و نزد «واسیلوف»، ویولنیست مشهور روسی به تکمیل آموزش ساز تخصصی خود پرداخت. در سال ۱۲۸۹ خورشیدی (۱۹۱۰ میلادی) به [[بروکسل]] عزیمت کرد و پس از دو سال فراگیری پیگیر موسیقی به تبریز بازگشت و تدریس موسیقی در مدارس ارامنه را از سر گرفت. لئون گریگوریان در سال ۱۲۹۶ خورشیدی (۱۹۱۷ میلادی) در مدرسه مرکزی خلیفه گری ارامنه تبریز یک گروه کر چهارصدایی تشکیل داد و همچنین گروه موسیقی مجلسی را تأسیس کرد که مدت ۳۰ سال رهبری آن را به عهده داشت. لئون گریگوریان تنظیم کننده سرودهای بسیاری به زبانهای فارسی و ارمنی است. از جمله سرودهای فارسی وی میتوان از «ایران»، «خیز»، «دلپسند»، «جلوه گل»، «سرود توانائی» و «سرود کارناوال» را نام برد. او در سال ۱۳۱۹ خورشیدی (۱۹۴۰ میلادی) در تهران اقامت گزید و گروه کر «گوسان» را تشکیل داد و همچنین به تعلیم [[ویولن]] در مدرسه عالی موسیقی پرداخت؛ و در طول زندگی هنری خود، ۹۴ ویولنیست را تعلیم داد. لئون گریگوریان در سال ۱۳۳۶ خورشیدی (۱۹۵۷ میلادی) در تهران بدرود حیات گفت.»<ref>[http://www.paymanonline.com/article.aspx?id=8C7C1271-3DC5-403C-A98D-5242E0689ACA روبن گریگوریان، آهنگ ساز، رهبر ارکستر و نوازندهٔ ویلن،نویسنده: ایساک یونانسیان،فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره 59 - سال پانزدهم - بهار 1391]</ref> |
||
⚫ | یکی دیگر از چهرهای سرشناس موسیقی ارمنی ایران «نیکول گالاندریان» میباشد. «نیکول در ۷ سپتامبر ۱۸۸۱ میلادی در آکن (شهری تاریخی واقع در ارمنستان غربی، در ترکیهٔ امروزی) به دنیا آمد. لیکن پس از تحصیل در زادگاه و انتقال به [[وارنا]](۱۸۹۷) و تفلیس در سال ۱۹۱۱ به دعوت مدرسه هایکازیان در تهران مقیم میگردد و تا سال مرگش (۱۹۴۴) در همینجا میماند. از نمونه کارهای او شامل: «اپرای منظومه (پروانه)» اثر [[هوانس تومانیان]]، «اپرای (چوپان)» و بسیاری از آثار گالاندریان (حدود ۱۰۰۰ اثر) در مجموعههای مختلف به چاپ رسیدهاند. از جمله در جلدهای ۵ و ۶ آوازنامه «(گانزاران) گنجنامه». «نور هاسکر (خوشههای نو)» در نشریات ارمنی ایران و در روزنامه فارسی (راهنمای زندگی) به چاپ رسیدند.»<ref>[http://www.paymanonline.com/article.aspx?id=42EA6C69-643A-42FD-BB45-BD068F5B6B96 نیکول گالاندریان (1881- 1944 میلادی)، موسیقی دان نامی ارمنی - ایرانی سدهٔ بیستم میلادی (به مناسبت صد و سی و یکمین سالگرد تولد نیکول گالاندریان) گردآوری و تألیف: آرمینه آ کاراپتیان،فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره ۶۲ - سال شانزدهم - زمستان ۱۳۹۱]</ref> |
||
لئون گریگوریان در سال ۱۲۹۶ خورشیدی (۱۹۱۷ میلادی) در مدرسه مرکزی خلیفه گری ارامنه تبریز یک گروه کر چهارصدایی تشکیل داد و همچنین گروه موسیقی مجلسی را تأسیس کرد که مدت ۳۰ سال رهبری آن را به عهده داشت. |
|||
لئون گریگوریان تنظیم کننده سرودهای بسیاری به زبانهای فارسی و ارمنی است. از جمله سرودهای فارسی وی میتوان از ''ایران، خیز، دلپسند، جلوه گل''، ''سرود توانائی'' و ''سرود کارناوال'' را نام برد. |
|||
او در سال ۱۳۱۹ خورشیدی (۱۹۴۰ میلادی) در تهران اقامت گزید و گروه کر ''گوسان'' را تشکیل داد و همچنین به تعلیم [[ویولن]] در مدرسه عالی موسیقی پرداخت؛ و در طول زندگی هنری خود، ۹۴ ویولنیست را تعلیم داد. |
|||
لئون گریگوریان در سال ۱۳۳۶ خورشیدی (۱۹۵۷ میلادی) در تهران بدرود حیات گفت.»<ref>[http://www.paymanonline.com/article.aspx?id=8C7C1271-3DC5-403C-A98D-5242E0689ACA روبن گریگوریان، آهنگ ساز، رهبر ارکستر و نوازندهٔ ویلن،نویسنده: ایساک یونانسیان،فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره 59 - سال پانزدهم - بهار 1391]</ref> |
|||
⚫ | |||
یکی دیگر از چهرهای سرشناس موسیقی ارمنی ایران'' نیکول گالاندریان'' میباشد. |
|||
⚫ | «هامبارتسوم گریگوریان» از دیگر موسیقیدان معروف ارمنی است که دانشآموخته فرانسه است و او در تهران اقدام به تشکیل گروه آواز (کومیتاس) میکند. او بیش از یکصد اثر (آوازهای گروهی و سولو، تنظیم آوازهای مردمی و عاشقها، رمانسها) و نیز بر روی اشعار [[آوتیک ایساهاکیان]] و [[هوانس شیراز]] شعرای نامدار ارمنستان آهنگ تصنیف نموده است. |
||
«نیکول در ۷ سپتامبر ۱۸۸۱م در آکن (شهری تاریخی واقع در ارمنستان غربی، در ترکیهٔ امروزی) به دنیا آمد. |
|||
لیکن پس از تحصیل در زادگاه و انتقال به [[وارنا]](۱۸۹۷) و تفلیس در سال ۱۹۱۱ به دعوت مدرسه هایکازیان در تهران مقیم میگردد و تا سال مرگش (۱۹۴۴) در همینجا میماند. از نمونه کارهای او شامل: |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
در زمینه موسیقی نامهای برجستهای چون: |
در زمینه موسیقی نامهای برجستهای چون: |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
=== ترکیه === |
=== ترکیه === |
||
⚫ | |||
{{اصلی|ارمنیها در امپراتوری عثمانی}} |
{{اصلی|ارمنیها در امپراتوری عثمانی}} |
||
{{اصلی|ارمنیهای ترکیه}} |
{{اصلی|ارمنیهای ترکیه}} |
||
⚫ | در اوایل سده نوزدهم میلادی موسیقی در [[ارمنستان غربی]] و کل امپراتوری عثمانی در قبضهٔ خوانندگان و نوازندگان دوره گرد بود. آنها آهنگها و نواهای منتقل شده از نسلهای پیش را، که به صورت شفاهی در بین مردم مرسوم شده بود، حفظ و اجرا میکردند. در آن زمان، امپراتوری عثمانی فاقد هنر موسیقی به صورت کنسرواتوار و هنرستان یا گروههایی منظم دارای آییننامه و اساسنامه بود.<ref name="Richard G. Hovannisian , Simon Payaslian" /> |
||
⚫ | |||
⚫ | در اوایل |
||
اولین گروههای موسیقی در ارمنستان غربی، در قرن نوزدهم میلادی، به دست |
اولین گروههای موسیقی در ارمنستان غربی، در قرن نوزدهم میلادی، به دست «کاراپت پاپازیان»، رهبر [[ارکستر]]، [[آهنگساز]] و [[ترانه سرا|ترانه سرای]] معروف ارمنی، تشکیل شد. پاپازیان تحصیلات خود را در [[ایتالیا]] گذرانده و آمادگی و مهارت کافی را برای رهبری ارکستر سمفونیک و ارکسترهای مجلسی کسب کرده بود. او اولین گروههای موسیقی، به خصوص، موسیقی تئاتر و نمایشنامههای موزیکال را در ارمنستان غربی پایه نهاد. پاپازیان رفته رفته به چنان معروفیتی دست یافت که کشورهای مختلف اروپایی از او برای رهبری ارکسترهای بزرگ دعوت به همکاری میکردند.<ref name="Professor Levon Zekiyan,Gabriella Uluhogian,Vartan Karapetian">[http://www.abrilbooks.com/books/history/art-history/armenia.html ArmeniaImprints of a Civilization,by.Professor Levon Zekiyan(Author) Gabriella Uluhogian(Author) Vartan Karapetian(Author)]</ref> |
||
اولین نشریه از این نوع کنار |
اولین نشریه از این نوع کنار «آرِولیان» (چنگ شرقی) نام داشت که در ۱۸۵۸ میلادی منتشر شد. از آنجایی که این نشریه اولین نشریهٔ تخصصی در زمینهٔ موسیقی، در امپراتوری عثمانی، بود از اهمیت خاصی برخوردار است. این نشریه با نتهای مرسوم در اروپا انتشار مییافت. در ۱۸۶۱ میلادی، [[نشریه]] دیگری با نام کنار «هایکاکان» (چنگ ارمنی) منتشر و منجر به تشکیل گروهی به همین نام شد. موسیقی دان بزرگ دیگری به نام «نیکوقوس تاشچیان» با کمک برادر خود، «هاکوپ تاشچیان»، در ۱۸۷۵ میلادی، نشریهای به نام «نواگ عثمانیان» (ترانههای عثمانی) منتشر کرد. تاشچیان در ادامهٔ فعالیت خود به تعلیم و ترویج موسیقی محلی و شرقی از طریق آموزش پیانو و سایر آلات موسیقی اروپایی پرداخت. اولین اپرتها، [[اپرا]]ها و تئاترهای موزیکال در قسطنطنیه به دست ارمنیان تأسیس شدند.<ref name="Brigitta Davidjants" /><ref name="Richard G. Hovannisian , Simon Payaslian" /><ref name="Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward">[https://books.google.com/books?id=GmtPLvnrc38C&pg=PA1043&lpg=PA1043&dq=The+heritage+of+Armenian+literature.+Detroit&source=bl&ots=dfkDMXviDV&sig=75mxy5JkbT3sqp2-Ft7NwpaNTpQ&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi2jrOT_bTPAhXGYZoKHSj7DgkQ6AEILzAD#v=onepage&q=The%20heritage%20of%20Armenian%20literature.%20Detroit&f=false The Heritage of Armenian Literature: From the eighteenth century to modern times,by:Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward ]</ref> |
||
موسیقی دان بزرگ دیگری به نام ''نیکوقوس تاشچیان'' با کمک برادر خود، ''هاکوپ تاشچیان''، در ۱۸۷۵م، نشریهای به نام ''نواگ عثمانیان'' (ترانههای عثمانی) منتشر کرد. تاشچیان در ادامهٔ فعالیت خود به تعلیم و ترویج موسیقی محلی و شرقی از طریق آموزش پیانو و سایر آلات موسیقی اروپایی پرداخت. |
|||
اولین اپرتها، [[اپرا|اپراها]] و تئاترهای موزیکال در قسطنطنیه به دست ارمنیان تأسیس شدند. |
|||
در ارمنستان غربی به غیر از موسیقیدانان و رهبران بزرگی که به فعالیتهای موسیقایی مشغول بودند اشخاص بسیاری نیز وجود داشتند که به کار ساخت آلات مختلف موسیقی میپرداختند. از استادان معروف در این زمینه میتوان به |
در ارمنستان غربی به غیر از موسیقیدانان و رهبران بزرگی که به فعالیتهای موسیقایی مشغول بودند اشخاص بسیاری نیز وجود داشتند که به کار ساخت آلات مختلف موسیقی میپرداختند. از استادان معروف در این زمینه میتوان به «کِروبه زیلچیان» (۱۸۳۰–۱۹۱۰ میلادی) اشاره کرد که در ساخت سنج استاد بود و کارخانهٔ مخصوصی برای این منظور تأسیس کرده بود.<ref name="Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward" /> |
||
=== جمهوری آذربایجان === |
=== جمهوری آذربایجان === |
||
{{اصلی|ارمنیهای جمهوری آذربایجان}} |
{{اصلی|ارمنیهای جمهوری آذربایجان}} |
||
در سال |
در سال ۱۹۱۷–۱۹۱۰ میلادی. مجلهای به نام تئاتر و موسیقی به ابتکار و سردبیری «آنتوان مائیلیان» در [[باکو]] منتشر میشد و مردم را با فعالیتهای فرهنگی ارمنیان باکو آشنا میکرد. در سال ۱۹۲۰ میلادی. مائیلیان رهبری استودیوی تئاتر و موسیقی شرقی را با بخشهای ارمنی، آذربایجانی و روسی بر عهده داشت. این استودیو در سالهای بعد (بنیاد زاره) نامیده شد و تبدیل به آموزشگاه تئاتر شد. او در عین حال رئیس [[کنسرواتوار]] شرقی باکو و رهبر استودیوی موسیقی و نمایش بانوان آذربایجانی بود. مائیلیان برای کودکان نیز اُپرت و اُپرا نوشته و برای نمایشهای تئاتر ارمنی و آذربایجانی موسیقی ساخته است. آهنگ ساز معروف [[:w:hy:Անուշավան Տեր-Ղևոնդյան|آنوشاوان دِرغوندیان]] نیز در باکو زندگی و فعالیت کرده و در سالهای ۱۹۳۸–۱۹۳۴ میلادی. رئیس کنسرواتوار باکو بوده است.<ref name="Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward" /> |
||
عاشوقها نیز در موسیقی ارمنیان باکو جایگاه خاصی داشتند. آنها از خانه به خانه میگشتند و در مسابقات عاشوقها شرکت میکردند. معروفترین آنها عاشوق |
عاشوقها نیز در موسیقی ارمنیان باکو جایگاه خاصی داشتند. آنها از خانه به خانه میگشتند و در مسابقات عاشوقها شرکت میکردند. معروفترین آنها عاشوق «دونی» بود که استاد و آموزگار عاشوقهای آن دوره شمرده میشد. عاشوق «صیاد» (پتروس ماداتیان) که در سده ۱۹ میلادی. میزیست نیز آوازهای بلند داشت. |
||
از سال ۱۹۲۰ میلادی |
از سال ۱۹۲۰ میلادی «آ. ایانوسیان»، رهبر ارکستر نقش بزرگی در موسیقی باکو ایفا کرد. او بود که نخستین گروه نوازندگان موسیقی محلی آذربایجانی را بنیان نهاد.<ref name="Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward" /> |
||
=== سایر نقاط جهان === |
=== سایر نقاط جهان === |
||
تعدادی از خوانندگان معروف ارمنی در سایر نقاط جهان |
تعدادی از خوانندگان معروف ارمنی در سایر نقاط جهان |
||
{{وسط| |
|||
<center> |
|||
<gallery> |
<gallery> |
||
پرونده:2014.06.23. Charles Aznavour Fot Mariusz Kubik 01.jpg|[[شارل آزناوور]] |
پرونده:2014.06.23. Charles Aznavour Fot Mariusz Kubik 01.jpg|[[شارل آزناوور]] |
||
خط ۱۳۹: | خط ۱۱۱: | ||
پرونده:Cher by Ian Smith.jpg|[[شر (خواننده)]] |
پرونده:Cher by Ian Smith.jpg|[[شر (خواننده)]] |
||
</gallery> |
</gallery> |
||
}} |
|||
</center> |
|||
== جستارهای وابسته == |
== جستارهای وابسته == |
||
خط ۱۴۷: | خط ۱۱۹: | ||
== منابع == |
== منابع == |
||
{{پانویس|۲}} |
{{پانویس|۲|اندازه=ریز|چپچین=بله}} |
||
* [//en.wikipedia.org/wiki/Music_of_Armenia ترجمه ویکیپدیا انگلیسی] |
|||
* [//hy.wikipedia.org/wiki/Հայկական_երաժշտություն ترجمه ویکیپدیا ارمنی] |
|||
* نقش ارمنیان در امپراتوری عثمانی، نویسنده: هراچیا آچاریان، مترجم: آرمیک نیکوقوسیان [[فصلنامه فرهنگی پیمان]] - شماره ۴۳ - سال یازدهم - بهار ۱۳۸۷ |
* نقش ارمنیان در امپراتوری عثمانی، نویسنده: هراچیا آچاریان، مترجم: آرمیک نیکوقوسیان [[فصلنامه فرهنگی پیمان]] - شماره ۴۳ - سال یازدهم - بهار ۱۳۸۷ |
||
* نقش ارمنیان در امپراتوری عثمانی، نویسنده: هاسمیک استپانیان، انتشارات دانشگاه دولتی ایروان، ایروان، ۲۰۱۲م، فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره ۶۳ - سال هفدهم - بهار ۱۳۹۲ |
* نقش ارمنیان در امپراتوری عثمانی، نویسنده: هاسمیک استپانیان، انتشارات دانشگاه دولتی ایروان، ایروان، ۲۰۱۲م، فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره ۶۳ - سال هفدهم - بهار ۱۳۹۲ |
||
* ژانت د. لازاریان. «موسیقی». در دانشنامه ایرانیان ارمنی. ویرایش اول. چاپ نوبت چاپ. تهران: انتشارات هیرمند، ۱۳۸۲. شابک ۳–۵۰–۶۹۷۴–۹۶۴ |
* ژانت د. لازاریان. «موسیقی». در دانشنامه ایرانیان ارمنی. ویرایش اول. چاپ نوبت چاپ. تهران: انتشارات هیرمند، ۱۳۸۲. شابک ۳–۵۰–۶۹۷۴–۹۶۴ |
||
* نگرشی بر موسیقی ارمنی، شماره ۷۲، خرداد ماه ۱۳۷۴، ماهنامه آراکس. نویسنده:ادیک باغداساریان |
* نگرشی بر موسیقی ارمنی، شماره ۷۲، خرداد ماه ۱۳۷۴، ماهنامه آراکس. نویسنده:ادیک باغداساریان |
||
* [http://baku.am/ Armenian community of Baku] |
|||
* Hacikyan, Agop J. (2000). The heritage of Armenian literature. Detroit: Wayne State Univ. Press. p. 288. ISBN 0814328156 |
|||
{{موضوعهای ارمنستان}} |
{{موضوعهای ارمنستان}} |
نسخهٔ ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۶، ساعت ۱۷:۴۹
بخشی از مجموعهٔ |
فرهنگ ارمنستان |
---|
ورزش |
موسیقی ارمنی ریشه در چند هزار سال پیش دارد. بر روی تخته سنگهای اوغتاسار تصاویری از زمان باستان باقی است که به وضوح نشان دهنده مناظر رقص و آئینهای خاص همراه با ارائه آوا میباشند. آواز و موسیقی مربوط به مراسم دعا و آمادگی برای جنگ در زمان تشکل اتحاد قومی هایاسا و آرمنها در ارمنستان رواج داشت. هزاره نخست پیش از میلاد مملو از تحولات هنر موسیقی و فرهنگ باستان بود. در اینباره شیپور تهیه شده از شاخ گوزن که در حوالی دریاچه سوان پیدا شده است گواهی میدهد.[۱][۲][۳]
سنجهایی نیز مربوط به سده هفتم پیش از میلاد در کارمیر بلور یافت شده است (مربوط به دوران پادشاهی آراراتیان). در همان زمان حکومت آراراتیان موسیقی ارمنی دارای ماهیت پرستشی و دنیوی شد و موسیقی دنیوی در نزد راویان و گویندگان و نقالان و گوسانهای دوره گرد رونق یافت. این رونق و پیشرفت در زمان پادشاهی یرواندیان نیز ادامه یافت و با استحکام جامعه و استواری نظام خانوادهها در ارمنستان باستان موسیقی و آواز نیز حالت تخصصی تر پیدا کرد. بویژه مرثیه خوانی مربوط به مراسم تدفین ترقی میکند و بتدریج یکی از شیوههای موسیقی ادبی ارمنی یعنی آواز خوانی توأم با شعر خوانی متشکل میگردد و از روایات و افسانهها داستانهای مربوط به تاریخ باستان ارمنی و دین اولیه آنها (اسطورهشناسی) برای طی روند ترقی خود استفاده میشود.[۴]
موسی خورنی با سخن گفتن دربارهٔ افسانههای هایک و بل، (آرام)، آرای زیبا، شامیرام و واهاگن و (نورک آنکغ) آنها را گاهی روایت و گاهی آواز و افسانه و گاهی نیز عاشقی مینامد.
تاریخ
موسیقی ارمنی در سدههای ۳ و ۴ پیش از میلاد توأم با تشکل کامل ملت ارمنی دارای ماهیت مختص خود میشود. قابل ذکر است که ارمنیان پس از انقراض پادشاهی آراراتیان حدود دو سده در زمان حکومت هخامنشیان تماس و مناسبت نزدیک با فرهنگ ایران داشتند. از سده ۳ (پیش از میلاد) تمدن یونان باستان تحکیم مییابد. از همین دوره نی استخوانی دارای پنج سوراخ در معبد گارنی پیدا شده است. با پیدایش حکومت مستقل ارمنی توسط دودمان آرتاشسی در ارمنستان در سده ۲ (پیش از میلاد) فرهنگ ارمنی از جمله موسیقی دوران رونق بیسابقه خود را طی میکند.[۵]
آوازهای نظامی و مراسم عیادی بویژه آوازهای عروسی آوازهای عاشقی و نقالی متحول میگردند. غیر از ابزارهای یاد شده ابزارهای موسیقی دیگری چون سازهای ضربهای، بادی و سیمی رواج داشتند. در همین زمان تئاتر هلنیستی در ارمنستان دچار رونق میشود و موسیقی مربوط به آن نیز تحول مییابد.
پس از رسمیت یافتن آئین مسیح در ارمنستان موسیقی ارمنی دچار تحول اساسی میشود در کنار آن فرهنگ دنیوی نیز راه رونق خود را میپیماید. رقص و آواز مردمی شهری و روستایی از یکدیگر جدا میشود و عاشقهای (دوره گرد) بعدها به عنوان تنها نمایندگان هنر موسیقی دنیوی باقی میمانند. آواز موسیقی ارمنی با غنی شدن و بهرهگیری از هنر همسایگان در سدههای ۶ و ۷ میلادی از حدود ارمنستان خارج میشود. در اوایل سده هفتم (میلادی) در زمان خسرو پرویز ساسانی در ایران (در تیسفون) برای مرتبسازی تنظیم موسیقی، موسیقیدانان ارمنی دعوت میشوند. با همکاری آنان (شیوه موسیقی خسروانی) تدوین میگردد یکی از موسیقیدانان دخیل در این کار (سارکیس یا سرکیس هوروم)، (در ادبیات ایران مشهور به سرکش)، آوازخوان مشهور ارمنی در دربار ایران بود.[۶]
پیدایش الفبای ارمنی در سده پنجم (میلادی) در رونق موسیقی و آواز خوانی ارمنی تأثیر چشمگیری گذاشت. پس از آن کتاب مقدس به ارمنی ترجمه میشود و (زیور داوود) و کتابهای کلیسایی به زبان ارمنی تهیه میگردند و در مراسم مذهبی آوازهای کلیسایی از جمله (شاراگان) استفاده میگردد. آوازههای مختلف کلیسایی در طول زمان توسط کلیسا تدوین میگردیده تا امروز به کار میروند.[۱][۷]
حالت اولیه نت نویسی ارمنی که به خاز معروف است در سده هشتم (میلادی) پدید میآید.[۱] از ربع دوم سده هشتم موسیقی ارمنی به علت نابسامانیهای سیاسی و اقتصادی روند پیشرفت فرهنگ و موسیقی ارمنی کند میشود. لیکن در سده دهم رونق اولیه را بدست میآورد. دیدگاههای علمی فلسفی در آثار دانشمندانی چون داویت آنهاغت، داویت کراگان و استپانوس سیونتسی منعکس میگردد. در سدههای ۱۰ و ۱۱ شیوههای جدید و ترانههای، شاراگانها و نغمهها و آوازهای کلیسایی جدیدتری تنظیم میگردد و سیر تحول موسیقی ارمنی در این زمان سه مرحله در سدههای ۱۰ تا ۱۵ میلادی را طی میکند. دوره اول دوره رونق هنر آواز شعری آثار گریگور نارکاتسی، هوانس سارکاواک بود.[۸]
مرحله دوم دوره ترقی ملودیها و برخورداری آنها باجنبههای گوناگون به شمار میرفت (آثار نرسس شنورهالی)، در مرحله بعدی مسایل مربوط به صدا، هماهنگی آواها مورد توجه قرار میگیرد. آوازهای عاشقی (گوسان)، آوازهای موسوم به بی خانمان و غیره رواج زیادی پیدا میکند. یکی از نمایندگان سرشناس موسیقی عاشقی ارمنی (هوانس مانوک خلاتتسی) بود که در سال ۱۴۳۸ میلادی به علت تغییر مذهب کشته شد.[۸]
در سده بعد ناهاپت کوچاک دارای آوازه بود. در سدههای ۱۷ و ۱۸ (میلادی) که اوضاع سیاسی و اقتصادی ارمنستان دچار وخامت سنگینی شده بود رشتههای مختلف فرهنگ از جمله موسیقی ارمنی در مهاجرنشینهای ارمنی چون محله جلفای اصفهان، استانبول و تفلیس به حیات و ترقی خود ادامه دادند. در سده ۱۸ میلادی سایاتنووا سرشناسترین چهره عاشقان ارمنی پا به عرصه گذاشت. اشعار آوازی او چنان با فرهنگ گرجی، ایرانی و آذری نزدیکی داشت که تا مدتهای مدید این ملل غیر ارمنی وی را متعلق به خود میدانستند. در این زمان سازهایی چون (کمان و کمانچه، سنتور و قانون، بربط، تنبور و تار، بلول، شوی و دودوک و پارکاپزوک) به کار میرفت و اکثر آنها تا امروز نیز در موسیقی اصیل ارمنی مورد استفاده قرار دارند.
در سده نوزدهم در کنار موسیقی عاشقی، موسیقی مدرن ارمنی تشکیل شد. در همین دوره موسیقیدانانی چون تیگران چوخاجیان، کریستاپور کارامورزا، ماکار یکمالیان و کومیتاس وارداپت به انجام کارهای اساسی در موسیقی ارمنی موفق شدند.
در پایان سده نوزدهم و اوایل سده بیستم موسیقی اصیل ارمنی بر پایههای موسیقی مدرن توسط افرادی چون آرمن تیگرانیان، آلکساندر اسپندیریان پدید آمد و در اواسط سده بیستم موسیقیدانان نامی جهان، آرام خاچاتوریان پا به عرصه هنر گذاشت و امروزه نیز موسیقیدانانی چون ادوارد میرزویان و هوانس چیکجیان، ادگار هوهانسیان در صحنه هنر موسیقی ارمنی چهرههای سرشناس میباشند.
در سالهای اخیر هنر موسیقی در ارمنستان رونق بیسابقهای داشته است تنها در سال ۱۹۸۰ میلادی تعداد ۱۰۲ مدرسه موسیقی در ارمنستان وجود داشت. تعداد زیادی گروهای آواز، ارکستر، مجتمعهای هنری موسیقی، پدید آمده است موسیقی ارمنی در جماعت ارمنیان پراکنده نیز دارای سیر تحول و رونق خود بود.
آلات موسیقی ارمنی
موسیقی مردمی ارمنی
موسیقی مردمی ارمنی دارای دو بخش است:
- موسیقی روستایی
موسیقی روستایی ارمنی دربارهٔ عشق و عشق به طبیعت، حسرت، اعتراض، آواز، رقص و غیره، آواز خوانده و نواخته میشود. عمدهترین آلات موسیقی روستایی مانند: بلول، توتاک یا شوی، زورنا، دهل
- موسیقی شهری
موسیقی شهری ارمنی بیشتر در زمینه عشق، گهواره، آواز جشن، آوازهای رقص و غیره میباشد. عمدهترین آلات موسیقی شهری مانند: شوی، دودوک، زورنا، دهل، نقاره و دب، گیتار، جاز و ارگ
نقش جماعت ارمنیان پراکنده در موسیقی سایر نقاط جهان
ایران
جهان از طریق ارتباط دریافت میشود و هنر موسیقی مهمترین وسیله ارتباط و پاسخ به واکنش انسان به دنیای خارج و درونی خود محسوب میگردد. نواهای برجای مانده از مردمانی که به کشاورزی و دامداری اشتغال داشتهاند، تجلی زیبایی، از سادگی زندگی چوپانهایی است که بیشتر زندگی آنان در دشت و کوهستانها میگذشت. نوای دودوک آنها که با بوی نفس آنان درمیآمیخت بسیار پر احساس بود. همچنین آواهایی که به هنگام کار، جشن و سرور، لالاییهای ساده که مادران به زبان خویش و از سر دلتنگی برای کودکان خود میخواندند، نواها و آوازهای ویژه عروسیها و همچنین موسیقی حماسی پیش از مسیحیت جای ویژهای در موسیقی ارمنیان دارد.[۹]
در ایران نقش ارمنیان در شکل گیری موسیقی نوین و معاصر ایران چشمگیر بوده است. هنرمندان بسیاری که در راه گسترش موسیقی در ایران گامهای با ارزشی را برداشتند.
- «مگردوم کاراپتیان» در اصفهان اولین ارکستر سازهای زهی را تأسیس نمود.
- «سوقومون سیمونیان» معروف به سلیمانخان ارکستر نظام دربار قاجار.
- «گورگن موسسیان» رئیس گروه کُر صدا و سیما و همچنین همسرایان تالار وحدت.
- بانو «گوهار آبیان "داویدیان"» اولین بانوی دانشجو و فارغالتحصیل هنرستان عالی موسیقی تهران نوازنده ارکستر فیلارمونیک.
ارمنیهای ایران در ساخت آلات موسیقی سابقه درخشانی دارند.
- «نریمان» اولین سازنده قانون در شهر تهران و سازنده انواع آلات موسیقی در حدود سی سال.
- «آرداشس کاراپتیان» وی آلت موسیقی جدیدی به نام تارپین ساخت (شبیه گیتار بدون دسته) و همچنین در تهران موسیقی شبانه تأسیس نمود.
- «هوویک ادگاریان» نوازده ویلن در ارکستر سمفونیک تهران دارای کارگاه ساخت پیانو و او ۲۶ پیانو ساخت. وی همچنین برای موسیقی ایرانی پیانو ۴/۱ تُن را ساخت که به عنوان اختراع در دفتر اختراعات دولتی ثبت شده است.
- یحیی تارساز
از جمله موسیقیدانان و رهبران برجسته ارکستر باید لئون گریگوریان را نام برد.
«در سال ۱۲۶۵ خورشیدی (۱۸۸۶ میلادی) در تبریز چشم به جهان گشود. تحصیلات ابتدائی را در زادگاهش (دبستان هایکازیان–تاماریان) به پایان رسانید. پس از اتمام تحصیلات در سال ۱۲۸۳ خورشیدی (۱۹۰۴ میلادی) در شهرهای رشت و تبریز اقدام به تدریس موسیقی و تشکیل گروه سرایندگان از دانش آموزان و اجرای کنسرتهای مختلف کرد. وی در سال ۱۲۸۶ خورشیدی (۱۹۰۷ میلادی) به تفلیس رفت و نزد «واسیلوف»، ویولنیست مشهور روسی به تکمیل آموزش ساز تخصصی خود پرداخت. در سال ۱۲۸۹ خورشیدی (۱۹۱۰ میلادی) به بروکسل عزیمت کرد و پس از دو سال فراگیری پیگیر موسیقی به تبریز بازگشت و تدریس موسیقی در مدارس ارامنه را از سر گرفت. لئون گریگوریان در سال ۱۲۹۶ خورشیدی (۱۹۱۷ میلادی) در مدرسه مرکزی خلیفه گری ارامنه تبریز یک گروه کر چهارصدایی تشکیل داد و همچنین گروه موسیقی مجلسی را تأسیس کرد که مدت ۳۰ سال رهبری آن را به عهده داشت. لئون گریگوریان تنظیم کننده سرودهای بسیاری به زبانهای فارسی و ارمنی است. از جمله سرودهای فارسی وی میتوان از «ایران»، «خیز»، «دلپسند»، «جلوه گل»، «سرود توانائی» و «سرود کارناوال» را نام برد. او در سال ۱۳۱۹ خورشیدی (۱۹۴۰ میلادی) در تهران اقامت گزید و گروه کر «گوسان» را تشکیل داد و همچنین به تعلیم ویولن در مدرسه عالی موسیقی پرداخت؛ و در طول زندگی هنری خود، ۹۴ ویولنیست را تعلیم داد. لئون گریگوریان در سال ۱۳۳۶ خورشیدی (۱۹۵۷ میلادی) در تهران بدرود حیات گفت.»[۱۰]
یکی دیگر از چهرهای سرشناس موسیقی ارمنی ایران «نیکول گالاندریان» میباشد. «نیکول در ۷ سپتامبر ۱۸۸۱ میلادی در آکن (شهری تاریخی واقع در ارمنستان غربی، در ترکیهٔ امروزی) به دنیا آمد. لیکن پس از تحصیل در زادگاه و انتقال به وارنا(۱۸۹۷) و تفلیس در سال ۱۹۱۱ به دعوت مدرسه هایکازیان در تهران مقیم میگردد و تا سال مرگش (۱۹۴۴) در همینجا میماند. از نمونه کارهای او شامل: «اپرای منظومه (پروانه)» اثر هوانس تومانیان، «اپرای (چوپان)» و بسیاری از آثار گالاندریان (حدود ۱۰۰۰ اثر) در مجموعههای مختلف به چاپ رسیدهاند. از جمله در جلدهای ۵ و ۶ آوازنامه «(گانزاران) گنجنامه». «نور هاسکر (خوشههای نو)» در نشریات ارمنی ایران و در روزنامه فارسی (راهنمای زندگی) به چاپ رسیدند.»[۱۱]
«هامبارتسوم گریگوریان» از دیگر موسیقیدان معروف ارمنی است که دانشآموخته فرانسه است و او در تهران اقدام به تشکیل گروه آواز (کومیتاس) میکند. او بیش از یکصد اثر (آوازهای گروهی و سولو، تنظیم آوازهای مردمی و عاشقها، رمانسها) و نیز بر روی اشعار آوتیک ایساهاکیان و هوانس شیراز شعرای نامدار ارمنستان آهنگ تصنیف نموده است.
در زمینه موسیقی نامهای برجستهای چون: امانوئل ملیک اصلانیان و لوریس چکناوریان و روبن گریگوریان و «ژورا میناسیان» و غیره قابل ذکرند.
ترکیه
در اوایل سده نوزدهم میلادی موسیقی در ارمنستان غربی و کل امپراتوری عثمانی در قبضهٔ خوانندگان و نوازندگان دوره گرد بود. آنها آهنگها و نواهای منتقل شده از نسلهای پیش را، که به صورت شفاهی در بین مردم مرسوم شده بود، حفظ و اجرا میکردند. در آن زمان، امپراتوری عثمانی فاقد هنر موسیقی به صورت کنسرواتوار و هنرستان یا گروههایی منظم دارای آییننامه و اساسنامه بود.[۳]
اولین گروههای موسیقی در ارمنستان غربی، در قرن نوزدهم میلادی، به دست «کاراپت پاپازیان»، رهبر ارکستر، آهنگساز و ترانه سرای معروف ارمنی، تشکیل شد. پاپازیان تحصیلات خود را در ایتالیا گذرانده و آمادگی و مهارت کافی را برای رهبری ارکستر سمفونیک و ارکسترهای مجلسی کسب کرده بود. او اولین گروههای موسیقی، به خصوص، موسیقی تئاتر و نمایشنامههای موزیکال را در ارمنستان غربی پایه نهاد. پاپازیان رفته رفته به چنان معروفیتی دست یافت که کشورهای مختلف اروپایی از او برای رهبری ارکسترهای بزرگ دعوت به همکاری میکردند.[۱۲]
اولین نشریه از این نوع کنار «آرِولیان» (چنگ شرقی) نام داشت که در ۱۸۵۸ میلادی منتشر شد. از آنجایی که این نشریه اولین نشریهٔ تخصصی در زمینهٔ موسیقی، در امپراتوری عثمانی، بود از اهمیت خاصی برخوردار است. این نشریه با نتهای مرسوم در اروپا انتشار مییافت. در ۱۸۶۱ میلادی، نشریه دیگری با نام کنار «هایکاکان» (چنگ ارمنی) منتشر و منجر به تشکیل گروهی به همین نام شد. موسیقی دان بزرگ دیگری به نام «نیکوقوس تاشچیان» با کمک برادر خود، «هاکوپ تاشچیان»، در ۱۸۷۵ میلادی، نشریهای به نام «نواگ عثمانیان» (ترانههای عثمانی) منتشر کرد. تاشچیان در ادامهٔ فعالیت خود به تعلیم و ترویج موسیقی محلی و شرقی از طریق آموزش پیانو و سایر آلات موسیقی اروپایی پرداخت. اولین اپرتها، اپراها و تئاترهای موزیکال در قسطنطنیه به دست ارمنیان تأسیس شدند.[۷][۳][۱۳]
در ارمنستان غربی به غیر از موسیقیدانان و رهبران بزرگی که به فعالیتهای موسیقایی مشغول بودند اشخاص بسیاری نیز وجود داشتند که به کار ساخت آلات مختلف موسیقی میپرداختند. از استادان معروف در این زمینه میتوان به «کِروبه زیلچیان» (۱۸۳۰–۱۹۱۰ میلادی) اشاره کرد که در ساخت سنج استاد بود و کارخانهٔ مخصوصی برای این منظور تأسیس کرده بود.[۱۳]
جمهوری آذربایجان
در سال ۱۹۱۷–۱۹۱۰ میلادی. مجلهای به نام تئاتر و موسیقی به ابتکار و سردبیری «آنتوان مائیلیان» در باکو منتشر میشد و مردم را با فعالیتهای فرهنگی ارمنیان باکو آشنا میکرد. در سال ۱۹۲۰ میلادی. مائیلیان رهبری استودیوی تئاتر و موسیقی شرقی را با بخشهای ارمنی، آذربایجانی و روسی بر عهده داشت. این استودیو در سالهای بعد (بنیاد زاره) نامیده شد و تبدیل به آموزشگاه تئاتر شد. او در عین حال رئیس کنسرواتوار شرقی باکو و رهبر استودیوی موسیقی و نمایش بانوان آذربایجانی بود. مائیلیان برای کودکان نیز اُپرت و اُپرا نوشته و برای نمایشهای تئاتر ارمنی و آذربایجانی موسیقی ساخته است. آهنگ ساز معروف آنوشاوان دِرغوندیان نیز در باکو زندگی و فعالیت کرده و در سالهای ۱۹۳۸–۱۹۳۴ میلادی. رئیس کنسرواتوار باکو بوده است.[۱۳]
عاشوقها نیز در موسیقی ارمنیان باکو جایگاه خاصی داشتند. آنها از خانه به خانه میگشتند و در مسابقات عاشوقها شرکت میکردند. معروفترین آنها عاشوق «دونی» بود که استاد و آموزگار عاشوقهای آن دوره شمرده میشد. عاشوق «صیاد» (پتروس ماداتیان) که در سده ۱۹ میلادی. میزیست نیز آوازهای بلند داشت.
از سال ۱۹۲۰ میلادی «آ. ایانوسیان»، رهبر ارکستر نقش بزرگی در موسیقی باکو ایفا کرد. او بود که نخستین گروه نوازندگان موسیقی محلی آذربایجانی را بنیان نهاد.[۱۳]
سایر نقاط جهان
تعدادی از خوانندگان معروف ارمنی در سایر نقاط جهان
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Armenian Music Secular and Religious,by Vahan M. Kurkjian
- ↑ Armenian Folk Music,by wordpress.uark.edu
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ Armenian Constantinople (Ucla Armenian History and Culture: Historic Armenian Cities and Provinces),by Richard G. Hovannisian (Editor), Simon Payaslian (Editor)
- ↑ Armenian Art History,by Hravard Hagopian, Murad Hasratyan,Ararat Aghasyan
- ↑ The Heritage of Armenian Literature Volume 1: From the Oral Tradition to the Golden Age,by A. J. Hacikyan (Editor), Gabriel Basmajian (Editor), Edward S. Franchuk (Editor)
- ↑ The Heritage of Armenian Literature, Vol. 2: From the Sixth to the Eighteenth Century,by A. J. Hacikyan (Editor), Gabriel Basmajian (Editor), Edward S. Franchuk (Editor)
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ IDENTITY CONSTRUCTION IN ARMENIANMUSIC ON THE EXAMPLE OF EARLYFOLKLORE MOVEMENT,by Brigitta Davidjants
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ Armenians, TheArt, Culture and Religion,by Nira Stone(Author) Michael E. Stone(Author)
- ↑ نگرشی بر موسیقی ارمنی، شماره ۷۲، خرداد ماه ۱۳۷۴، ماهنامه آراکس. نویسنده:ادیک باغداساریان
- ↑ روبن گریگوریان، آهنگ ساز، رهبر ارکستر و نوازندهٔ ویلن،نویسنده: ایساک یونانسیان،فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره 59 - سال پانزدهم - بهار 1391
- ↑ نیکول گالاندریان (1881- 1944 میلادی)، موسیقی دان نامی ارمنی - ایرانی سدهٔ بیستم میلادی (به مناسبت صد و سی و یکمین سالگرد تولد نیکول گالاندریان) گردآوری و تألیف: آرمینه آ کاراپتیان،فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره ۶۲ - سال شانزدهم - زمستان ۱۳۹۱
- ↑ ArmeniaImprints of a Civilization,by.Professor Levon Zekiyan(Author) Gabriella Uluhogian(Author) Vartan Karapetian(Author)
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ ۱۳٫۳ The Heritage of Armenian Literature: From the eighteenth century to modern times,by:Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward
- نقش ارمنیان در امپراتوری عثمانی، نویسنده: هراچیا آچاریان، مترجم: آرمیک نیکوقوسیان فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره ۴۳ - سال یازدهم - بهار ۱۳۸۷
- نقش ارمنیان در امپراتوری عثمانی، نویسنده: هاسمیک استپانیان، انتشارات دانشگاه دولتی ایروان، ایروان، ۲۰۱۲م، فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره ۶۳ - سال هفدهم - بهار ۱۳۹۲
- ژانت د. لازاریان. «موسیقی». در دانشنامه ایرانیان ارمنی. ویرایش اول. چاپ نوبت چاپ. تهران: انتشارات هیرمند، ۱۳۸۲. شابک ۳–۵۰–۶۹۷۴–۹۶۴
- نگرشی بر موسیقی ارمنی، شماره ۷۲، خرداد ماه ۱۳۷۴، ماهنامه آراکس. نویسنده:ادیک باغداساریان