نورالدین الموتی

نورالدین الموتی
زادهٔ	۱۲۸۰ شمسی
درگذشت	۱۳۴۴ شمسی
محل زندگی	ورک، قزوین، تهران
ملیت	ایرانی
پیشه	وزیر دادگستری ایران
دوره	پهلوی دوم؛ دوره نخست‌وزیری علی امینی

نورالدین الموتی (زادهٔ ۱۲۸۰ در ورک الموت - درگذشتهٔ ۱۳۴۴ تهران) وزیر دادگستری ایران در دوران نخست‌وزیری علی امینی بود. الموتی به عنوان وزیری قاطع و مبارز در دوران کوتاه وزارت خود اقدامات بسیاری را برای ریشه‌کن کردن فساد و دزدی انجام داد. او از اردیبهشت ۱۳۴۰ تا تیر ۱۳۴۱ وزیر دادگستری ایران بود.

زندگی‌نامه

نورالدین الموتی فرزند سیدزمان، در سال ۱۲۸۰ شمسی در روستای ورک از توابع الموت قزوین تولد یافت. تحصیلات مقدماتی را در قزوین گذراند و در سال ۱۳۰۰ در وزارت معارف استخدام شد و در مدارس قزوین تدریس کرد. در سال ۱۳۰۶ وارد کلاس قضایی علی‌اکبر داور شد و پس از فراغت از تحصیل به شغل قضاوت روی آورد. در سال ۱۳۱۱ کار دولتی را با سمت امین صلح ناصح تبریز در دادگستری آغاز نمود. بین سال‌های ۱۳۰۷ و ۱۳۰۸ یکی از کسانی بود که برای اولین‌بار یک باب مدرسه چهار کلاسه در زوارک الموت به مدیریت شیخ حسین کیایی قزوینی تأسیس کرد. او همچنین یک باب کتابفروشی در قزوین دائر نمود که عصرها مرکز تجمع فضلا و روشنفکران آن دوره بود. او علاقه بسیار زیادی به زادگاهش الموت داشت و برای آبادانی آن بسیار می‌کوشید. او بود که راه ارتباطی الموت به قزوین را پایه‌گذاری کرد و اولین مسیر ارتباطی الموت را به انجام رساند.

حزب توده

مقالهٔ اصلی: حزب توده

نورالدین الموتی مارکسیست بود و یکی از اعضای گروه کمونیستی پنجاه و سه نفر حزب توده در زمان رضا خان محسوب می‌شد که در سال ۱۳۱۶ توسط شهربانی دستگیر و زندانی شد و قریب چهار سال با وضعیت نامساعدی در زندان به سر برد. در شهریور سال ۱۳۲۰ به دنبال سقوط رضا خان همراه با آزادی کلیه زندانیان، وی نیز از زندان استخلاص یافت. پس از اینکه گروه ۵۳ نفر حزب توده را تشکیل دادند، به حزب توده پیوست و علاوه بر عضویت در کمیته اجرایی حزب به سمت دبیرکل و عضویت کمیسیون نظارت و تفتیش برگزیده‌شد. در سال ۱۳۲۴ او که شانس عضویت در سازماندهی جدید کمیته مرکزی را از دست داده‌بود، از حزب خارج شد و فعالیت‌های سیاسی خود را موقتاً کنار گذاشت. او پس از این توسط علی امینی قیمومت وراث وثوق‌الدوله را بر عهده گرفت. الموتی این کار را با جد و جهدی وافری توأم با صداقت انجام داد و مورد توجه دکتر امینی قرار گرفت. الموتی علی‌رغم اینکه سال‌ها پیش از رسیدن به وزارت دادگستری ایران از حزب توده جدا شده‌بود، در دوران وزارتش همچنان بر گرایشات قدیم خود استوار بود و به همراه حسن ارسنجانی، عطاءالله خسروی، محمد شاهکار، شهاب فردوس و جفرودی جبهه آزادی را تشکیل دادند که البته دوام چندانی نداشت.

وزیر دادگستری

الموتی در سال ۱۳۳۷ به مستشاری دیوان عالی ارتقاء مقام یافت و در اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۰، هنگام نخست‌وزیری علی امینی، وزارت دادگستری ایران به او سپرده‌شد. الموتی در دوران وزارت خود برای تصفیه دادگستری و مجازات کسانی که بیت‌المال را دستخوش شبیخون قرار داده‌بودند، دست به اقدامات حادی زد. او که در مصاحبه‌ای مطبوعاتی اعلام کرده‌بود ریشه فساد و خیانت و دزدی و اعلام نفوذ را خشک می‌نماید، چهارصد پرونده را رسیدگی و دستور توقیف و محاکمه مقامات مختلفی از جمله سپهبد علوی مقدم، سرلشکر ضرغام، سپهبد کیا، ابوالحسن ابتهاج، فتح‌الله فرود و محسن فروغی را صادر کرد. همچنین در برکناری سپهبد آزموده، دادستان و رئیس دادرسی ارتش، نقش اساسی داشت و در یک مصاحبه مطبوعاتی به وی لقب «آیشمن ایران» را داد. با روی کار آمدن اسدالله علم و برکناری دکتر امینی، الموتی خانه‌نشین شد و جای خود را به غلامحسین خوشبین داد. او مورد اعتراض شدید کسانی قرار گرفت که علیه آنها شمشیر کشیده‌بود. حتی کار قضاوت را نیز به او نسپردند و کسانی که با کارهای اصلاحی وی مخالف بودند، پیرایه‌ای به او بستند و ذهن شاه را نسبت به او بدگمان ساختند.

مرگ

در سال ۱۳۴۴، سرانجام در همان دیوان کیفری که علیه دیگران از آن استفاده سیاسی می‌کردند، چنان ناراحت شد که دچار حمله قلبی گردید و چندی بعد درگذشت. از وی تشییع جنازه مفصلی به عمل آمد و عده زیادی از مقامات قضایی جنازه وی را تشییع نمودند. کثرت شرکت‌کنندگان در مراسم تشییع و مجلس ختم وی به حدی بود که خشم محمدرضا شاه را برانگیخت و آنقدر او را ناراحت کرد که در اولین مراسم سلام پس از ختم الموتی، به محمد سروری رئیس دیوان کشور پرخاش نمود و از اینکه در مجلس ترحیم یک خائن به کشور حضور پیدا کرده و از او تجلیل به عمل آورده‌بودند، وی را مورد شماتت قرار داد.

جستارهای وابسته

• وزارت دادگستری دوره پهلوی
• علی امینی
• احسان طبری