زمان خورشیدی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده

درخط

نسخهٔ ‏۲۶ ژوئیهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۱۴:۲۳

زمان خورشیدی (به انگلیسی: Solar time) زمانی است که بوسیله حرکت ظاهری خورشید اندازه‌گیری می‌شود. یکای این اندازه‌گیری شبانه‌روز است که درحقیقت بر پایه تناوب حرکت وضعی زمین با توجه به خورشید و کهن‌ترین روش اندازه‌گیری برای بشر بوده است. زمان خورشیدی دوگونه ظاهری (حقیقی یا متغیر) و متوسط (میانگین یا استاندارد یا رسمی) است.

این زمان را به روش‌های گوناگونی می‌توان اندازه گرفت. برای نمونه موقعیت ظاهری خورشید در کره آسمان (کره‌ای فرضی است که با زمین هم‌مرکز است و شعاع بسیار زیادی دارد). زمان‌های محلی را نیز می‌توان با طول جغرافیایی بدست آورد.

زمان خورشیدی متوسط

زمانی است که بر اساس سرعت متوسط جابه‌جایی خورشید در آسمان سنجیده می‌شود، به‌طوری‌که به جای خورشید، جابه‌جایی خورشید متوسط در نظر گرفته می‌شود که سرعتی ثابت دارد و بر خلاف زمان خورشیدی ظاهری، نسبت به ساعت اتمی بین‌المللی ثابت می‌ماند.^[۱] زمان خورشیدی متوسط یا استاندارد، میانگینی را بر پایه کره آسمان از طول یک روز نشان می‌دهد که در همه فصل‌های سال ثابت است.

بدلیل شتاب جزر و مدی بین زمین و ماه این مقدار میانگین، در هر سده یک چهارم هزارم ثانیه افزایش می‌یابد. (ماه شتاب زمین را کندتر و زمین شتاب ماه را زیادتر می‌کند) اختلاف بین زمان خورشیدی ظاهری و زمان خورشیدی متوسط را معادله زمان می‌گویند.

زمان خورشیدی ظاهری

زمانی است که بر اساس جابه‌جایی خورشید در روز سنجیده می‌شود؛ ازآنجاکه سرعت جابه‌جایی ظاهری خورشید در آسمان به دلیل انحراف محور چرخش زمین و بیضوی بودن دور زمین ثابت نیست، این زمان با زمان خورشیدی متوسط کمی اختلاف دارد.^[۱] زمان خورشیدی ظاهری یا حقیقی را می‌توان با حرکت خورشید اندازه گرفت. پایه این اندازه‌گیری، فاصله زمانی‌ست که خورشید در یک روز دارد. این فاصله زمانی را می‌توان با ساعت خورشیدی یا فاصله بین دو نیم روز بدست آورد.

طول روز در زمان خورشیدی ظاهری ثابت نیست و حداکثر ممکنست تا نیم دقیقه با ۲۴ ساعت متفاوت شود و حداکثر ممکنست تا ۱۶ و نیم دقیقه نسبت به زمان میانگین در فصل‌های مختلف تفاضل پیدا کند (برای نمونه تفاضل روزانه زمان نیمروز حقیقی (ظهر) با نیمروز استاندارد یعنی ساعت ۱۲). این اختلاف به دو دلیل رخ می‌دهد:

از آنجا که مسیر گردش زمین بدور خورشید بیضی است نه دایره، در فصل‌های مختلف طول روز متفاوت است و هنگامی که زمین به خورشید نزدیکتر است (حضیض) تندتر و زمانی که از آن دور است (اوج) کندتر حرکت می‌کند.
بدلیل انحراف محور زمین نسبت به استوا، سرعت حرکت ظاهری سالانه خورشید روی دائرةالبروج یکنواخت نخواهد بود. از این رو در هنگام اعتدال بهاری (اول نوروز) و اعتدال پائیزی (آغاز مهرگان)، بدلیل موازی بودن مدار ظاهری خورشید با استوا، کندتر از سرعت میانگین حرکت می‌کند و در روز نخست زمستان و تابستان، بدلیل حداکثر تفاوت مداری خورشید با استوا سرعتش بیشتر از میانگین خواهد بود.

تفاضل ساعت رسمی با حقیقی در چهار روز ۲۶ فروردین، ۲۳ خرداد، ۱۰ شهریور، ۴ دی ماه صفر می‌شود. و حداکثر تفاضل فصلی در ۲۴ اردیبهشت ۳ دقیقه و ۴۲ ثانیه منفی، در ۴ مرداد ۶ دقیقه و ۳۰ ثانیه مثبت، در ۱۲ آبان ۱۶ دقیقه و ۲۵ ثانیه منفی و در ۲۲ بهمن ۱۴ دقیقه و ۱۶ ثانیه مثبت است.^[۲]

در چهار روز اول ساعت رسمی و حقیقی در یک لحظه کاملاً منطبق می‌شوند و در کل روز حداکثر نیم دقیقه تفاضل دارند. در چهار روز دوم حداکثر یا حداقل تفاضل انطباق دارند در عین حال در خلال روز حرکت ظاهری خورشید سرعت متوسط پیدا می‌کند و روز (با تقریب ۱ ثانیه) ۲۴ ساعت می‌باشد. روز خورشیدی نسبت به ۲۴ ساعت حداقل اول فروردین ۱۸ ثانیه و اول مهر ۲۱ ثانیه کمتر و حداکثر اول تابستان ۱۳ ثانیه و اول زمستان ۳۰ ثانیه بیشتر است.

روز خورشیدی حقیقی
تاریخ	تفاوت با ۲۴ساعت	تفاضل با ساعت متوسط	نیمروز
اول فروردین	۱۸- ثانیه (حداقل دوم)		۱۲:۰۷:۱۵
۲۶ فروردین		صفر (پس از نیمروز)	۱۲:۰۰:۰۵
۲۴ اردیبهشت	۱ثانیه ± صفر	۳ دقیقه و ۴۲ ثانیه منفیII	۱۱:۵۶:۱۸
۲۳ خرداد		صفر (کمی پس از نیمروز)	۱۱:۵۹:۵۹
اول تیر	۱۳+ ثانیه (حداکثر دوم)		۱۲:۰۱:۵۵
۴ مرداد	۱ثانیه ± صفر	۶ دقیقه و ۳۰ ثانیه مثبتII	۱۲:۰۶:۳۰
۱۰ شهریور		صفر (پس از نیمروز)	۱۲:۰۰:۰۲
اول مهر	۲۱- ثانیه (حداقل اول)		۱۱:۵۲:۲۶
۱۲ آبان	۱ثانیه ± صفر	۱۶ دقیقه و ۲۵ ثانیه منفیI	۱۱:۴۳:۳۵
اول دی	۳۰+ ثانیه (حداکثر اول)		۱۱:۵۸:۳۱
۴ دی		صفر (در نیمروز)	۱۲:۰۰:۰۰
۲۲ بهمن	۱ثانیه ± صفر	۱۴ دقیقه و ۱۶ ثانیه مثبتI	۱۲:۱۴:۱۶

جدول ساعات روزانه ظهر نصف‌النهاری

روز خورشیدی	روز میلادی	ظهر	روز خورشیدی	روز میلادی	ظهر	روز خورشیدی	روز میلادی	ظهر
۱ فروردین	۲۱ مارس	۱۲:۰۷	۷ شهریور	۲۹ اوت	۱۲:۰۱	۲۰ آذر	۱۱ دسامبر	۱۱:۵۳
۵ فروردین	۲۵ مارس	۱۲:۰۶	۱۰ شهریور	۱ سپتامبر	۱۲:۰۰	۲۲ آذر	۱۳ دسامبر	۱۱:۵۴
۸ فروردین	۲۸ مارس	۱۲:۰۵	۱۳ شهریور	۴ سپتامبر	۱۱:۵۹	۲۴ آذر	۱۵ دسامبر	۱۱:۵۵
۱۲ فروردین	۱ آوریل	۱۲:۰۴	۱۶ شهریور	۷ سپتامبر	۱۱:۵۸	۲۶ آذر	۱۷ دسامبر	۱۱:۵۶
۱۵ فروردین	۴ آوریل	۱۲:۰۳	۱۹ شهریور	۱۰ سپتامبر	۱۱:۵۷	۲۸ آذر	۱۹ دسامبر	۱۱:۵۷
۱۹ فروردین	۸ آوریل	۱۲:۰۲	۲۲ شهریور	۱۳ سپتامبر	۱۱:۵۶	۳۰ آذر	۲۱ دسامبر	۱۱:۵۸
۲۲ فروردین	۱۱ آوریل	۱۲:۰۱	۲۵ شهریور	۱۶ سپتامبر	۱۱:۵۵	۲ دی	۲۳ دسامبر	۱۱:۵۹
۲۶ فروردین	۱۵ آوریل	۱۲:۰۰	۲۸ شهریور	۱۹ سپتامبر	۱۱:۵۴	۴ دی	۲۵ دسامبر	۱۲:۰۰
۳۱ فروردین	۲۰ آوریل	۱۱:۵۹	۳۰ شهریور	۲۱ سپتامبر	۱۱:۵۳	۶ دی	۲۷ دسامبر	۱۲:۰۱
۵ اردیبهشت	۲۵ آوریل	۱۱:۵۸	۲ مهر	۲۴ سپتامبر	۱۱:۵۲	۸ دی	۲۹ دسامبر	۱۲:۰۲
۱۲ اردیبهشت	۲ مه	۱۱:۵۷	۵ مهر	۲۷ سپتامبر	۱۱:۵۱	۱۰ دی	۳۱ دسامبر	۱۲:۰۳
۲۴ اردیبهشت	۱۴ مه	۱۱:۵۶	۸ مهر	۳۰ سپتامبر	۱۱:۵۰	۱۲ دی	۲ ژانویه	۱۲:۰۴
۵ خرداد	۲۶ مه	۱۱:۵۷	۱۱ مهر	۳ اکتبر	۱۱:۴۹	۱۴ دی	۴ ژانویه	۱۲:۰۵
۱۳ خرداد	۳ ژوئن	۱۱:۵۸	۱۵ مهر	۷ اکتبر	۱۱:۴۸	۱۷ دی	۷ ژانویه	۱۲:۰۶
۱۸ خرداد	۸ ژوئن	۱۱:۵۹	۱۸ مهر	۱۰ اکتبر	۱۱:۴۷	۱۹ دی	۹ ژانویه	۱۲:۰۷
۲۳ خرداد	۱۳ ژوئن	۱۲:۰۰	۲۲ مهر	۱۴ اکتبر	۱۱:۴۶	۲۲ دی	۱۲ ژانویه	۱۲:۰۸
۲۸ خرداد	۱۸ ژوئن	۱۲:۰۱	۲۷ مهر	۱۹ اکتبر	۱۱:۴۵	۲۴ دی	۱۴ ژانویه	۱۲:۰۹
۱ تیر	۲۲ ژوئن	۱۲:۰۲	۴ آبان	۲۶ اکتبر	۱۱:۴۴	۲۷ دی	۱۷ ژانویه	۱۲:۱۰
۶ تیر	۲۷ ژوئن	۱۲:۰۳	۱۲ آبان	۳ نوامبر	۱۱:۴۳	۳۰ دی	۲۰ ژانویه	۱۲:۱۱
۱۱ تیر	۲ ژوئیه	۱۲:۰۴	۲۰ آبان	۱۱ نوامبر	۱۱:۴۴	۴ بهمن	۲۴ ژانویه	۱۲:۱۲
۱۷ تیر	۸ ژوئیه	۱۲:۰۵	۲۶ آبان	۱۷ نوامبر	۱۱:۴۵	۹ بهمن	۲۹ ژانویه	۱۲:۱۳
۲۵ تیر	۱۶ ژوئیه	۱۲:۰۶	۱ آذر	۲۲ نوامبر	۱۱:۴۶	۲۲ بهمن	۱۱ فوریه	۱۲:۱۴
۴ مرداد	۲۶ ژوئیه	۱۲:۰۷	۴ آذر	۲۵ نوامبر	۱۱:۴۷	۷ اسفند	۲۶ فوریه	۱۲:۱۳
۱۴ مرداد	۵ اوت	۱۲:۰۶	۷ آذر	۲۸ نوامبر	۱۱:۴۸	۱۲ اسفند	۳ مارس	۱۲:۱۲
۲۱ مرداد	۱۲ اوت	۱۲:۰۵	۱۰ آذر	۱ دسامبر	۱۱:۴۹	۱۷ اسفند	۸ مارس	۱۲:۱۱
۲۶ مرداد	ا۱۷ وت	۱۲:۰۴	۱۳ آذر	۴ دسامبر	۱۱:۵۰	۲۱ اسفند	۱۲ مارس	۱۲:۱۰
۳۱ مرداد	۲۲ اوت	۱۲:۰۳	۱۵ آذر	۶ دسامبر	۱۱:۵۱	۲۴ اسفند	۱۸ مارس	۱۲:۰۹
۳ شهریور	۲۵ اوت	۱۲:۰۲	۱۷ آذر	۸ دسامبر	۱۱:۵۲	۲۸ اسفند	۱۹ مارس	۱۲:۰۸
جدول فوق ظهر نصف‌النهاری تابع مبدأ زمان جهانی است. ساعت ظهر محلی، حاصل تفاضل زمانی نصف‌النهار محلی از نصف‌النهار ساعتی است (هر درجه ۴دقیقه ساعتیست). برای نمونه نصف‌النهار ساعتی ایران طول ۵۲٫۵ درجه شرقی است و تهران ۵۱٫۴ درجه شرقی؛ ظهر تهران ۴ دقیقه و ۲۴ ثانیه از جدول فوق دیرتر می‌باشد.

جستارهای وابسته

منابع

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ مجموعهٔ واژه‌های مصوّب فرهنگستان زبان فارسی تا پایان سال ۱۳۸۹.
↑ گاهشماری ایران، موسی اکرمی (۱۳۸۰)، ص ۲۷ (با کمی تعدیل).

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Solar time». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۰.

[ReferenceA-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ مجموعهٔ واژه‌های مصوّب فرهنگستان زبان فارسی تا پایان سال ۱۳۸۹.

[2] گاهشماری ایران، موسی اکرمی (۱۳۸۰)، ص ۲۷ (با کمی تعدیل).

[۱]

[۲]

@@ خط ۶: / خط ۶: @@
 == زمان خورشیدی متوسط ==
-زمانی است که بر اساس سرعت متوسط جابه‌جایی خورشید در آسمان سنجیده می‌شود، به‌طوری‌که به جای خورشید، جابه‌جایی خورشید متوسط در نظر گرفته می‌شود که سرعتی ثابت دارد و بر خلاف زمان خورشیدی ظاهری، نسبت به ساعت اتمی بین‌المللی ثابت می‌ماند.<ref>مجموعهٔ واژه‌های مصوّب فرهنگستان زبان فارسی تا پایان سال ۱۳۸۹.</ref>
+زمانی است که بر اساس سرعت متوسط جابه‌جایی خورشید در آسمان سنجیده می‌شود، به‌طوری‌که به جای خورشید، جابه‌جایی خورشید متوسط در نظر گرفته می‌شود که سرعتی ثابت دارد و بر خلاف زمان خورشیدی ظاهری، نسبت به ساعت اتمی بین‌المللی ثابت می‌ماند.<ref name="ReferenceA">مجموعهٔ واژه‌های مصوّب فرهنگستان زبان فارسی تا پایان سال ۱۳۸۹.</ref>
 زمان خورشیدی متوسط یا استاندارد، میانگینی را بر پایه [[کره آسمان]] از طول یک روز نشان می‌دهد که در همه فصل‌های سال ثابت است.
@@ خط ۱۲: / خط ۱۲: @@
 == زمان خورشیدی ظاهری ==
-زمانی است که بر اساس جابه‌جایی خورشید در روز سنجیده می‌شود؛ ازآنجاکه سرعت جابه‌جایی ظاهری خورشید در آسمان به دلیل انحراف محور چرخش زمین و بیضوی بودن دور زمین ثابت نیست، این زمان با زمان خورشیدی متوسط کمی اختلاف دارد.<ref>مجموعهٔ واژه‌های مصوّب فرهنگستان زبان فارسی تا پایان سال ۱۳۸۹.</ref>
+زمانی است که بر اساس جابه‌جایی خورشید در روز سنجیده می‌شود؛ ازآنجاکه سرعت جابه‌جایی ظاهری خورشید در آسمان به دلیل انحراف محور چرخش زمین و بیضوی بودن دور زمین ثابت نیست، این زمان با زمان خورشیدی متوسط کمی اختلاف دارد.<ref name="ReferenceA"/>
 زمان خورشیدی ظاهری یا حقیقی را می‌توان با حرکت خورشید اندازه گرفت. پایه این اندازه‌گیری، فاصله زمانی‌ست که خورشید در یک روز دارد. این فاصله زمانی را می‌توان با [[ساعت خورشیدی]] یا فاصله بین دو [[نیم روز]] بدست آورد.