علی بن احمد نسوی

ابوالحسن علی بن احمد نسوی مشهور به استاد مختص (زاده ۳۹۳ قمری در ری و درگذشته ۴۷۲ قمری) یکی از ریاضی‌دانان بزرگ ایرانی است که در اوخر قرن چهارم و آغاز قرن پنچم هجری زندگی می‌کرد.او در نجوم، منطق، فلسفه و پزشکی هم معروف بود. او کتابی به نام المغنی فی الحساب الهندی دربارهٔ ریاضی هندی به پارسی نوشت و سپس آن را به عربی ترجمه کرد. نسوی کتاب‌های دیگری نیز در ریاضی نوشته‌است که مشهورترین آنها کتاب الشباع است. این کتاب‌ها به زبان عربی نوشته شده‌اند.

در زمان سلطان مجدالدولهٴ دیلمی (متوفی در ۱۰۲۹ - ۱۰۳۰ میلادی) و جانشینش برآمد. ریاضی‌دان ایرانی. پیش از سال ۱۰۳۰ میلادی رساله‌ای به زبان فارسی دربارهٴ اعمال حساب نوشت، و بعداً در زمان جانشین مجدالدوله آن را تحت عنوان المُقْنِع فی الحساب الهندی (در این کتاب روش محاسبه با دستگاه شمارش اعشاری آورده شده‌است) به عربی ترجمه کرد. او کتاب الاشباع را هم راجع به مأخوذات ارشمیدس و قضیهٴ منلاوس نوشت. در کتاب حساب تقسیم کسور و استخراج جذر و کعب را (جذر ۵۷٬۳۴۲؛ کعب۲۹۶و۶۵۲و۳) تقریباً به روش امروزی شرح می‌دهد. جالب توجه‌است که نسوی کسور دهدهی را جانشین کسور شصتگانی می‌کند."المقنع" و "الشباع فی شرح اشکال القطاع" از دیگر آثار معروف اوست. یکی از کارهای جالب او کتابی دربارهء "اشکره داری"(نگهداری مرغان شکاری)است که در سن 79 سالگی نوشته است.

منابع

صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات ایران (جلد یکم)، انتشارت فردوس، چاپ هفدهم

جورج سارتون، 'مقدمه بر تاریخ علم، ترجمه غلامحسین صدری افشار، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی