آرایه‌شناسی (زیست‌شناسی)

تأیید انشعاب تازه و اسرارآمیز گونهُ قورباغهُ پلنگ نو از: پون نو ۰۱۰۸۲۱۳٫۰۰۴جی در کلان شهر نیویورک.
(Anura-Ranidae) از (New-pone.0108213.g001.jpg)

دانش آرایه‌شناسی آلفا (به انگلیسی: Alpha Taxonomy) یا آرایه‌شناسی زیستی که در بسیاری از مواقع برای سادگی، تنها آرایه‌شناسی (Taxonomy) خوانده می‌شود، دانشی است که با یافتن، شناسایی، نام‌گذاری، توصیف و رده‌بندی جانداران سر و کار دارد.

هر جانداری در جایگاه ویژه‌ای در سلسله مراتب طبقه‌بندی قرار می‌گیرد؛ به هر سطح از طبقه‌بندی، یک آرایه (Taxon) گفته می‌شود. گرچه اغلب سامانه‌شناسی، آرایه‌شناسی و رده‌بندی (یا طبقه‌بندی) به صورت مترادف به کار می‌روند، ولی هریک تعریف و کاربرد خاص خود را دارد. در واقع طبقه‌بندی زیرمجموعهٔ آرایه‌شناسی و هردو زیرمجموعه‌های سامانه‌شناسی هستند.

گیاه‌شناس و پزشک سوئدی کارل لینه (۱۷۰۷ تا ۱۷۷۸) پایه‌گذار طبقه‌بندی گیاهان و جانوران به شکل امروز آن است که آرایه‌شناسی لینه‌ای نامیده می‌شود.

در ادبیات پیشین، تا پایان قرن نوزدهم «آرایه‌شناسی آلفا» در مقایسه با «آرایه‌شناسی» به معنی متفاوتی به کار می‌رفت و اشاره و تأکید بیشتر روی انتخاب واژه‌های دقیق، گرامر و صرف درست و درجهٔ اول در بیان نتیجه‌ها و دست‌آوردهای پژوهش‌ها بود. ویلیام برترام توریل گیاه‌شناس برجستهٔ بریتانیائی در بین سال‌های ۱۹۳۵ و ۱۹۳۷ در یک سری از مقاله‌هائی که منتشر کرد در بارهٔ فلسفهٔ آرایه‌شناسی آلفا به عنوان یک روش انضباطی در آیندهٔ آرایه‌شناسی سخن گفت و در نهایت نوشت: «... و اگر برخی از ما، حتی اگر در خیال، به رسیدن به «امگا» (آخرین حرف الفبا) در آرایه‌شناسی می‌اندیشند شاید وقت آن رسیده باشد که در جادهٔ الفبای یونانی کمی پیشرفت کنیم. برخی از ما، دل‌خوشیم که تصور کنیم که ما هم‌اکنون کورکورانه در مرحلهٔ آرایه‌شناسی «بتا» (حرف دوم الفبا) هستیم. (که نیستیم).»

جستارهای وابسته

• طبقه‌بندی علمی جانداران
• آرایه‌شناسی
• آرایه‌شناسی لینه‌ای
• طبقه آرایه‌شناختی

منابع

• بروکس، دانیل، جنین ان. کایرا، توماس آر. پلات، و مری اچ. پریتچارد. ۱۹۸۴. اصول و روش‌های سیستماتیک فیلوژنی (کتاب کاربردی). ترجمه یزدان کیوانی. انتشارات نقش مهر، ۱۳۸۴، تهران. ۷۴ ص.
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Linnaean taxonomy». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۱۵.