حوزه قضایی

حوزهٔ قضایی یا قلمرو دادرسی یک واژهٔ عربی از واژگان هوده شناسی است و برابر فارسی آن٬ قلمرو دادرسی میباشد. قلمرو دادرسی به محدوده ای گفته میشود که یک مرجع قضایی یا دادگاه٬ صلاحیت عام در رسیدگی به دعاوی در آن دارد. ممکن است یک قلمرو دادرسی دارای چندین شعبه یا مجتمع باشد. قلمرو دادرسی دارای یک رییس است.

مثال:
الف- دادگاه پژوهشی استان به درخواست پژوهشی از دادنامه‌های صادر شده از همهٔ شعب آن استان٬ می‌تواند رسیدگی کند. پس حوزهٔ قضایی دادگاههای پژوهشی استان٬ سراسر محدودهٔ جغرافیایی‌ای است که آن استان در بر می‌گیرد.

ب- اگر شهری بزرگ باشد٬ ممکن است به نواحی متعددی بخش شود و هر بخشی در یک حوزهٔ قضایی معینی قرار گیرد. بنابرین٬ در چنین شرایطی٬ دادگاهی معین٬ صلاحیت عام در رسیدگی نسبت به دعاوی آن بخش معین از شهر را دارا خواهد بود.

تعاریف

در آیین دادرسی ایران

پیشگفتار تعریف

تا سال ۱۳۹۱٬ قوانین با رویهٔ سازمانهای قضایی ایران٬ سازگار نبوده است. تعریف قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی نیز نادرست است.

در قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب مصوب سال ۱۳۷۹ هجری خورشیدی

در این قانون٬ چنین از حوزهٔ قضایی تعریفی مختصر شده است:

حوزهٔ قضايي عبارت است از قلمرو يك بخش يا شهرستان كه دادگاه در آن واقع است.

ایرادات تعریف یاد شده:

• یادکرد واژه‌های شهر و بخش این را در پندار هویدا می‌سازد که حوزهٔ قضایی در بر گیرندهٔ استان نیست. این در حالی است که حوزهٔ قضایی٬ منحصر در قلمرو شهر یا بخش نیست. مثال نقض این تعریف آن است که حوزهٔ قضایی دادگاه پژوهشی استان٬ همهٔ محدودهٔ استان است که فراتر از قلمرو شهر می‌باشد.
• در این تعریف٬ تلاشی برای جایگزینی واژگان عربی با واژگان فارسی نشده است. میشد واژهٔ قلمرو دادرسی به جای حوزهٔ قضایی به کار گرفته شود.