قزوین

برای دیگر کاربردها، قزوین (ابهام‌زدایی) را ببینید.

قزوین
کشور	ایران
استان	قزوین
شهرستان	قزوین
بخش	مرکزی
نام(های) پیشین	ارساس، ارسا سیا، راژیا، کشوین، قسوین، کاسپین، شاد شاپور، باب‌الجنه
مردم
جمعیت	۳۸۱٬۵۹۸ نفر سال ۱۳۹۰
جغرافیای طبیعی
مساحت	۶۴/۱۳۲ کیلومتر مربع
ارتفاع	۱٬۳۴۷ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۳ درجهٔ سانتی‌گراد
میانگین بارش سالانه	۳۰۲ میلی‌متر
اطلاعات شهری
شهردار	مسعود نصرتی
تأسیس شهرداری	۱۳۰۳ خورشیدی
ره‌آورد	باقلوای قزوین، فندوق، پسته قزوین، شیرینی های سنتی، زغال‌اخته، گیلاس ،کشمش ، سرکه و صنایع دستی
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۲۸
وبگاه	شهرداری قزوین
قزوین روی نقشه ایران ۳۶٫۱۶°شمالی ۵۰٫۰۰°شرقی / 36.16; 50.00

المان مینودر دروازه ورودی شهر قزوین

قزوین ( تلفظ )(به پارسی میانه: کاسپین) یکی از شهرهای بزرگ ایران در باختر و مرکز استان و شهرستان قزوین است. این شهر در بلندای ۱٬۲۷۸ متری از سطح دریا واقع شده است. قزوین در زمان حکومت صفوی پایتخت ایران بوده است و به همین دلیل دارای اماکن و موزه‌های تاریخی بسیاری می‌باشد. قزوین از نظر تعداد اثر تاریخی رتبه نخست در ایران و سوم در جهان رادارد قزوین پایتخت بزرگ خوشنویسی ایران است و از جمله خوشنویسان معروف می‌توان به میرعماد قزوینی اشاره کرد. در شهر قزوین آثار کهن و باستانی گوناگونی از جمله حمام قجر، کاخ چهل‌ستون، امامزاده حسین، خیابان سپه (اولین خیابان ایران) قرار دارد.

قزوین به دلیل قرار گرفتن در گلوگاه ارتباطی استان‌های شمالی و غربی کشور، نزدیکی به تهران، دارا بودن چندین شهر صنعتی و نیز برخورداری از چندین دانشگاه -از جمله دانشگاه‌های بین‌المللی امام خمینی، علوم پزشکی و آزاد اسلامی- و شماری دانشگاه غیردولتی از موقعیت خوبی برخوردار است.

قزوین به علت دارا بودن ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار باغستان در اطراف شهر و وجود بوستان ۱٬۴۰۰ هکتاری باراجین در سال ۱۳۹۲ از سوی معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور به عنوان شهر پاک ایران انتخاب شد.

قزوین شهری فارسی‌زبان است و زبان مادری اکثر اهالی شهر قزوین فارسی‌ می‌باشد بعد از فارسی‌، زبان‌های ترکی و تاتی رایج‌ترین زبان‌های شهر قزوین هستند. علی‌رغم جمعیت قابل توجه ترک‌ها و تات‌ها در شهر قزوین، اغلب آن‌ها بومی خود شهر نمی‌باشند و از نقاط دیگر استان به این شهر آمده‌اند، به‌خصوص که اکثر اهالی شهرها و روستاهای استان قزوین را ترک‌ها و تات‌ها تشکیل می‌دهند. کردها از دیگر اقوام شهر قزوین هستند. ره آورد شهر قزوین پسته، باقلوا و شیرینی است.

نام

مقالهٔ اصلی: پیشینه نام قزوین

نقشه محدوده قزوین در نقشه ایران و توران در دوره قاجاریه.
در این نقشه شهر قزوین به انگلیسی: Kaswin ذکر شده‌است.

نوشته‌های باستانی یونان قزوین را با نام «راژیا» معرفی می‌کند و پس از آن در نوشته‌های اروپایی این شهر با نام شهر باستانی «آرساس» و یا «آرساسیا» شناخته می‌شده است. اشکانیان قزوین را به نام مؤسس آن «اردپا» می‌خواندند؛ و ساسانیان نام این شهر را «کشوین» (یعنی سرزمینی که نباید از آن غافل شد) نهاده بودند. در برخی متون نام این شهر «قسوین» (یعنی شهری که مردمی پر صلابت و استوار دارد) ذکر شده است. به هر روی مورخان و باستان شناسان عصر حاضر قزوین را عربی شده «کاسپین» می‌دانند؛ و بر این باورند که قوم کاسپی‌ها که در سواحل دریای خزر می‌زیستند به مرور کوچ کردند و شهر قزوین را بنا نهادند. و به همین دلیل است که در متون کهن عثمانی و عربی نام دریای خزر «بحرالقزوین» ذکر شده است.

تاریخچه

مقالهٔ اصلی: تاریخ قزوین

این شهر باستانی در زمان شاه تهماسب صفوی پایتخت ایران بوده‌است. نخستین خیابان ایران (خیابان سپه) در قزوین ساخته شد. آب انبار سردار بزرگ‌ترین آب انبار تک گنبدی جهان در قزوین می‌باشد.

پیش از اسلام

در منطقه قزوین صدها تپه باستانی شناسایی شده‌است و تنها تپه سگزآباد نشانگر شهرمندی ۹۰۰۰ ساله یکجانشینی در این دشت برومند است. منطقه قزوین به لحاظ موقعیت جغرافیایی، نظامی و ارتباطی در دوران‌های مختلف تاریخ مورد توجه حکومت‌های مختلف بوده است. در زمان حکومت مادها یکی از نقاط مهم کشور بوده و دژ «ماگ بیتو» در جنوب غربی قزوین و تحت فرمان «هانا سیروکا» از امیران ماد بوده است. در نیمه نخست قرن نهم پیش از میلاد، دژ «ماگ بیتو» در قزوین مورد هجوم «آداد پنجم» فرمانروای آشور قرار گرفت و ویران شد.

کلیسای کانتور قزوین

بنای شهر قزوین را به شاپور ذوالاکتاف نسبت داده و می‌گوید آنجا را شاد شاپور نامید. امام ابوالقاسم عبدالکریم بن محمد رافعی در نسک التدوین فی اخباراهل الدانش به قزوین و زکریای بن محمد محمود ممکونی در آثارالبلاد و یاقوت حموی درمعجم البدان بهگفته ازاین فقیه و شاهزاده فرهاد میرزا معتمدالدوله در نسک هدایه السبیل و کفایه الدلیل باستناد شهرت قزوین را از بناهای شاپور ذوالاکتاف نگاشته‌اند ولی ولی احمد بن ابی عبدالله برقی در نسک النبیان و خواجه حمدالله مستوفی درتاریخ گزیده و محمد حسنخان اعتماد السلطنه در نسک مرآت البدان و امین احمد رازی در هفت ا. قلیم به گفته از البنیان واستاد و بارزایش خاور شناس نامی روس در نسک جغرافیای تاریخی ایران بنای شهر قزوین را بشاپور اول منسوب داشته‌اند. شمس الدین سامی بیک در قاموس الاعلام ترکی در این باره تردید کرده و نوشته‌است که از ایرانیان شاپور ذوالاکتاف با یکی از بهرام‌ها شهر قزوین را بنیاد نموده‌اند. سرچشمه اصلی این دو قول یکی اخبار البدان ابن فقیه و دیگری البنیان احمد بن ابی عبدالله برقعی است که نویسندگان پیشین نیز عموماً با این دو مآخذ استناد داشته‌اند. البته نمی‌توان در این باره دید قطعی داد ولیکن با بررسی اوضاع دوران فرمانروائی این دو پادشاه میمیانیم زمان شاپور ذوالاکتاف که بواسطه صغر سن نمی‌توانست در کارهای کشور کارآمد باشد سراسر مملکت دستخوش کشتار و تاراج طوایف درونی و بیرونی بود

بنابراین باره‌است بانی قزوین را بنا به نگارش ابن دانشور شاپور ذوالاکتاف بدانیم اما این که ابن دانشورآوردهاست شاپور ذوالاکتاف شهر قزوین را بنا کرده و آن را شاد شاپور نامید. دیگران نیز در این زمینه شرحی نگاشته‌اند از جمله حمدالله مستوفی در دیرینه گزیده به گفته از نسک البنیان قدری بتفصیل پرداخته‌اند و نوشته‌است شهر قزوین را شاپور بن اردشیر بابکان ساخته و آنرا شادشاپور نام کرد همانا آن شهری که در میان قزوین ساخته‌اند چنانچه رودخانه چند بر جنوبی آن روانست و رودخانه ابهر بر شمالی آن و از آنجا اطلال بار و پدیدارست.

محمد حسنخان اعتماد السلطنه نیز در نسک مرآت البلدان به گفته از نسک البنیان این موضوع را تا اندازه‌ای روشن‌تر به کلک آورده و می‌گوید قزوین را شاپور بن اردشیر بابکان ساخت و شاد شاپور نام نهاد و همانا آن شهری بود که میان رودخانه‌های خررود و ابهر رود می‌ساخته‌اند و آنجا اطلال بار و پدیدار است و مردم آنجا در دیه نرجه که به اردشیر بابکان منسوب است مسکونند و مشهور است در نسک گردآوری رافعی مسطور که حصار شهرستان قزوین اکنون جایی است در میان شهر شاپور ذوالاکتاف ساسانی ساخته‌است.

پس از اسلام

قزوین به دنبال گشایش آن در سال ۲۱ هجری به نام مرز و ثغر مسلمین شناخته شد و مسلمانان برای جهاد با کفار دیلم به سوی آن رهسپار گشتند. روایات فراوانی که دربزرگی قزوین بازگویی شده و کارکرد زمامداران حکومت اسلامی در پشتیبانی از نگاهبانان قزوین ارج والای آن را می‌نماید.

اعزام چهار هزار تن از مسلمانان به فرماندهی ربیع بن خثیم در سال ۳۶ هجری وپیش از جنگ صفین به قزوین به دست علی نمونه‌ای از این توجه‌است. بدیهی است که شهر کهن قزوین که به استواری محدود بوده و گنجایش گسیل سترگ کوچندگان و مجاهدان را نداشته و لزوم گسترش آن برای کشش بیشتر مسلمین اعزامی به قزوین احساس می‌شده‌است.

سعید بن العاص بن امیه که از طرف عثمان والی کوفه بوده برای جنگ با دیلمیان به قزوین می‌آید و آن را شهری استوار و آباد می‌کند قطعاً این عمران اولیه قبل از سال ۳۵ هجری که سال قتل عثمان است صورت گرفته‌است.

خانه سازی در بیرون از قلعه کهن شهر ظاهراً نخستین بار بدست محمد بن سنان عجلی و در سال ۹۰ هجری انجام شده و دیگران نیز به تقلید از او در بیرون از شهر به خانه سازی پرداخته‌اند و شهر را گسترش بخشیده‌اند. پیش از سال ۱۶۹ هجری در سالهای خلافت مهدی عباسی و زمانی که فرزندش موسی الهادی ولیعهد بوده و شهرک به نامهای مدینه موسی و مبارکیه در کنار قزوین ساخته شد و همین دستور به گسترش شهر کمک شایانی کرد.

دوران سلجوقیان

طغرل در سال ۴۳۳ ه. ق قزوین را فتح کرد ویکی از شیعیان علوی را به حکومت قزوین انتخاب کرد. وی در سال ۴۵۵ ه. ق در گذشت و بنابر وصیتش، سلیمان پسرش به جانشینی او برگزیده شد، اما سران لشکر که به آلب ارسلان پسر دیگر طغرل دلبستگی داشتند در قزوین جمع شده و خطبه پادشاهی را به نام وی خواندند. چنین رویدادی نشانگر آن است که قزوین در آغاز دوره سلجوقی دارای موقعیتی ویژه بوده است. در دوره آلب ارسلان حکومت قزوین در یک دوره شصت ساله بر عهده خاندان جعفری از اصیل‌ترین خاندان‌های علمی شیعی در ایران و از نوادگان جعفر طیار بوده است

در عصر صفوی

شاه تهماسب اول، قزوین را به عنوان پایتخت برگزید.

شاه تهماسب صفوی به سال ۹۵۳ ه. ق به علت نزدیکی تبریز به مرزهای عثمانی و آسیب پذیر بودن این شهر و نیز دور بودن از خراسان و هجوم مداوم ازبکان به ایران پایتخت را به قزوین انتقال داد؛ که این پایتختی تا سال ۱۰۰۶ ه. ق (به مدت نیم قرن) ادامه داشت.

عمارت چهل ستون قزوین محل استقرار دولت در زمان شاه طهماسب و شاه اسماعیل دوم صفوی

• تحولات شهر قزوین پس از پایتختی

شاه تهماسب پس از انتقال پایتخت به قزوین دستور ساخت باغ بزرگی را در مرکز شهر قزوین داد؛ که عبدی بیگ شیرازی مراحل ساخت این باغ را در مقدمه روضةالصفات اینگونه توصیف می‌کند.

خسرو والاگهر دین پناه		خطه قزوین چو شدش تختگاه
رونق این خطه به حسب مراد		گشت به یمین قدم شه زیاد
خاست نوای فرح از خانه ها		یافت عمارت همه ویرانه ها
ابر کرم خاست ز هر سوی او		آب فزون گشت به هر جوی او
کشت وی از خاک برآورد سر		خشتش از افلاک برآورد سر
شاه در آن خطه همچون بهشت		ساخت عمارات بهشتی سرشت
هر که نشان جست ز تاریخ آن		داد به گلزار بهشتش نشان

لازم به توضیح است که عبارت (گلزار بهشتش) به حساب ابجد عدد ۹۶۷ را نشان می‌دهد که این عدد تاریخ اتمام ساخت باغ‌ها و عمارت‌ها بوده است.

با آغاز دوره صفوی و استقرار آنها در مرزهای کهن با مرکزیت نواحی شمال و غرب ایران و اعلام حکومت شیعی، باب جدیدی را برای گسترش همه‌جانبه شهر قزوین فراهم آورد که آثار مکتوب مورخان وسیاحان و یادمان‌های تاریخی _فرهنگی، نمایانگر این گسترش است.
تغییرات سیاسی و جابه جایی پایتخت از قزوین به اصفهان که با تحولات در جنوب ایران با حضور دولت‌های اروپایی همراه بود، نتوانست اهمیت کلیدی منطقه قزوین را در پیوند غرب به شرق ایران با دولت‌های همسایه در مرزهای شمال و غرب ایران کمرنگ کند.

• تحولات کالبدی - فضایی شهر قزوین به هنگام پایتختی

یکی از دوران‌های طلایی تاریخ قزوین، انتخاب این شهر به عنوان پایتخت حاکمیت شیعی صفوی است. با استقرار دولت شیعی صفوی در قرن دهم هجری، عصر جدیدی در تاریخ ایران آغاز شد و از این زمان قزوین به محل تجمع دولتمردان، علما و اندیشمندان و صاحبان حرفه و فن و هنر تبدیل شد. حکومت صفوی با تکیه بر مفاهیم عرفانی از سویی و تعابیر و تفسیر شریعت از نظرگاه مذهب شیعه از دیگر سو، موفق شد تا پایگاه اجتماعی بسیارگسترده‌ای در خطه‌ای بس وسیع به دست آورد.

ژان شاردن که در مجموع یازده سال در دوره صفویان (۷۰ ـ ۱۶۶۴ و ۷۷ ـ ۱۶۷۱ میلادی) در ایران بوده در سال  ۱۶۷۴  میلادی در شهر قزوین چهار ماه اقامت می‌کند و درباره آن می‌نویسد:

قزوین شهر بزرگ و زیبایی است که در دشتی وسیع واقع در سه فرسنگی کوه الوند بنا شده است... دوازده هزارخانه و صد هزار تن جمعیّت دارد. صد خانوار یهودی، و چهل خانوار مسیحی در این شهر به سر می‌برند. میدان شاه که اسب‌دوانی نیز در آن‌جا به عمل می‌آید زیباترین نقاط این شهر است... قزوین مسجد بسیار ندارد... بعد از مسجد مهم‌ترین و مجلل‌ترین عمارات قزوین مدارسی است که طلاّب‌علوم دینی در آن تحصیل می‌کنند... آنچه قزوین را در انظار بینندگان باشکوه‌و رفیع می‌نماید کاخها و خانه‌های قصرآسای بزرگان و اعیان شهر است که همه‌تماشائی و دیدنی است... اما این شهر نسبت‌به شهرت و عظمتش باغ و بستان زیاد ندارد، زیرا هم خاک دشتی که شهر در آن بناشده شنی و هم آبش کم است. برخی از کشتزارهایش از آب شاخهٔ کوچکی ازشاهرود آبیاری می‌شود. کاریزهایی نیز دارد. آب آشامیدنی بیشتر مردم از چاه‌هاییکه غالباً متجاوز از سی پا گودی دارد برآورده می‌شود. آب این چاهها خنک اماسنگین و بیمزه است. کمبود آب گذشته از این که بزرگ‌ترین مانع رشد کشاورزیو توسعهٔ باغها و بوستانهاست مایهٔ سنگینی و ناسازگاری هوا و عدم رعایت بهداشت‌عمومی است، و این عوامل زیان‌زا مخصوصاً در تابستانها بیشتر ظاهر می‌شود. زیراچنان که یاد شد قزوین رودخانه و آب جاری ندارد که کثافات شهر را بزداید وهمراه خود به جاهای دور ببرد...

نبرد با افغان‌ها

با سقوط اصفهان به دست افغانها و تسلیم شدن شاه سلطان حسین در سال ۱۱۳۵ ه. ق طهماسب میرزا، فرزند سلطان حسین که در قزوین به سر می‌برد در آنجا تاجگذاری کرد. با اعلام تاجگذاری طهماسب میرزا، افغانها با سپاهی گران به سوی قزوین حرکت کردند و شاه طهماسب در نهایت خفت و خواری با شتاب فراوان قزوین را ترک و به سوی تبریز فرار کرد. سپاه افغان وارد شهر قزوین شد و مورد پذیرایی قزوینی‌ها قرار گرفت اما افغان‌ها به غارت اموال تجاوز به حقوق مردم پرداختند. مردم قزوین نیز همراه با قزلباشان به یک باره بر سر افغان‌ها ریخته و بسیاری را کشته و بسیاری از افغان‌ها نیز به سوی اصفهان متواری شدند. باستانی پاریزی این حادثه را که به «لوطی بازار قزوین» معروف است چنین توصیف می‌کند: «اما افغانان بیست هزار تومان از قزوینیان خواستند، مردم قریب شش هزار تومان دادند. امان‌الله از این گذشته فرستاد و مطالبه ۶۰ دوشیزه نمود. این مطالبه آخرین، سخت بر قزوینیان گران افتاد. امان‌الله محصلانی بر مردم شهر گماشت تا پول نقدی که بر آنان نهاده بود مطالبه نمایند و همچنین در تحویل دختران تسریع کنند. رئیس محصلان افغانی گفت: ای سگان تا چند ما را می‌فریبید؟ اگر امروز پول و خواربار و دختران را نزد ما نفرستید همه را قتل‌عام خواهیم کرد. یک نفر لوطی پاسخ داد سگ ما نیستیم، سگ شمایید و آن کس که شما را فرستاده است! دست محصل مالیات به سوی شمشیرش رفت ولی قزوینی چالاک‌تر بود، شمشیر بر آمیخت و محصل مالیات را به دو نیم کرد، پس آنگاه قزوینیان طبلها کوفتن گرفتند تا مردان خویش را فراخوانند که با افغانان به جنگ برخیزند». بعد از حادثه لوطی بازار، بار دیگر نیز قزوین مورد هجوم سپاه افغان، قرار گرفت و اشرف افغان در قزوین پادگانی را برای مقابله با طهماسب میرزا و سردار دلیر او نادر بنا کرد. اما در جریان نبرد نادر و اشرف افغان، سپاه افغان‌ها دچار شکست فاحشی شدند و عملاً پادگان قزوین توانایی نبرد را از دست داد. در جریان حمله به افاغنه در قزوین، یکی از چهره‌های برجسته دینی به نام شیخ آقامحمد رضی قزوینی حکم به جهاد با افاغنه را صادر فرمود. آقا محمدرضی هنگام محاصره قزوین به وسیله افاغنه حکم به جهاد با آنان را داد و پس از سخنرانی آتشین، سپاه عظیمی گرد آورد و خود پیشاپیش سپاه به جنگ با افاغنه رفت و پس از یک نبرد دلیرانه در قریه دیال آباد (از توابع قزوین) کشته شد؛ ولی سپاه او افاغنه را در پشت دروازه‌های قزوین شکست دادند و این شکست سر آغاز بیرون راندن افاغنه از ایران گردید.

جغرافیا

مکان‌نگاری جغرافیایی

قزوین در مدار °۵۰٫۰۰ شرقی و °۳۶٫۱۶شمالی قرار دارد. قزوین از سمت شمال به لاهیجان، از شمال شرق به رازمیان، از شرق به بیدستان و محمدیه، از جنوب شرق به الوند، از جنوب به شهر صنعتی لیا، از جنوب غرب به اقبالیه، از غرب به محمودآباد نمونه و از شمال غرب به منجیل راه پیدا می‌کند.

اقلیم

نقشهٔ آب و هوایی ایران؛ شهر قزوین در شمال غربی کشور قرار گرفته و آب و هوای آن سرد و کوهستانی است.

آب و هوای قزوین در تابستان خنک و در زمستان سرد است. میزان بارش سالیانه قزوین حدود ۳۱۸ میلیمتر و دمای متوسط هوا ۱۴ درجه سانتی‌گراد است.

تأثیر توده هواهای باران‌زا و ارتفاعات موجب شده است که توزیع رطوبت هوا در شهر قزوین از شرایط مناسبی برخوردار باشد. روند تغییرات رطوبت نسبی در طول سال نشان‌دهنده رطوبت حداکثر در ماه‌های زمستان و رطوبت حداقل در ماه‌های تابستان است. میانگین سالانه نم نسبی در قزوین ۵۱٪ است. براساس آمارهای اقلیمی تیر و مرداد گرم‌ترین و دی و بهمن سردترین ماه‌های سال در شهر قزوین اند. دوره یخبندان از اواخر آبان آغاز و تا ۹۰ روز ادامه می‌یابد. کمترین دمای ثبت شده در ایستگاه سینوپتیک قزوین ۲۴ درجه زیرصفر بوده که در ۲۰ دی ۱۳۵۵ رخ داده است.

میانگین دما و بارش برای آب و هوای قزوین در سال ۲۰۱۳ میلادی ژانویه فوریه مارس آوریل مه ژوئن ژوئیه اوت سپتامبر اکتبر نوامبر دسامبر دمای بیشینه (°C) ۵٫۱ ۷٫۶ ۱۳٫۷ ۲۰٫۰ ۲۵٫۹ ۳۲٫۲ ۳۵٫۶ ۳۴٫۶ ۳۰٫۹ ۲۳٫۱ ۱۵٫۴ ۸٫۱ Ø ۲۱ دمای کمینه (°C) -۴٫۷ -۲٫۹ ۱٫۷ ۶٫۴ ۱۰٫۶ ۱۴٫۶ ۱۷٫۷ ۱۶٫۹ ۱۲٫۹ ۷٫۸ ۲٫۹ -۱٫۹ Ø ۶٫۸ بارش (mm) ۴۴٫۵ ۴۰٫۸ ۵۲٫۱ ۴۱٫۰ ۳۴٫۵ ۵٫۹ ۱٫۲ ۱٫۹ ۰٫۸ ۲۱٫۷ ۲۱٫۸ ۴۴٫۰ Σ ۳۱۰٫۲ روزهای بارانی ۱۰٫۵ ۱۰٫۱ ۱۳٫۳ ۱۳٫۳ ۱۲٫۷ ۴٫۵ ۲٫۴ ۲٫۳ ۲٫۰ ۷٫۷ ۷٫۹ ۹٫۷ Σ ۹۶٫۴ دما ۵٫۱ -۴٫۷ ۷٫۶ -۲٫۹ ۱۳٫۷ ۱٫۷ ۲۰٫۰ ۶٫۴ ۲۵٫۹ ۱۰٫۶ ۳۲٫۲ ۱۴٫۶ ۳۵٫۶ ۱۷٫۷ ۳۴٫۶ ۱۶٫۹ ۳۰٫۹ ۱۲٫۹ ۲۳٫۱ ۷٫۸ ۱۵٫۴ ۲٫۹ ۸٫۱ -۱٫۹ ژانویه فوریه مارس آوریل مه ژوئن ژوئیه اوت سپتامبر اکتبر نوامبر دسامبر بارش ۴۴٫۵ ۴۰٫۸ ۵۲٫۱ ۴۱٫۰ ۳۴٫۵ ۵٫۹ ۱٫۲ ۱٫۹ ۰٫۸ ۲۱٫۷ ۲۱٫۸ ۴۴٫۰   ژانویه فوریه مارس آوریل مه ژوئن ژوئیه اوت سپتامبر اکتبر نوامبر دسامبر منبع: سرویس اطلاعاتی آب و هوای جهان

زمین‌لرزه

استان قزوین همواره یکی از مناطق لرزه خیز کشور بوده است و زلزله‌های بسیاری تا کنون در آن رخ داده است. در شب پنجم رمضان ۵۱۳ ه. ق زلزله شدیدی در قزوین رخ داد که آسیب‌های گسترده به شهر وارد کرد و نزدیک به نیمی از شهر ویران شد و بسیاری از افراد کشته شدند. در سال ۵۷۲ ه. ق زمین لرزه‌ای در دامنه‌های جنوبی البرز تا آن سوی ری به وقوع پیوست. در این زلزله قزوین و ری دستخوش ویرانی شدید شد و افراد زیادی در آن حادثه کشته شدند. در زلزله سال ۱۰۴۹ ه. ق در قزوین نزدیک به ۱۲۰۰۰ نفر کشته شدند از فاجعه آمیزترین زلزله‌های دوران معاصر می‌توان از زلزله بوئین زهرا در سال ۱۳۴۱ ه. ش یاد کرده که در آن ۹۱ روستا به کلی ویران شد و بیش از ۳۰۰ روستا آسیب دید و ۱۲۲۰۰ تن کشته شدند.

ساختار شهری

انجمن اسلامی شهر قزوین

زین اسب - متعلق به اولین شهردار قزوین - موزه مردمشناسی حمام قجر

انجمن اسلامی شهر قزوین، انجمنی است ساخته از ۹ نماینده که بر طبق قانون شوراها مسئول اداره شهر قزوین است. مهم‌ترین وظایف شورا انتخاب شهردار به مدت چهار سال، نظارت بر عملکرد شهرداری و در صورت لزوم برکناری شهردار، تصویب طرح‌های لازم برای رفاه بیش‌تر شهروندان و نظارت بر اجرای آن‌ها، تصویب بودجه سالانه شهرداری، تصویب اساسنامه موسسات و شرکت‌های وابسته به شهرداری هستند.

نخستین بلدیه یا شهرداری قزوین در اسفند سال ۱۳۰۶ هجری قمری تأسیس گردید. شهرداری قزوین مانند دیگر شهرداری‌های ایران سازمانی غیردولتی است. نخستین شهردار شهر قزوین میرزا حسین شهیدی(صدرالعلما) بوده است.

شهرداری قزوین

همچنین ببینید: عمارت شهرداری قزوین

لوگوی شهرداری قزوین

اولین بلدیه یا شهرداری قزوین در سال ۱۲۸۵ تأسیس گردید. شهرداری قزوین مانند دیگر شهرداری‌های ایران سازمانی غیردولتی است و وظیفه آن اداره شهر قزوین می‌باشد.

با انتخاب خواجه نوری به عنوان فرماندار قزوین در سال ۱۲۹۸ هجری شمسی، سید کاظم سرکشیک زاده به قزوین فرا خوانده می‌شود و کار سازمان دهی بلدیه قزوین به او واگذار می‌گردد، وی سازمان مرتبی را با شعبه‌هایی چند و تعیین بودجه مشخص برای بلدیه قزوین ایجاد می‌کند. از آنجا که بلدیه آن روز جز دریافت عوارض دروازه‌ها (نواقلی) محل درآمد دیگری نداشت فقط می‌توانست حقوق کارمندان خود را تأمین کند و اقدامی در زمینه آبادانی و پاکیزگی شهر انجام نمی‌دادند.

پس از به سلطنت رسیدن رضا شاه و برگزیده شدن بوذر جمهری به سمت کفالت شهرداری تهران وانجام فعالیتهای گسترده در سطح شهر تهران، شرایط قزوین که با تهران فاصله اندکی داشت بیشتر به چشم می‌آید و از این رو روزنامه‌های محلی و شخصیت‌های مؤثر شهر و وکلای برای جلب توجه دستگاه حکومت و شخص رضا شاه به مشکلات شهر قزوین و ایجاد یک بلدیه فعال دست به یک رشته فعالیتهای چشم‌گیر می‌زنند که از آن‌ها می‌توان به فوق‌العاده (روزنامه) رعد در قزوین به تاریخ ۲ مهر ۱۳۰۶ خورشیدی اشاره نمود. این فوق‌العاده به مناسبت سفر رضا شاه به همراه ولیعهد به قزوین و عبور از آن شهر انتشار یافت و وظیفه آن نقل مشکلات مردم شهر قزوین بوده‌است.

آخرین شهردار قزوین محمود کمالی بود که طی استعفاء وی هم اکنون مسعود نصرتی به جای او شهردار قزوین می‌باشد.

زیرساخت‌های اولیه شهر

شهر قزوین از جمله شهرهایی است که همیشه با کمبود آب مواجه بوده است و حتی ناصرخسرو در سفرنامه خود به آن اشاره کرده است. در قرن پنجم هجری قمری خیرین اقدام به حفر قناتی برای تأمین آب شهر کردند، اما چون در تابستان میزان آب قنات کافی نبود، مردم شهر اقدام به ساخت ده‌ها آب‌انبار کردند. به علت تعدد آب‌انبار، قزوین به «شهر آب‌انبارها» شهرت یافته است.

نیروگاه بخار و سیکل ترکیبی شهید رجایی در بیرون از قزوین

این نیروگاه در آزادراه قزوین به تهران ساخته شده‌است. نیروگاه برق شهید رجایی دارای دو سیکل مجزای بخار و ترکیبی می‌باشد که مجموعاً ۲۰۴۰ مگاوات تولید برق دارد؛ که این میزان، ۸ درصد برق مصرفی در کشور می‌باشد. سوخت مورد استفاده در این نیروگاه مازوت و گاز طبیعی است.

گستره شهری

نقشه مجموعه شهری بزرگ قزوین

مراکز تفریحی

قزوین دارای شهربازی‌های متعدد است؛ که از جمله مهم تری آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شهربازی دالفک
• شهربازی دهخدا
• سهربازی الغدیر
• قلعه سحر آمیز

|تصویر =

مقبره شهدای گمنام بوستان باراجین

مراکز درمانی

شهر قزوین دارای مراکز درمانی متعدد و چندین بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی می‌باشد. از جمله بیمارستان‌های شهر می‌توان به بیمارستان بوعلی سینا، بیمارستان شهید رجایی، بیمارستان ذکریای رازی، بیمارستان کوثر(زنان و زایمان)، بیمارستان قدس(کودکان)، بیمارستان تخصصی پاستور، بیمارستان دهخدا، مرکز جراحی پارس، بیمارستان ولایت، بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی مهرگان، بیمارستان ۵۵۳ ارتش و بیمارستان روانی ۲۲ بهمن می‌توان اشاره کرد. همچنین نخستین مرکز درمان ناباروری از راه دور کشور در شهر قزوین مشغول به فعالیت می‌باشد که هزینه‌های درمان ناباروری در این مرکز نسبت به سایر مراکز بسیار پایین می‌باشد

فضای سبز

باغستان‌های سنتی - جنوب شهر قزوین

به گواهی عبدی بیگ شیرازی و همچنین واعظ قزوینی، شهر قزوین از باغستان‌های سرسبزی تشکیل شده بود که گرداگرد شهر را فرا می‌گرفت؛ درختان انگور، پسته و بادام که صفا و طراوتشان شهر را پر کرده و سایه سار دلکششان موجب آسودگی مردم شده بود.
ولی متأسفانه با توسعه ناموزون شهری لطمه جبران ناپذیری به فضای سبز تاریخی قزوین زده شد؛ با این وجود باز هم می‌توان آثار خرمی و سرسبزی را در باغستان‌های ۱۴۰۰ ساله پیرامون شهر مشاهده کرد. از جمله باغستان‌های سنتی قزوین که امروزه تبدیل به پارک و بوستان شده است. باغ تاریخی حکم آباد (پارک ملت) است. سبزیکار آقا جمالی و یا حکم آباد از تفرجگاه‌های سنتی مردم قزوین است. از دیگر باغستان‌های برجای مانده می‌توان به باغ تاریخی مصلای قزوین اشاره کرد که در بیرون شهر بوده و هر ساله در مراسم سنتی پنجاه بدر میزبان اهالی قزوین است. بوستان دهخدا نیز در باغستان سنتی " ماریان " ساخته شده است.ضمناً سرانه فضای سبز در قزوین ۱۱٫۱۴ متر به ازای هر نفر است.

نمایشگاه بین‌المللی

مقالهٔ اصلی: نمایشگاه بین‌المللی قزوین

نمایشگاه بین‌المللی قزوین

نمایشگاه بین‌المللی قزوین فعالیت خود را از سال ۱۳۷۸ آغاز کرد. این نمایشگاه ضمن دارا بودن استانداردهای بین‌المللی در سطوح مختلف در دو سالن سرپوشیده به مساحت ۳۶۰۰ متر مربع احداث شده است. نمایشگاه بین‌المللی قزوین هم اکنون دارای سالن کنفرانس، بیش از ۲۰۰۰ متر مربع فضای مفید نمایشگاهی، نمازخانه خواهران و برادران، اتاق رادیو و پارکینگ داخلی با ظرفیت ۱۰۰۰ خودرو می‌باشد.

کیفیت زندگی و هزینه‌های شهری

به دلیل وجود شهرکهای صنعتی متعدد در اطراف قزوین و مهاجرت از سایر استانها برای یافتن شغلی مناسب و زندگی بهتر و همچنین گسترش مراکز دانشگاهی و آموزشی، شهر قزوین همواره یکی از شهرهای گران در زمینه مسکن بوده است؛ به طوری که پس از سال۱۳۹۱ قزوین از نظر گرانی مسکن و زمین وهزینه‌های زندگی پس از تهران در جایگاه دوم کشور قرار گرفت

مجموعه شهری قزوین

با تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری، مجموعه شهری قزوین به عنوان ششمین مجموعه شهری بزرگ کشور پس از مجموعه‌های تهران، مشهد، تبریز، اصفهان و شیراز می‌باشد. این مجموعه شهری شامل شهر قزوین و شهرها، شهرک‌ها و نواحی شهری اطراف آن است که جمعیتی در حدود ۷۵۰-۸۰۰ هزار نفر را در خود جای داده است. وسعت این مجموعه ۱۴۲۳ کیلومتر مربع (دو برابر مساحت شهر تهران) است.

مردم‌شناسی

زبان

مقالهٔ اصلی: لهجه قزوینی

زبان رایج مردم شهر قزوین فارسی با لهجه خاص قزوینی می‌باشد. ترکی و تاتی از دیگر زبان‌های رایج در شهر قزوین هستند. در سفرنامه ادوارد براون به نام "یک سال در میان ایرانیان"(۱۸۸۷-۱۸۸۸) زبان غالب مردم قزوین نیز فارسی ذکر شده‌است.

مردم قدیمی قزوین زبان فارسی را با لهجه قزوینی سخن می‌گویند که مبنی بر گشایشه‌گرایی در انتهای الفاظ است و به فارسی نوشتاری نزدیک است. در واقع گویش مردم این شهر گونه‌ای از پارسی اصیل و باستانی ایران است و معمولاً بدون شکستن الفاظ.

جامه

مردم قزوین در گذشته بر اساس موقعیت اجتماعی خود پوشش متفاوتی داشته‌اند اما امروزه زنان و مردان قزوینی دیگر به ندرت از پوشاک و لباس‌های رسمی و سنتی خود استفاده می‌کنند، لباس‌های رسمی قزوینیان در گذشته بدین شرح بوده‌است:

مردان

برای متمایز بودن افراد اعیان از قشر کم در آمد، کلاه‌های متفاوتی بر سر می‌گذاشتند، پیراهن‌ها معمولاً به رنگ سفید و ساده و دکمه یقه آن بر شانه چپ بسته می‌شد و در میان سینه چپ، از شانه تا زیر سینه، چاکی داشت. پس از آن پیراهن‌هایی با یقه‌های بلند به نام یقه «قزاقی» متداول شد و سپس یقه «ملایی» جای آن را گرفت. دیگر تن پوش مردان قزوینی «ارخالق» نام داشت که ارخالق پیراهن جلو باز بسیار بلندی بود که تا انتهای پا می‌رسید و در ناحیه کمرتنگ و دامن آن بسیار گشاد بود و در دو پهلو، دو چاک بلند تا کمر داشت. همچنین شلوار قشر کم درآمد از جنس کرباس و به رنگ آبی یا مشکی بوده‌است که کمر آن‌ها با نخ‌های پنبه‌ای سفت می‌شده و بلند و گشاد بوده‌اند، ولی افراد ثروتمند از شلوارهای دکمه‌دار استفاده می‌کردند. پاپوش مردان قزوین گیوه‌های به نام جوراب و آجیده بوده‌است ولی افراد اعیان از گیوه‌های مرغوب و بهتری به نام ملکی استفاده می‌کردند.

زنان

زنان قزوینی زیر پیراهن خود شلیته می‌پوشیدند. به طوری که شلیته به اندازه یک وجب و یا حتی کمتر از دامن آن‌ها بیرون می‌آمد. جنس پارچه آن اغلب ململ، چیت و کرباس بود و به شکل‌ها و رنگ‌های گوناگونی ساخته می‌شد. جوانان اغلب روی شلیته‌های خود را با نخ‌های رنگی گلدوزی می‌کردند. شلیته گُلدار جوانان دارای سجاف پهن بود. برخی دیگر از شلیته‌ها به جای سجاف لیفه داشت. شلیته لیفه دار از پارچه ضخیم و سنگین مانند مخمل، ترمه، تافنه ابریشمی و.. ساخته می‌شد. معمولاً قسمت پایین شلیته را با دست دوخته و آن را به حالت تزئینی در می‌آوردند که به آن دالبُر و دندان موشی می‌گفتند.

در حدود صد سال پیش در زنان اعیان از یل یا نیم تنه قزوینی استفاده می‌کردند که از پارچه ترمه با آستری از پارچه تافته کرم رنگ تهیه می‌شد. در قسمت جلوی آن، هجده دکمه فلزی پی در پی می‌دوختند. زنان در زیر شلیته‌های خود شلوارهای مشکی می‌پوشیدند، دمپای این شلوارها تنگ و بالای آن گشاد بود و آن‌ها را با بند تنبان می‌بستند.

پاپوش زنان نیز بر اساس وضعیت مالی انواع مختلفی داشته‌است. اصولاً قشرهای کم درآمد از گیوه‌های ظریف و زنان اعیان نیز از کفش‌های چرمی مدل روز استفاده می‌کردند.

غذاها و شیرینی‌های سنتی

قیمه نثار معروف‌ترین غذای سنتی قزوین

استان قزوین نیز مانند سایر استان‌های کشور دارای انواع غذاهای سنتی است که برخی از آنها در مناسبت‌های ویژه و تعداد بسیاری نیز به شکل عادی در طی سال تهیه می‌شود. برخی از انواع غذاهای سنتی قزوین عبارتند از:قیمه نثار، شیرین پلو ،هلیم سنتی قزوین و کوکوی شیرین، آش دوغ (قزوین)، آش دندان کشه، یتیم چه، ماش پیازو، اشکنه، دیماج،بستنی سنتی پر خامه قزوین و کاله‌جوش نام برد.

مجموعه‌ای از شیرینی‌های سنتی قزوین

متداول‌ترین شیرینی‌های استان عبارتند از:باقلوای لوزی، نان برنجی، نان نخودی، نان قندی، باقلوای پیچ،نان بادامی،

نان گردویی، پادرازی، نان نازک، نان چرخی، نان چای، اتابکی،ولی عهدی، حاج کریمی

در قزوین انواع اقسام نان پخت می‌شود که شهرت بسیاری دارد؛ در بین نان‌های قزوین، نان لواش تنوری که به صورت گرد و بزرگ طبخ می‌شود دارای کیفیت و طعم مطبوعی می‌باشد که موجب شهرت آن شده است. قاق یکی دیگر از نان‌های سنتی قزوین است که خشک و شیرین بوده و با چای سِرو می‌شود. از دیگر نان‌های سنتی قزوین می‌توان به شیرمال و زنجبیلی اشاره کرد، که کم شیرین بوده و همراه با عصرانه و چای خورده می‌شود.

فرهنگ و هنر

قزوین پایتخت خوشنویسی ایران

پرونده:دوسالانه خوشنویسی ایران.jpg

دوسالانه خوشنویسی، کاروانسرای سعدالسلطنه

موزه دائمی خوشنویسی، کاخ چهل ستون قزوین

قزوین از دیرباز مهد پرورش بزرگان خوشنویسی کشور بوده‌است. اساتیدی همچون میرعماد حسنی (استاد بزرگ خط نستعلیق)، میرزا محمدحسین عماد الکتاب قزوینی،میرزا محمد علی خیارجی قزوینی (اولین خوشنویسی که بسم الله را به صورت مرغ طغرا ترسیم کرد)، عبدالمجید طالقانی و ملک محمد قزوینی. از دیگر خوشنویسان به نام قزوین می‌توان به گوهرشاد حسنی سیفی، میرابراهیم قزوینی، میرمحمد امین حسنی سیفی قزوینی و یحیی قزوینی اشاره کرد.

به این سبب شهر قزوین از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شوای عالی فرهنگ به عنوان «پایتخت خوشنویسی ایران» لقب داده شده‌است؛ و به غیر از موزه دائمی خوشنویسی قزوین که در محل کاخ چهل‌ستون قزوین برقرار است، هر ساله رویدادهای بزرگ خوشنویسی مانند: برگزاری دوسالانه خوشنویسی ایران (با حضور اساتیدی از سراسر جهان)، برگزای جشنواره خوشنویسی آیات قرآنی، جشنواره خوشنویسی غدیر و... در این شهر به وقوع می‌پیوندد.

قزوین پایتخت شعر طنز و ادبیات فکاهی ایران

روز قزوین

پرونده:Rooz qazvin.jpg

المان روز قزوین

مقالهٔ اصلی: روز قزوین

۹ شهریور ماه سالروز انتخاب قزوین به عنوان پایتخت از سوی شاه تهماسب صفوی است. با تصویب شورای شهر قزوین این روز از تقویم با عنوان روز قزوین انتخاب شده‌است؛ و همایش قزوین با حضور سفیرانی که در زمان صفوی در این شهر حضور داشتند برگزار می‌شود. در این روز بازدید از موزهها و اماکن سیاحتی رایگان بوده و نیز تورهای رایگان برای بازدید و گشت گذار در شهر از طرف شهرداری برگزار می‌شود. نمایشگاه خوشنویسی، جشنواره موسیقی، نمایشهای محلی، سینمای تابستانه و نمایشگاه صنایع دستی را می‌توان از شاخص‌ترین مراسم‌های روز قزوین برشمرد.

پنجاه بدر

مقالهٔ اصلی: پنجاه بدر

پنجاه بدر آیین سنتی و قدیمی مخصوص مردم این شهر است که به پاس بارش‌های بهاری، پنجاهمین روز سال یا فصل بهار را در طبیعت سپری می‌کنند.

جشنواره ملی بازی و اسباب بازی

جشنواره ملی بازی و اسباب بازی به همت سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری قزوین و همه ساله همزمان با عید نوروز در قزوین برگزار می‌شود؛ در این جشنواره که با شعار کودکان دیروز، امروز، فردا کار خود را آغاز کرده است، تولیدات اسباب بازی در گذشته و حال به نمایش گذاشته می‌شود. این جشنواره هر سال در محل کاروانسرای سعدالسلطنه برگزار می‌گردد؛ و هنرمندان عروسک ساز از سراسر کشور در آن شرکت می‌کنند. علاوه بر این بیش ۳۰۰ نوع اسباب بازی قدیمی توسط شهرداری قزوین جمع‌آوری شده که همزمان با جشنواره در موزه اسباب بازی واقع در همین مکان به نمایش گذاشته می‌شود.

قزوین از زبان بزرگان

• محمد پیامبر

قزوین باب من الابواب الجنه (قزوین دری از درهای بهشت است)

• عارف قزوینی

عارف قزوینی

ز تاریخ قزوین، بسی داستان		شنیدم من از دوره باستان
به دوران تهماسب شد پایتخت		ازین رو بدین شهر رو کرد بخت
چو عباس شد پادشه، این دیار		شد آبادی و رونقش بی‌شمار
درین پایتخت از دیاران دور		بسی داشتند از سفیران حضور
فزون داشت این شهر جاه و جلال		همه چیز بودش به حد کمال

• ناصر خسرو

باغستان بسیار داشت؛ بی‌دیوار و خار و هیچ مانعی از دخول در باغات و قزوین را شهری نیکو دیدم باروی حصین و کنگره بر آن نهاده و بازارهای خوب

• عبدی بیگ شیرازی

دور قزوین بود همه گلزار		رسته گل جای خار بر دیوار
هست بر دور آن خجسته دیار		باغ در باغ تا به پیش حصار

• واعظ قزوینی

مشاهیر قزوین

همچنین ببینید: افراد سرشناس استان قزوین

علامه علی اکبر دهخدا

علامه محمد قزوینی

خطه قزوین تا کنون مهد پرورش بزرگان علم و ادب و خوشنویسی بسیار بوده که با خلق آثار و اقدامات ارزشمند خود گام مؤثری در پیشبرد فرهنگ ایران داشته‌اند. بزرگانی همچون علامه علی‌اکبر دهخدا ،عارف قزوینی ،عبید زاکانی ، طاهره قرةالعین ،حمدالله مستوفی ،میرعماد حسنی قزوینی ،نسیم شمال ،محمد قزوینی ،عمادالکتاب،عبدالمجید طالقانی، شهید عباس بابایی،محمدعلی رجایی ،زکریای قزوینی ،غلامحسین لطفی، منوچهر نوذری، قمرالملوک وزیری ،ابوالحسن اقبال‌آذر، جواد مجابی، محمد دبیرسیاقی، بهاالدین خرمشاهی، مجید خلج ،آرمین خانی و بسیاری دیگر که با اقدامات خود فرهنگ ایران را تعالی بخشیدند.

آداب و رسوم

از آیین‌ها و جشن‌های ایرانی و رایج درگستره جشن نوروز، نوروز خوانی، چهارشنبه سوری، سیزده بدر، جشن انار، جشن فندق، جشن تیرگان، پنجاه بدر، کوسه گلین، چمچه خاتون و... را نام برد. همچنین بازی‌های «چوب جنگ»، «کشتی پهلو به پهلو» و «الک دولک» از بازی‌های مرسومگستره به شمار می‌روند. وبازی کله کله که یک بازی جایی در رودبار شهرستان می‌باشد ودر روز سیزده بدر بازی می‌کنند

• پنجاه بدر
• سوم امام
• تعزیه

صنایع دستی

مقالهٔ اصلی: صنایع دستی قزوین

و

مقالهٔ اصلی: قالی قزوین

از هنرهای سنتی و صنایع دستی این سرزمین می‌توان در ابتدا به نقاشی و تذهیب، نقاشی پشت شیشه، نم نم دوزی، گلابتون دوزی، پن بافی (نوار بافی)، فرش بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی، گیوه دوزی، آینه سازی، قفل سازی، و منبت کاری اشاره نمود. همچنین در موسیقی، این شهر نوابغی همچون ابوالحسن اقبال آذر، عارف قزوینی، قمرالملوک وزیری و را به دیار ایران زمین هدیه کرده‌است.

فرش اصیل قزوین - بافته شده در کارخانه اعتماد - سال بافته شدن قبل از ۱۳۰۵ هجری قمری

خوشنویسی

مقالهٔ اصلی: خوشنویسی در قزوین

نمونه‌ای از خط میرعماد

قزوین از دیرباز مهد پرورش بزرگان خوشنویسی کشور بوده‌است. اساتیدی همچون میرعماد حسنی (استاد بزرگ خط نستعلیق)، میرزا محمدحسین عماد الکتاب قزوینی،میرزا محمد علی خیارجی قزوینی (اولین خوشنویسی که بسم الله را به صورت مرغ طغرا ترسیم کرد)، عبدالمجید طالقانی و ملک محمد قزوینی. از دیگر خوشنویسان به نام قزوین می‌توان به گوهرشاد حسنی سیفی، میرابراهیم قزوینی، میرمحمد امین حسنی سیفی قزوینی و یحیی قزوینی اشاره کرد.

به این سبب شهر قزوین از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شوای عالی فرهنگ به عنوان پایتخت خوشنویسی ایران لقب داده شده‌است؛ و به غیر از موزه دائمی خوشنویسی قزوین که در محل کاخ چهل‌ستون قزوین برقرار است، هر ساله رویدادهای بزرگ خوشنویسی مانند: برگزاری دوسالانه خوشنویسی ایران (با حضور اساتیدی از سراسر جهان)، برگزای جشنواره خوشنویسی آیات قرآنی، جشنواره خوشنویسی غدیر و... در این شهر به وقوع می‌پیوندد.

هر سال نمایشگاه های تخصصی خوشنویسی در این شهر برگزار می شود و امسال دومین نمایشگاه تخصصی خوشنویسی قزوین نیز برگزار شد.

موسیقی

مقالهٔ اصلی: موسیقی قزوین

چنگ قزوین - متعلق به دوره صفوی - موزه مردمشناسی حمام قجر

موسیقی رایج در شهر قزوین تفاوت چندانی با موسیقی دستگاهی ایران ندارد. در گذشته، این آوازها و دستگاه‌ها در مکتب‌های متفاوت از جمله «مکتب خراسان»، «مکتب تهران» و... اجرا می‌شد. در آن زمان، مکتب دیگری تحت عنوان «مکتب قزوین» وجود داشت که امروزه فراموش شده است. این مکتب تا اواخر دوران قاجاریه رایج بود.

نگارگری مکتب قزوین

ملکه صبا، نمونه‌ای از نگارگری مکتب قزوین

مقالهٔ اصلی: مکتب قزوین

مکتب قزوین از مکاتب دیگر نگارگری جدا بوده و سبک و سیاق مختص خود را دارد، از ویژگی‌های این مکتب می‌توان به ترسیم اندام ظریف جوانان، درویشان و کشاورزان و نیز ترسیم چهره‌ها به صورت سه رخ اشاره کرد؛ به گونه‌ای که ترسیم چهره‌ها به صورت تمام رخ ابداً در کار نقاشان سبک قزوین دیده نمی‌شود و نیز هیچ انسانی از پشت سر تصویر نشده‌است. سوژه‌ها بیشتر از میان افراد عادی برگزیده شده و لباس‌های فاخر در نگارگری‌ها دیده نمی‌شود و جامه زنان و مردان چندان تفاوتی در نگاره‌ها ندارد.
از آثار فاخر این مکتب می‌توان به معراج رسول (۹۶۵ ه. ق)، هفت اورنگ جامی و شاهنامه قوام ابن محمد شیرازی اشاره کرد؛ و نیز از جمله مشاهیر نگارگری در قزوین باید، استاد محمد قزوینی، صادق بیگ افشار، مولانا میرمصور، مولانا شیخ محمد، کاوس نقاش، عبدالحمید نقاش و رضا طالقانی ملقب به ضیع همایون را نام برد.

فرهنگسراها و کتابخانه‌ها

قزوین دارای فرهنگسرا و خانه‌های فرهنگی زیادی است که از جمله شاخص‌ترین آن‌ها می‌توان به فرهنگسرای شهید رجایی (تأسیس ۱۳۷۹)، فرهنگسرای بانو زهرا، خانه فرهنگ میرداماد، خانه فرهنگ محمدیه، خانه فرهنگ نواب صفوی و خانه فرهنگ پردیس اشاره کرد.

کتابخانه امام خمینی قزوین: این کتابخانه دارای ۱۸٫۰۰۰ جلد نسک است و در شهریور ماه سال ۱۳۷۸ ساخته شد. همچنین این نسکخانه دارای سالن انتظار و سالن اجتماعات و بخشی با نام تازه‌های کتاب است که درآن جدیدترین کتاب‌های چاپ شده به مدت دو هفته در معرض دید علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.

کتابخانه عارف قزوینی: این کتابخانه در سال ۱۳۵۶ تأسیس شد و بیش از ۲۱٫۰۰۰ هزار جلد کتاب در موضوعات و عننخستن مختلف داراست و علاوه بر کتابخانه دارای سالن اجتماعات و نگارخانه‌ای به همین نام نیز هست.

کتابخانه علامه رفیعی: کهن‌ترین کتابخانه قزوین که در سال ۱۳۴۲ بنا شده و به نام کتابخانه مادر و مرجع دیگر کتابخانه‌های شهر شامل ۴۲٫۰۰۰ جلد کتاب است.

سینماها

مقالهٔ اصلی: سینما در قزوین

شهر قزوین به علت داشتن سینمای تابستانه در گراند هتل و نیز داشتن مهمانخانه سلطنتی از اولین شهرهای ایران است که فیلم در آن اکران شده است. بر اساس گفته تاریخ شناسان نخستین بار در سال ۱۳۰۷ در قزوین فیلم به نمایش در آمده است بعد از آن هم به سال ۱۳۰۸ مقابل مهمانخانه بزرگ قزوین. در این سال همچنین در مهمانخانه هتل پارس (معروف سینما مایاک) فیلم به روی پرده می‌رفت. در مدرسه ارامنه نیز گاهی فیلم نشان داده می‌شد که این محل را سینما پاته ذکر کرده‌اند. در سال ۱۳۱۰ اولین سالن سینما در قزوین در کنار گراند هتل بنام سینما تابستانه ایران ساخته شده است.

اقتصاد و صنعت

سابقه فعالیت اولین واحدهای صنعتی در قزوین به عصر صفوی باز می‌گردد؛ در دوره معاصر نیز با ساخته شدن اولین شهر صنعتی کشور (البرز) در سال ۱۳۴۶، قزوین جایگاه ویژه‌ای در بخش صنعتی کشور پیدا کرد. در حال حاضر استان قزوین با دارا بودن ۸ شهرک صنعتی به نام‌های البرز، لیا، کاسپین، آبیک، حیدریه، آراسنج، خرمدشت، حکیمیه، و دو شهرک در حال احداث به نام‌های قزوین۲ و شال و نیز ۳ ناحیه صنعتی به نام‌های نیکوییه، الموت و بویین زهرا، ضمن فعالیت بیش از ۸۰۰ شرکت صنعتی، این استان از قطب‌های اقتصادی کشور محسوب می‌شود. استان قزوین از نظر توسعه یافتگی صنعتی رتبه دوم را در سطح کشور دارد، همچنین بر اساس داده‌های مرکز آمار از نظر تعداد واحدهای صنعتی فعال در جایگاه چهارم کشور قرار گرفته است.
از جمله شاخص‌ترین واحدهای صنعتی در سطح قزوین می‌توان به تولی پرس، مهرام، سپهر الکتریک، کاچیران، لوازم خانگی پارس، شیشه لیا، آبگینه، آپاداناسرام، سرامیک البرز، کاشی پارس، واحدهای صنعتی هفت الماس، فولاد البرز، فولاد قزوین، فولاد تاکستان و شیشه قزوین اشاره کرد.

بورس

بورس منطقه‌ای استان قزوین از سال ۱۳۸۴ فعالیت خود را آغاز کرده و هم اکنون دارای ۱۶ کارگزاری فعال می‌باشد.

آموزش

استان قزوین با دارا بودن ۷۷٫۶۷٪ سواد در بین ۳۰ استان کشور از نظر سطح سواد در رتبه هفتم قرار دارد؛ و دراین استان شهر قزوین با داشتن بیشترین جمعیت، بیشترین میزان با سوادی را در خود جای داده‌است.

آموزش و پرورش

استان قزوین دارای ۲٫۲۰۹ مدرسه، در سه مقطع ابتدایی، راهنمایی و متوسطه می‌باشد. شهر قزوین خود دارای دو منطقه آموزش و پرورش است. اولین مدرسه به سبک نوین در قزوین، مدرسه امید می‌باشد که در سال ۱۲۸۳ در شرق بنای عالی قاپو ساخته شد.

آموزش عالی

در حال حاضر جمعیت دانشجو در استان قزوین بیش از ۱۵۰هزار نفر است که بیشتر این دانشجویان در شهر قزوین و حومه آن مشغول به تحصیل می‌باشند. قزوین دارای چندین دانشگاه و تعداد زیادی مؤسسه آموزش عالی و غیر انتفاعی می‌باشد. از جمله مهمترین مراکز آموزش عالی این شهر، دانشگاه آزاد قزوین ،دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، دانشگاه علوم پزشکی قزوین، دانشگاه پیام نور مرکز قزوین، دانشکده فنی شهید بابایی، مرکز تربیت معلم شهید رجایی، موسسه آموزش عالی رجاء، مؤسسه آموزش عالی دهخدا وغزالی و ... می‌باشند. مچنین دانشگاه آزاد قزوین و دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، از مراکز مهم آموزش عالی در کشور می‌باشند، که دارای امکانات بسیاری می‌باشند و دستاوردهای بسیاری را در سطح ملی و بین‌المللی کسب کرده‌اند.

ترابری

مقالهٔ اصلی: شبکه حمل و نقل قزوین

راه‌های ارتباطی

خیابان سپه، اولین خیابان ایران

شهر قزوین همواره در توسعه معابر پیشگام بوده است، به طوری که اولین خیابان ایران به نام خیابان سپه در زمان شاه طهماسب صفوی در مقابل دارالسلطنه و بنای عالی قاپو احداث گردید که تا مسجد جامع امتداد داشت. در دوره ناصری، سعدالسلطنه حاکم وقت، خیابان سپه را تا خیابان تهران قدیم امتداد داد و با رسیدن خط راه آهن به شهر بخشی از بنای کاروانسرای سعدالسلطنه را تخریب شد و این خیابان را تا ایستگاه راه آهن در جنوب شهر امتداد یافت.

پل‌ها و تقاطع‌ها

به منظور روانسازی ترافیک سنگین مرکز شهر و بهبود عبور و مرور شهری و پاسخگویی به نیاز مردم ۴۶ تقاطع غیر هم سطح برای شهر پیش بینی شده که بتدریج آماده بهره‌برداری می‌شوند. تا کنون ۱۲ پل و تقاطع غیر هم سطح در قزوین اجرایی شده است که از مهمترین آنها می‌توان به تقاطع غیر هم سطح شهید رجایی، پل کابلی امام علی (ع)، تقاطع غیر هم سطح نصر و سرداران اشاره کرد.

راه‌آهن

اولین خط راه‌آهن در ۱۸ اسفندماه ۱۳۱۸ به قزوین رسید و در ۲۷ همان ماه مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

فرودگاه

شهر قزوین دارای یک فرودگاه مخصوص هواپیماهای سبک و خدمات وی‍ژه مانند تفریح و آموزش می‌باشد. شهرداری قزوین در راستای توسعه خطوط حمل و نقل این شهر، فرودگاه قزوین را خریداری کرده است؛ و در صدد است تا در راستای توسعه گردشگری این شهر، فرودگاه فوق را توسعه داده و به فرودگاه مسافربری تبدیل نماید. در حال حاضر پرواز هواپیماهای کوچک مسافربری (مانند: فوکر ۱۰۰) در این فرودگاه امکان‌پذیر می‌باشد.

ترمینال

نمایی از ترمینال آزادگان

اولین ترمینال مسافربری قزوین در سال ۱۳۲۰ خورشیدی با نام سرای غیاث نظام تأسیس شد که بعدها به گاراژ «تهران‌سیر» معروف گردید. این گاراژ قدیمی‌ترین گاراژ شهر بوده است. پس از آن ۴ دفتر مسافربری به نام‌های دفتر ایران‌غرب، قزوین‌تور، تهران‌سیر و دفتر طهماسبی در قزوین تأسیس شد که وظیفه جابجایی مسافران را بر عهده داشتند. بعد از انقلاب دو دفتر طهماسبی و تهران سیر به ترمینال شهرداری واقع در میدان ولی‌عصر منتقل شدند و در مهرماه ۱۳۷۸ سازمان پایانه‌های مسافربری شهرداری قزوین تأسیس گردید.در حال حاضر شهر قزوین دارای دو ترمینال مسافربری در محورهای شرق و غرب می‌باشد. ترمینال آزادگان با مساحت ۲۷٫۹۶۶ مترمربع در محور شرق قرار دارد و ترمینال غرب قزوین به مساحت ۸٫۳۲۸ مترمربع در محور غرب فعالیت می‌کند.

اتوبوس‌رانی

سازمان اتوبوس‌رانی قزوین دارای سه بخش کلی سیستم اداری، توقف‌گاه و تعمیرگاه واقع در چهارراه ولی‌عصر و توقف‌گاه شهیدرجایی است و روزانه ۱۶۵ هزار نفر توسط اتوبوس‌ها و ۱۳۰٫۰۰۰ نفر توسط مینی‌بوس‌های این سازمان در سطح شهر قزوین و حومه جابجا می‌شوند. همچنین در حال حاضر ۲۰ خط اتوبوس تحت پوشش سازمان اتوبوسرانی قزوین مشغول ارائه خدمات هستند که از این تعداد، ۱۵ خط درون شهری و ۵ خط نیز از مبدأ شهر قزوین به شهرهای محمدیه، صنعتی و الوند، اقبالیه، محمودآباد، چوبیندر رفت‌وآمد می‌کنند. سازمان اتوبوس‌رانی قزوین در بحث بهره‌وری و فنی، استفاده بهینه و کامل از اتوبوس‌ها و امکانات، برنامه‌ریزی و ارائه خدمات مطلوب به شهروندان در سال ۱۳۷۸ و ۱۳۷۹ خورشیدی مقام اول را در کشور کسب کرد.

تاکسی‌رانی

سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسی‌رانی قزوین در شهریور ماه سال ۱۳۷۶ تشکیل شد. وظیفه این سازمان ساماندهی و کنترل تاکسی‌های شهر است.در حال حاضر بیش از ۶۰۰۰ تاکسی به مردم شهر قزوین خدمات ارائه می‌دهند.

دوچرخه

مردم قزوین از دیرباز دوچرخه را به عنوان وسیله حمل و نقل استفاده می‌کردند، به طوری که اولین گواهینامه دوچرخه سواری در سال ۱۳۴۳ در این شهر صادر شد. هم چنین بر اساس پژوهش‌های انجام شده توسط وزارت کشور شهر قزوین به لحاظ شبکه معابر و شیب طولی خیابان‌ها برای دوچرخه سواری مناسب است. به همین دلیل شهرداری قزوین در حال ساخت دستگاه مکانیزه کرایه دوچرخه در سطح شهر می‌باشد. تا کنون شهرداری بیش از ۵۰کیلومتر مسیر مخصوص دوچرخه سواری در سطح شهر ایجاد کرده است.

مترو

مترو قزوین به تهران در امتداد مترو تهران به کرج و هشتگرد قرار دارد. طول کل این خط از هشتگرد تا قزوین حدود ۷۰ کیلومتر بوده و در شهرهای نظر آباد، آبیک، شهرک صنعتی کاسپین، محمدیه و قزوین ایستگاه خواهد داشت. محل عبور مترو ضلع شمالی آزادراه خواهد بود. زیر سازی‌های پیش بینی شده برای این پروژه سرعت ۲۰۰ کیلومتر بوده ولی به علت ضریب اطمینان قطارها با سرعت ۱۴۰ کیلومتر بر ساعت حرکت خواهند کرد. اعتبار کل پروژه ۵۰۰ میلیارد تومان است و یک شرکت چینی مسئول احداث آن می‌باشد. تا کنون ۲۰ میلیارد تومان به مطالعه و برنامه‌ریزی این خط از مترو هزینه شده و عملیات اجرایی آن از سال ۱۳۹۲ آغاز می‌شود. مدت انجام پروژه ۵ سال بوده و پیش بینی می‌شود در سال ۹۶ به بهره‌برداری برسد.

تراموا

ایجاد خط تراموا جهت کنترل ترافیک در محدودهٔ خیابان امام خمینی به عنوان هستهٔ مرکزی و تجاری شهر قزوین از برنامه‌های حوزه ترافیک شهرداری است.

اتوبوس تندرو

به منظور رفاه حال شهروندان و افزایش استفاده از اتوبوس در حمل ونقل عمومی برای آینده شهر سه خط BRT پیش بینی شده است که یک خط BRT از سبزه میدان به سمت شمال شهر تا اسماعیل‌آباد، یک خط دیگر از جنوب شرقی از مقابل ترمینال مرکزی آغاز شده و تا مینودر و کوثر است و خط BRT دیگر نیز از قسمت جنوب غربی و از میدان دفاع مقدس، خیابان شهید بابایی و متصل به دانشگاه آزاد می‌شود.

رسانه‌ها

مقاله‌های اصلی: شبکه قزوین و صدا و سیمای مرکز قزوین

صدا و سیمای مرکز قزوین

صدا

اولین فعالیت رادیویی در قزوین به سال‌های ۴۸ـ ۱۳۴۷ باز می‌گردد. این رادیو با نام (پیکار با بی‌سوادی) توسط ارتش یا اداره اطلاعات وقت، نصب و راه‌اندازی شد که روزانه ۲ ساعت برنامه پخش می‌کرد و گلچینی بود از صحبت‌های شخصیت‌های اهل مطالعه و متدین شهر قزوین. بعد از ۲ سال فعالیت‌های آن به دلایل نامعلومی تعطیل شد و تا سال ۱۳۷۶ که رادیو محلی قزوین راه‌اندازی شد، این رادیو از برنامه‌های جعبه جادویی زنجان و تهران استفاده می‌کرد. به دنبال تصویب لایحه استان‌شدن قزوین از سوی مجلس شورای اسلامی (سال ۱۳۷۵)، در شهریور ۱۳۷۶ اداره کل صدا و سیمای مرکز قزوین فعالیت اداری خود را آغاز کرد و طی یک برنامه زمان‌بندی‌شده در ۱۳ آذر ۷۶، رادیوشهری قزوین روی موج FM ردیف ۵/۱۰۳ مگاهرتز با تولید و پخش روزانه حدود ۳ ساعت برنامه فعالیت رادیویی خود را آغاز کرد. در ۲۸ آذر ۸۱ شبکه استانی صدا با پخش روزانه ۱۲ ساعت برنامه از اذان صبح تا ساعت ۱۹، آغاز به کار کرد.

سیما

اولین فعالیت سیما در قزوین مربوط به راه‌اندازی فرستنده تلویزیونی مرادتپه در نوروز ۱۳۵۶ است. این فرستنده برنامه‌های شبکه یک و ۲ سیما را برای شهرهای قزوین، تاکستان، آبیک و بوئین‌زهرا تحت پوشش قرار می‌داد. در ادامه این فعالیت‌ها در سال ۱۳۶۰ با شروع به کار دفتر خبری قزوین، فصل جدیدی در انعکاس اخبار و وقایع شهر قزوین و مناطق اطراف آغاز شد. این دفتر انعکاس اخبار و وقایع شهرهای کرج، قزوین و تاکستان را به عهده داشت تا اینکه کرج از محدوده فعالیت خبری قزوین جدا شد. در سال ۱۳۷۵ لایحه تأسیس استان قزوین در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در شهریور ۱۳۷۶ با صدور حکمی از سوی آقای لاریجانی، آقای محمدحسین پیله‌وری به عنوان اولین مدیرکل صدا و سیمای مرکز قزوین فعالیت خود را آغاز کرد. در ۲۶ فروردین ۱۳۷۸ استودیوی دومنظوره پخش سیما و تولید صدا، فرستنده پرقدرت تلویزیونی شهیدبابایی (مرادتپه) و ساختمان اداری و مالی مرکز به مرحله بهره‌برداری رسیدند و روزانه به مدت ۱۵ دقیقه خبر سیمای استان پخش شد. در ۲۸ آذر ۱۳۸۱ شبکه محلی سیما که در روزهای جمعه از ساعت ۸ تا ۱۴ برنامه داشت، آغاز به کار کرد و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

همچنین همزمان با سفر رهبر معظم انقلاب به استان قزوین در ۲۵/۹/۸۲ هزینه راه‌اندازی شبکه استانی سیمای مرکز قزوین در طرح‌ها و پروژه‌های مصوب سفر قرار گرفت و از ۱۰/۲/۸۳ عملیات اجرایی آن شروع شد و در ۱۳/۱۲/۸۴ همزمان با ولادت امام محمدباقر (ع) شبکه استانی سیمای مرکز قزوین آغاز به کار کرد.

نشریه‌ها

• هفته نامه مینودر
• روزنامه ولایت قزوین

خبرگزاری ها و پایگاه های خبری تحلیلی فعال در قزوین

پایگاه خبری تحلیلی شاخص نیوز http://shakhesnews.com

گردشگری

جاذبه‌های تاریخی

مجموعه باغ صفوی

مقالهٔ اصلی: مجموعه باغ صفوی

مجموعه دولتخانه صفوی در مرکز شهر قزوین با مساحتی بالغ بر ۶ هکتار واقع شده است، دولتخانه صفوی و یا باغ فرهنگی قزوین از ساختمان عالی‌قاپو در شمال خیابان سپه آغاز شده و در انتها به محوطه عمارت چهلستون اتصال می‌یابد و در طول مسیر خود با گذشتن از چندین حیاط و محوطه باز، امکان بازدید از آثار و بقایای به‌جا مانده از دوره‌های مختلف (صفوی، افشاریه، زندیه و قاجاریه) همانند سردر عالی‌قاپو، باغ حیاط عالی‌قاپو، عمارت شهربانی، شترخان، گراند هتل قزوین، سینما گراندهتل، پیغمبریه، کاخ چهل‌ستون قزوین و موزه قزوین را فراهم می‌کند. هم اکنون این مجموعه در حال بازسازی بر اساس شواهد تاریخی و باغستان‌های سنتی قزوین است. نقشه باغستان زمان شاه تهماسب (معروف به باغ سعادت) از روی ابیات شاعر برجسته همان عصر عبدی بیگ شیرازی تبیین شده است.

عرصه این روضهٔ عشرت مدار		تختهٔ نردیست به نقش و نگار
گشته دو سطح متقاطع دو چار		چار خیابان ز دو سطح آشکار
فاصلهٔ نظم خیابان درو		دیدهٔ عقل آمده حیران درو
شکل خیابان ز یمین و یسار		حاشیه اش گشته بنقش و نگار
جوی ز هر سو شده زنجیره اش		دیده ادراک شده خیره اش
پهلوی هم عرعرو بید و چنار		سایه فکن بر گل نازک عذار
از در این روضه جنه نشان		تا بسر حوض خیابان کشان
راست رهی از پی کسب کمال		آمده از قبله بحد شمال
تا بسر حوض خطی مستقیم		کرده بعرضش خط دیگر دو نیم
گشته خیابان دگر زان عیان		ازحد مغرب سوی مشرق کشان
در وسط باغ به وضعی سعید		گشته یکی سطح مربع پدید
قایمه تاک سر افراخته		سایه به هر کنج وی انداخته

• 
  عمارت چهلستون قزوین،موزه خوشنوسی؛ تنها کاخ باقی‌مانده از دوره شاه تهماسب
• 
  سر درب عالی قاپو؛ ورودیه عمارت‌های زمان صفوی در قزوین
• 
  عمارت شهربانی؛ مربوط به دوره قاجار
• 
  مدرسه امید؛ اولین مدرسه آموزش نوین در قزوین

عمارت‌ها

قزوین به علت پایتختی در دوره صفویه و نیز حضور شاهزادگان و امیران در دوره‌های مختلف تاریخی دارای عمارت‌ها و کاخ‌های متعددی است. معروف‌ترین عمارت موجود در قزوین کاخ چهلستون می‌باشد که تنها کاخ بر جای مانده از کاخ‌های موجود زمان صفوی می‌باشد؛ این کاخ در اصل اروشی خانه و محل پذیرایی از میهمانان پادشاه بوده است. از دیگر عمارت‌های موجود در قزوین باید به عمارت شهرداری اولین شهرداری ایران به سال ۱۳۰۶ اشاره کرد که توسط روس‌ها ساخته شده است. عمارت باغ سپهدار، موزه کشاورزی کنونی، عمارت سردار مفخم یا خانه فرهنگ امیر کبیر، عمارت شهربانی و میمون‌قلعه که از کاخ‌های سلطنتی آل بویه است را می‌توان از شاخص‌ترین کاخ‌ها و عمارات موجود در قزوین دانست.

• 
  عمارت سردار مفخم؛ خانه فرهنگ امیر کبیر
• 
  عمارت باغ سپهدار ؛ موزه کشاورزی
• 
  عمارت شهربانی
• 
  عمارت چهل‌ستون

خانه‌های تاریخی

• خانه بهروزی

خانه جلیل آرازی

• خانه و حسینیه امینی‌ها
• خانهٔ حاج تقی
• خانه سید حسین بهشتی
• خانه سید محمود بهشتی

دروازه‌های شهر

مقالهٔ اصلی: دروازه‌های قزوین

شهر قزوین در گذشته هشت دروازه داشت که به نام‌های دروازه رشت، دروازه باغ‌شاه، دروازه درب کوشک، دروازه تبریز، دروازه تهران قدیم، دروازه شیخ‌آباد، دروازه امام‌زاده حسین و دروازه خندقبار معروف بودند. امروزه از آن میان، تنها دو دروازه درب کوشک و تهران باقی‌مانده‌اند.

گرمابه‌ها

حمام قجر، موزه مردم شناسی قزوین

گرمابه‌های بسیاری در قزوین موجود است که از میان آن‌ها می‌توان حمام رضوی ،حمام قجر ،حمام دودر ،حمام سیدیان ،حمام میرزا کریم،حمام حاجی محمد رحیم صفا،حمام بلور ،حمام راه ری ،حمام داروغه ،حمام آخوند قزوین ،حمام پیر حصار،حمام بایندر کوچه ،حمام قوشه،حمام سعدیه،حمام حاج بیگلر و … را نام برد که همگی آن‌ها با معماری و تزیینات متفاوت و ارزشمند از نقاط دیدنی شهر قزوین محسوب می‌شوند.

آب انبارها

قزوین را باید به یک اعتبار، شهر آب انبارها بدانیم. ساخت و وقف بیش از یکصد بنای ویژه و پر هزینه برای انباشت و ذخیره آب در شهری که از دیر باز به کم آبی شهره بوده – افزون بر هزاران واحد آب انبار خانگی – نشان از همت بلند مردم نیکو کار قزوین دارد. زمان آبگیری آنها – که معمولاً در چله زمستان صورت می‌گرفت – علاوه بر رعایت بهداشت در حد ممکن، بهره برداران را از مصرف یخ در تابستان بی‌نیاز می‌کرد. آب انبارهای بسیاری در قزوین موجود است که از میان آن‌ها می‌توان به آب انبار حکیم،آب انبار زنانه بازار،آب انبار سردار کوچک،آب انبار سردار بزرگ،آب انبار حاج کاظم ،آب انبار مسجد جامع (خیابان)، آب انبار ملاوردی خان، آب انبار آقا، آب انبار حکیم، آب انبار شیشه گر، آب انبار پنجه علی، آب انبار حاج کریم، آب انبار حاجی بابا، آب انبار زرگره کوچه و ... اشاره کرد.

بازارها و سراها

کاروان‌سرای سعدالسلطنه با مساحت ۲۶ هزار متر مربع از کامل‌ترین و وسیع‌ترین سراهای سنتی ایران محسوب می‌شود. این بنای تاریخی در مجموعه بازار تاریخی قزوین قرار گرفته است و در دوره ناصر الدین شاه قاجار و به دستور باقر خان سعدالسلطنه (سعدیه) بنا شده است. در کتیبه این بنا ذکر شده "خدایگان کرم سعدالسلطنه عادل، بنا نهاد به قزوین سرای سعدیه ". این کاروان سرا به صورت چهار ضلعی ساخته شده و چهار ایوان در چهار ضلع حیاط دار آن که طاق نمای ایوان‌ها دارای آجرکاری و سقف داخلی ایوان‌ها دارای تزیین و مقرنس کاری است. این کاروان سرا یاد آور رونق نسبی تجارت بخش خصوصی ایران در عهد قاجاریه با اروپا از طریق روسیه می‌باشد؛ و با توجه به وسعت این کاروانسرا یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری در زمان قاجار و محل تبادل کالاهای تجار در داخل کشور بوده است. ورودی اصلی کاروانسرای سعدالسلطنه در خیابان امام خمینی (ره) قزوین دارای هشتی زیبایی در ورودی بنا بوده، که خیابان را به حیاط اصلی مجموعه متصل می‌کند. این مجموعه ارزشمند در ردیف ۳۸ بناهای منتخب میراث فرهنگی کشور جای گرفته است. مهم‌ترین و با ارزش‌ترین بخش‌های این کاروانسرا عبارتند از: سرای نگارالسلطنه، سرای سعدیه، چهارسوق بزرگ و کوچک، حیاط قهرمانی، راسته وزیر، سرای بهشتی و شتر خان.

کاروانسرای سعدالسلطنه

کاروانسرای سعد السلطنه _حیاط سعدیه

چهار سوق کوچک راسته وزیر

ورودی سرای قیصریه در سعدالسلطنه

متن اصلی مقاله از هفته نامه هتلداری و صنایع وابسته اخذ شده است.

• 
  چهارسوق کوچک
• 
  سرای قیصریه
• 
  سرای وزیر

• کاروانسرای محمدآباد
• بازار قزوین

مدرسه‌ها

• مسجد و مدرسه صالحیه
• مسجد و مدرسه شیخ الاسلام
• مدرسه التفاتیه
• مدرسه امید

آرامگاه‌ها

• آرامگاه حمدالله مستوفی
• آرامگاه شهید ثالث
• برج باراجین
• مقبره سلطان ویس

کلیساها

نمایی از کلیسای کانتور

• کلیسای کانتور
• کلیسای رفیع

جاذبه‌های طبیعی

• قله مردمی
• ایوان سنگی نیاق
• منطقه باراجین
• آبشار ورچر
• آبگرم یله گنبد
• قله شجاع الدین
• قله سلطان ویس
• باغستان‌های سنتی قزوین
• کهنه باغستان

جاذبه‌های مذهبی

پیغمبریه آرامگاه چهار تن از پیامبران خدا

امامزاده شاهزاده حسین فرزند امام رضا (ع)

قزوین محل دفن امام‌زادگان بسیاری است، که امروز زیارتگاه شیعیان است. گفته شده امامزاده شاهزاده حسین(ع) فرزند دو ساله امام رضا (ع) بود که در سفر ایشان از مرو هنگام عبور از قزوین، در این شهر درگذشت و در همان‌جا به خاک سپرده شد. در زمان صفوی زینب بیگم دختر شاه تهماسب صفوی بنای باشکوهی برای شاهزاده حسین ساخت که تا امروز پا بر جاست. سلسله صفوی علاوه بر ساخت بنا بر مزار قدیمی شاهزاده حسین، مزار آمنه خاتون، حلیمه خاتون و نیز بقعه پیغمبریه معروف به چهار انبیاء، مزار چهار تن از پیامبران به نام‌های سلام، سلوم، سلوهی و القیا را ساخت که امروز نیز زیارتگاه مردم است. از دیگر امام زاده‌های قزوین می‌توان به امامزاده اباذر،امامزاده اسماعیل،امامزاده علی قزوین، امامزاده سلطان سید محمد و امامزاده باراچین اشاره کرد.

نمایی از رواق بیرونی مسجد النبی قزوین

نمایی از سردرب ورودی مسجد جامع قزوین

مسجدهای تاریخی قزوین

• مسجد جامع قزوین که بر روی بقایای آتشکده بنا شده است یکی از زیباترین مساجد موجود با طاق هارونی، ایوان سلجوقی و معماری صفوی.

مسجد النبی، مسجد حیدریه، مسجد پنجه علی، سنجیده مسجد، مسجد سوخته چنار(که آرامگاه داودبن سلیمان غازی از یاران امام رضا (ع) را در خود جای داده است)، مسجد آقامیرعبدالصمد، مسجد آقا معصوم، مسجد شهید(که محراب شبستان زیرین آن محل ضربت خوردن شهید ثالث است)، مسجد خواجه شهدا، مسجد سبز، مسجد محمدیه، مسجدلله (لعل)، مسجد راه چمن، مسجد احمدیه، مسجد مقبره.

موزه‌ها و نگارخانه‌ها

قزوین با توجه به تاریخی بودن و پایتخت بودن قزوین در زمان صفویه دارای موزه‌ها و نگارخانه‌های متعددی می‌باشد که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

هتل‌ها و مراکز اقامتی

• هتل مرمر
• هتل البرز
• هتل ایران
• هتل ورزش
• هتل میرعماد
• هتل ایرانیان
• هتل سفیر

ورزش

مقالهٔ اصلی: ورزش در قزوین

پرونده:Azadegan qazvin stadium.JPG

ورزشگاه سردار آزادگان قزوین

مراکز ورزشی

ورزشگاه سردار آزادگان قزوین در زمینی به وسعت ۷۰ هکتار ساخته شده و قرار است در مرحله دوم، یک سالن ورزشی به ظرفیت هزار نفر، یک سالن سرپوشیده و پیست دو و میدانی هم به آن اضافه شود. همچنین ساخت استخر، سالن چند منظوره، زمینهای تنیس، زمین سوارکاری، زمین اسکیت و دریاچه قایقرانی در مراحل بعدی ساخت این مجموعه ورزشی پیش بینی شده است.

شهرهای خواهرخوانده

ایالات سلانگور مالزی یکی از خواهرخوانده‌های قزوین

قزوین با توجه جاذبه‌های تاریخی و طبیعی، منابع طبیعی و توانایی بالقوه تولیدی با توجه به شرکت‌های صنعتی موجود، با شهرهای زیر دارای پیوند خواهر خواندگی است.بین دو شهر قزوین و پروجا ایتالیا برای ایجاد همبستگی و اتحاد بیشتر انسانی و فرهنگی تفاهم نامه خواهر خوانده امضا شد.

تاریخ		شهر خواهر
۲۰۱۱		سلانگور، مالزی
۲۰۱۱		بیشکک، قرقیزستان
۲۰۱۲		چوواش، روسیه
۲۰۱۳		غازی عینتاب، ترکیه
۲۰۱۳		بعلبک، لبنان
۲۰۱۴		هایکو، چین
۲۰۱۴		آلتو آلتنجو، پرتغال
۲۰۱۴		ایروان، ارمنستان

جستارهای وابسته

• روز قزوین
• فهرست شهرهای دارای خواهرخوانده در ایران
• سید محمد موسوی ( کارآفرین)

منابع

فارسی

• تاریخ گزیده، حمد الله مستوفی.
• گ‍ل‍ری‍ز، م‍ح‍م‍دع‍ل‍ی (۱۳۸۱). مینودر یا باب‌الجنه قزوین. ج. ۱و۲. ق‍زوی‍ن: طه. شابک ۹۶۴-۶۲۲۸-۶۱-۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۳۹۱/۱۰/۷.
• ورج‍اون‍د، پ‍روی‍ز (۱۳۷۷). س‍ی‍م‍ای ت‍اری‍خ و ف‍ره‍ن‍گ ق‍زوی‍ن. ج. ۱و۲و۳. ت‍ه‍ران: ن‍ی. شابک ۹۶۴-۳۱۲-۳۹۳-۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۳۹۱/۱۰/۷.
• ن‍ورم‍ح‍م‍دی، م‍ه‍دی (۱۳۸۹). مشاهیر قزوین. قزوین: سایه‌گستر. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۵۰۲-۵۲۳-۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۳۹۱/۱۰/۷.
• مردعلی، محرم (۱۳۸۹). مشاهیر قزوین. قزوین: اندیشه زرین. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۸۵۷-۵۵-۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۳۹۱/۱۰/۷.
• ن‍ورم‍ح‍م‍دی، م‍ه‍دی (۱۳۸۲). ق‍زوی‍ن در ان‍ق‍لاب م‍ش‍روطی‍ت. ق‍زوی‍ن: ح‍دی‍ث ام‍روز. شابک ۹۶۴-۷۵۳۶-۳۸-۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۳۹۱/۱۰/۷.
• دیوان عارف قزوینی، مهدی نورمحمدی
• ن‍ورم‍ح‍م‍دی، م‍ه‍دی (۱۳۸۳). س‍رآغ‍از ع‍ک‍اس‍ی در ق‍زوی‍ن. ق‍زوی‍ن: ح‍دی‍ث ام‍روز. شابک ۹۶۴-۷۵۳۶-۸۶-۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۳۹۱/۱۰/۷.
• نورمحمدی، مهدی (۱۳۸۶). سرگذشت موسیقی‌دانان قزوین در دوره قاجار و اوایل عصر پهلوی. قزوین: حدیث امروز. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۵۷۶۵-۴۹-۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۳۹۱/۱۰/۷.
• نورمحمدی، مهدی (۱۳۸۸). من و آزادی: خاطرات میرزاحسین خیاط (فرنیا) از دوستان عارف قزوینی و میرزا کوچک‌خان جنگلی. تهران: سخن. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۷۲-۳۸۸-۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۳۹۱/۱۰/۷.
• ن‍ورم‍ح‍م‍دی، م‍ه‍دی (۱۳۸۵). ت‍رور در ب‍ه‍ارس‍ت‍ان: پ‍ژوه‍ش‍ی ن‍و درب‍اره ان‍دی‍ش‍ه، زن‍دگ‍ی و ت‍رور واع‍ظ‌ق‍زوی‍ن‍ی و روزن‍ام‍ه ن‍ص‍ی‍ح‍ت ب‍ه ان‍ض‍م‍ام اش‍ع‍ار او. ق‍زوی‍ن: ح‍دی‍ث ام‍روز. شابک ۹۶۴-۵۷۶۵-۸-۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۳۹۱/۱۰/۲۵.
• ن‍ورم‍ح‍م‍دی، م‍ه‍دی (۱۳۹۰). تاتر و سینما در قزوین. قزوین: سایه‌گستر. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۵۰۲-۶۵۴-۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۰۲ آوریل ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۳۹۱/۱۰/۲۵.
• ن‍ورم‍ح‍م‍دی‌، م‍ه‍دی‌ (۱۳۹۱). تاریخ شهرداری قزوین. سایه‌گستر‏‫. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۵۰۲-۷۵۸-۰‬‬.
• سرگذشت دریای مازندران، دکتر ناصر تکمیل همایون.
• فرزانگان علم و سخن قزوین، رضا صمدیها.
• از بلدیه تا شهرداری قزوین، رضا صمدیها.
• نسیم قزوین، محمد علی حضرتی‌ها.
• سیمای استان قزوین، عباس حاجی آقا محمدی.
• مرآت البلدان، اعتماد السلطنه
• خبرگزار جمهوی اسلامی ایران
• شبکه جهانی جام‌جم-معرفی شهر قزوین

پیوند به بیرون

اخبار قزوین

• قزوین شهر، پورتال شهری قزوین
• قزوین امروز، پوشش اخبار و مقالات مرتبط با قزوین
• اخبار استان قزوین

مراکز شهری

• استانداری قزوین
• شهرداری قزوین
• اداره کل هواشناسی استان قزوین
• شرکت شهرکهای صنعتی استان قزوین

نقشه‌شهر

• نقشه گردشگری شهر قزوین
• نقشه آنلاین ترافیک شهری قزوین

تصاویر شهر

• تصاویر سراسرنما از جاهای دیدنی قزوین