گل راعی: تفاوت میان نسخهها
نام صحیح گیاه گل راعی است |
|
(بدون تفاوت)
|
نسخهٔ ۱۳ مارس ۲۰۱۶، ساعت ۲۱:۵۰
علف چای St. John's Wort | |
---|---|
ردهبندی علمی | |
فرمانرو: | گیاهان |
دسته: | گیاهان گلدار |
رده: | دولپهایها |
راسته: | مالپیگیسانان |
تیره: | هیپریکاسه |
سرده: | هیپریکوم |
گونه: | H. perforatum |
نام دوبخشی | |
Hypericum perforatum |
گل راعی، هوفاریقون ، گل شهناز (نام علمی: Hypericum perforatum)[۱] که گاه به اشتباه چای کوهی خوانده میشود، گیاهی علفی و پایا از تیره هیپریکاسه (Hypericaceae) است که معمولاً به صورت خودرو در میان کشتزارهای گندم و ذرت یافت میشود. در ایران در دامنه کوههای البرز، چالوس، مازندران و نقاط غرب ایران و در مسیر قله چین کلاغ به حد زیادی میروید. علف چای و گیاهان مشابه آن (Hypericumها)، بنابر داشتنِ hypericin شناسایی شدهاند؛ امّا گونهٔ H. perforatum (به طور خاص)، یک گیاه دارویی نیرومند و یکی از گیاهان پرفروش در ایالات متّحدهٔ آمریکا است. این گیاه، به طور گسترده در مناطق معتدل اروپا (اوکراین و روسیه)، آسیا (ترکیه، هند و چین) و شمال آفریقا (خاورمیانه) و ایالات متّحدهٔ آمریکا پراکنده شده است. در هند، بر ارتفاعات بلندتر رشته کوه هیمالیا و در تپّههای بخشهای مرکزی کشور میروید.[۲]
ریختشناسی
علف چای تقریباً تا یک متر بلندی دارد و به همراه شاخههای جفتی و متقابل رشد میکند. برگهای آن متقابل و بیپایه (چسبیده) است، تا دو سانتیمتر بلندی دارد و دارای نقاط غدّه ای و نیمه شفّاف متعدّدی که در برابر نور پدیدار میشود میباشد. گُلهای زرد تا سفید رنگ، دارای پنج گلبرگ، با پرچمهای بیرون زده است و به صورت مجتمع در بالای ساقهها به چشم میخورد.
این گیاهان، حاوی تعداد زیادی از پیگمان (رنگیزه)های فلورسانس dianthrone (ترکیبهای دارای دو انترون، به شکل ساختارهای سوزنی و به رنگ سفید تا زرد روشن) مربوط به طیف قرمز با فعّالیت زیستی هستند. این نیز گزارش شده که بیوسنتز hypericinها، با ریخت زایی و چیدمان غدد روغنی قرمز تیرهٔ موجود بر روی برگهای گیاه، مرتبط است.[۳][۴]
نام گذاری گیاه
این گیاه در ایران، با نامهای علف چای، گُل راعی یا هزارچشم خوانده شده است و در زبان انگلیسی، St. John’s wort (به معنی: مخمّر یوحنای مقدّس) نام دارد؛ دلیل این نام گزینی، به گُلدهی و برداشت سنّتی آن در زادروز حضرت یحیی (۲۴ ژوئن) برمی گردد[۵]؛ همچنین میتواند یادآور شوالیههای St. John (به معنی: شوالیههای یوحنای مقدّس) باشد که در طول جنگهای صلیبی، از آن برای درمان زخم استفاده میکردند.[۶] لازم است ذکر شود که همهٔ گونههای خانوادهٔ Hypericaceae با نام St. John’s wort شناخته میشوند.[۷]
با نگاهی به واژه نامههای پارسی، نامهای کهن و نام عربی (و برخی از ویژگیهای کلّی) آن نیز به چشم میخورد:
واژهٔ هوفاریقون در لغت نامه دهخدا
هوفاریقون. معرب، اِ) به لغت رومی نام دوایی است که آن را دارمی رومی گویند و آن حبی باشد سرخ به رنگ سماق بغدادی و به عربی رمان الانهار خوانند. عرق النسا را نافع است و بول وحیض را براند و آن را هیوفاریقون هم میگویند. (آنندراج) (برهان). هزارچشم. و رجوع به مفردات ضریر انطاکی و تحفهٔ حکیم مؤمن و گیاهشناسی گل گلاب ص ۲۰۴ شود.[۸]
واژهٔ هوفاریقون در فرهنگ لغت عمید
(اسم) [معرب، مأخوذ از یونانی] ‹اوفاریقون، هیوفاریقون› (زیستشناسی) [hufāriqun] گیاهی با ساقهٔ کوتاه، برگهای سرخ، و گلهای زرد یا سفید چتری شبیه گل شبت، که تخمهای آن در غلاف دراز قرار دارد. در طب قدیم جهت رفع تنگی نفس، سل و درد سینه بهکار میرفته؛ علف چای.[۹]
اثر دارویی
گیاه گل راعی از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است و خواص درمانی بسیاری دارد این گیاه ضد کرم معده و روده است و گرفتگی صدا را باز میکند. این گیاه برای درمان مرض کزاز بکار میرود و اگر برگ آن را به صورت پودر روی زخمهای عمیق بپاشید این نوع زخمها را خوب میکند. مواد روغنی گیاه بالاخص دارای اثرات بارز ضد زخم، ضدسوختگی و التیام بخش پوستی میباشد.[۱۰] گل راعی درمان کننده بیماری مننژیت است؛ درد پشت و گردن و خشکی گردن را درمان میکند و ضدافسردگی است. این گیاه اشتها را باز میکند بنابراین میتوان آنرا به بچهها و افراد مسن که اشتها ندارند داد. کسانی که از داروهای آسم و ضدسرماخوردگی و حساسیت استفاده میکنند نمیتوانند چای کوهی مصرف کنند
درمان افسردگی
خاصیت این گیاه در درمان افسردگی به اثبات رسیده و مکانیزم اثر ضد افسردگی آن از طریق مهار آنزیمی است. ماده موثره این گیاه هایپریسین میباشد که فراوردههای آن هم بر اساس همین ماده استاندارد سازی میشوند و اثر ضد افسردگی گیاه نیز مربوط به این ماده میباشد. در ابتدا تصور میشد که این ماده مهار کنندهٔ آنزیم Mono amino oxidase (به اختصار: MAO) است؛ ولی مطالعات جدیدتر روی حیوانات نشان داد که این اثر بسیار ناجیز است و مکانیسم عمده اثر ضد افسردگی آن از طریق مهار برداشت (reuptake) سروتونین و یا سایر انتقال دهندههای عصبی (نوروترانسمیترها) در مغز میباشد.[۱۱]
اَشکال دارویی
داروهای موجود در ایران
از این گیاه سه فراوردهٔ دارویی در بازار ایران موجود است. قطرهٔ هایپیران و قرص پرفوران که هر دو در درمان افسردگی کاربرد دارند؛ همچنین افشانه نوروژیک، که در درمان دردهای عصبی کاربرد داشته و خاصیت ضدالتهابی دارد.
نکتهٔ قابل ذکر در مورد این گیاه و فراوردههای آن، تداخلات دارویی آن است که مصرف آن را محدود نموده و دلیلش هم مهار آنزیمی MAOاست، که با برخی از داروهای ضد افسردگی و داروهای دیگر تداخل شدید دارد. به هر حال، برای استفاده از این داروها، مشورت با دکتر داروساز و یا پزشک معالج لازم است.
تداخلهای دارویی و احتیاطهای پزشکی لازم برای مصرف مشتقات دارویی
جدول زیر، ۱۰ دسته از اثرات و تداخلهای دارویی و نکات قابل ملاحظهٔ درمان دارویی با مشتقات شیمیایی ساخته شده از علف چای را نشان میدهد.[۱۲]
# | دارو | اثر برهم کنش با دارو | مدیریت پیشنهادی بیماران پیش از آمادهسازیهای SJW |
---|---|---|---|
۱ | بازدارندههای پروتئاز HIV، مانند: indinavir, nelfinavir, ritonavir, saquinavir | سطوح خونی کاهش یافته، همراه با از دست دادن احتمالی سرکوب HIV | سنجش بار ویروسی RNAی HIV و قطع SJW |
۲ | بازدارندههای ترانس کریپتاز معکوس غیرنوکلئوزیدی HIV، مانند: efavirenz, nevirapine | سطوح خونی کاهش یافته، همراه با از دست دادن احتمالی سرکوب HIV | سنجش بار ویروسی RNAی HIV و قطع SJW |
۳ | وارفارین | کاهش اثر ضد انعقادی و نیاز به افزایش مقدار وارفارین | کنترل INR و قطع SJW. ردیابی دقیق INR که ممکن است با قطع SJW افزایش یابد. ممکن است مقدار مصرف وارفارین نیاز به تنظیم داشته باشد. |
۴ | سیکلوسپورین | سطوح خونی کاهش یافته با خطر رد پیوند | کنترل سطوح خونی سیکلوسپورین و قطع SJW. ممکن است سطوح سیکلوسپورین با قطع SJW افزایش یابد. ممکن است مقدار سیکلوسپورین نیاز به تنظیم داشته باشد. |
۵ | ضدآبستنیهای خوراکی | سطوح خونیی کاهش یافته، همراه با خطر آبستنی ناخواسته و پیشرفت غیرمنتظرهٔ خونریزی | قطع SJW |
۶ | داروهای ضدتشنج (کاربامازپین، فنوباربیتون، فنی تویین) | سطوح خونی کاهش یافته همراه با خطر وقوع حملات | کنترل سطوح داروهای ضدتشنج و قطع SJW. ممکن است سطوح داروهای یاد شده با قطع SJW افزایش یابد. ممکن است مقدار داروی ضدتشنج نیاز به تنظیم دقیق داشته باشد. |
۷ | دیگوکسین | سطوح خونی کاهش یافته و از دست دادن کنترل ریتم (نواخت) قلب یا اختلال در کار قلب | کنترل سطوح دیگوکسین و قطع SJW. ممکن است سطوح دیگوکسین با قطع SJW افزایش یابد. ممکن است مقدار دیگوکسین نیاز به تنظیم داشته باشد. |
۸ | تئوفیلین | سطوح خونی کاهش یافته و از دست دادن کنترل تنگی نفس یا محدودیت مزمن جریان هوا | کنترل سطوح تئوفیلین و قطع SJW. ممکن است سطوح تئوفیلین با قطع SJW افزایش یابد. ممکن است مقدار تئوفیلین نیاز به تنظیم داشته باشد. |
۹ | تریپتانها (sumatriptan, naratriptan, rizatriptan, zolmitriptan) | اثرات افزایش یافتهٔ سروتوژنیک (وابسته به سروتونین) همراه با افزایش وقوع واکنشهای سوء (مضر) | قطع SJW |
۱۰ | بازدارندههای انتخابی بازجذب سروتونین (سیتالوپرام، فلوکستین، فلوکسامین، پاروکستین، سرترالین) | اثرات افزایش یافتهٔ سروتوژنیک (وابسته به سروتونین) همراه با افزایش وقوع واکنشهای سوء (مضر) | قطع SJW |
خواص ضد افسردگی
قدرت این دارو گیاهی در مقابله با افسردگیهای خفیف تا متوسط و برخی موارد ماژور هم میزان با دارویهای شیمیایی ذکر گردیده است اما مقالاتی هم وجود دارد که این موضوع را رد میکند.[۱۳] از خواص دیگر این دارو، درمان دردهای دوران قاعدگی میباشد.[۱۴]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مظفریان، فرهنگ نامهای گیاهان ایران، ۲۸۶.
- ↑ Wagner H and Bladt S, Pharmaceutical quality of Hypericum extracts, J Geriatr Psychiatry Neurol, 1994, 7, S65-S68.
- ↑ Wagner H and Bladt S, Pharmaceutical quality of Hypericum extracts, J Geriatr Psychiatry Neurol, 1994, 7, S65-S68.
- ↑ Zdunek K and Alfermann W, Initiation of shoot organ ultures of Hypericum perforatum and formation of hypericin derivatives, Planta Med, 1992, 58, 621-625.
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Hypericum_perforatum
- ↑ http://fa.parsiteb.com/acology.php?
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Hypericum
- ↑ www.vajehyab.com/dehkhoda/هوفاریقون
- ↑ فرهنگ عمید (فرهنگ عمید، حسن عمید، تألیف مجدد به سرپرستی فرهاد قربان زاده، تهران، چاپ اوّل ۱۳۸۹)
- ↑ Kraft,K el.al (۲۰۰۴). Poket Guide to Herbal Medicines. p.115-119.
- ↑ www.uptodate.com
- ↑ FACT SHEET FOR HEALTH CARE PROFESSIONALS, The Medicines Control Agency (MCA) of UK, Website: www.open.gov.ukmca/mcahome.htm
- ↑ http://medplant.ir/1791/درمان-افسردگی-با-داروهای-گیاهی-موجود-د
- ↑ http://www.irteb.com/herbal/plantbank- St.johns%20Wort.htm
منابع
- مظفریان، ولیالله (۱۳۷۵). فرهنگ نامهای گیاهان ایران: لاتینی، انگلیسی، فارسی. تهران: فرهنگ معاصر. شابک ۹۶۴-۵۵۴۵-۴۰-۴.