بعد (اخترشناسی)

کره سماوی، مکان بعد مشخص شده‌است

بُعد در ستاره‌شناسی (با نماد α)، مولفه خط یا قوس طولی از مختصات استوایی کره آسمان، مابه‌ازای طول جغرافیایی کره زمین است.

متداولترین دستگاه مختصات، عبارت است از تصویر طول و عرض جغرافیایی کره زمین بر آسمان. درست در راستای استوای زمین، استوایی آسمانی در فضا تجسم می‌شود که آن را معدل‌النهار نام گذارده‌اند. همچنین درست در بالای قطب‌های زمین قطب‌هایی در آسمان فرض می‌شود به نام قطب‌های آسمانی. با بهره‌گیری از این مفاهیم کره‌ای به نام کره آسمان در پیرامون زمین پنداشته می‌شود که این مختصات بر روی آن مشخص می‌گردد.

در مختصات سماوی استوایی به جای طول جغرافیایی اصطلاح بعد و بجای عرض جغرافیایی اصطلاح میل بکار می‌رود. با بهره‌گیری از مختصات آسمانی، هر نقطه از آسمان را می‌توان مشخص کرد. حروف یونانی آلفا و بتا به ترتیب برای نشان دادن بعد و میل بکار می‌روند. بعد کوچک‌ترین زاویه بین دایره ساعت صفر و یک شیء آسمانی معین است. بعد مانند زمان بر حسب ساعت و دقیقه از آغاز حمل یا نقطه اعتدال بهاری بسمت مشرق تقسیم بندی می‌شود. چنانچه بصورت زاویه ۳۶۰ درجه ترسیم شود از نقطه حمل بصورت معکوس یعنی بسمت مغرب درجه‌بندی می‌شود.

منابع

• هاج، پاول، ساختار ستارگان و کهکشانها، ترجمه توفیق حیدرزاده، تهران: سازمان جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، چاپ دوم، ۱۳۷۲خ، ص ۲۹۸.
• دیکسون، رابرت، نجوم دینامیکی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۸۲خ.