خرس سیاه آسیایی

خرس سیاه آسیایی
وضعیت حفاظت
آسیب‌پذیر  (IUCN 3.1)
رده‌بندی علمی
فرمانرو:	جانوران
شاخه:	طنابداران
رده:	پستانداران
راسته:	گوشت‌خواران
تیره:	خرس‌سانان
سرده:	خرس
گونه:	خرس سیاه آسیایی
نام دوبخشی
'Ursus thibetanus کوویر ۱۸۲۳

خرس سیاه آسیایی (یا خرس سیاه تبتی یا خرس ماه یا خرس یقه‌دار) گونه‌ای خرس در اندازه متوسط است که روی قفسهٔ سینه‌اش لکه سفیدی به علامت V نقش بسته‌است. این خرس به‌خوبی برای زندگی بر روی درخت انطباق یافته و در مناطق وسیعی از جنوب آسیا، شمال شرق چین، خاور دور روسیه و ژاپن می‌زید. آی‌یوسی‌ان این حیوان را در فهرست گونه‌های در خطر انقراض و در ردهٔ آسیب‌پذیر قرار داده‌است که بیشتر به‌دلیل جنگل‌زدایی و شکار این حیوان برای استفاده از برخی اعضای بدن اوست. خرس سیاه شباهت ریخت‌شناسانه بسیار زیادی با خرس‌های ما قبل تاریخ دارد و برخی دانشمندان وی را نیای دیگر گونه‌های امروزین خرس می‌دانند. خرس سیاه هرچند بیشتر گیاه‌خوار است اما رفتاری پرخاش‌گرانه نسبت به انسان دارد و حملهٔ بدون هشدار این حیوان به آدمی بارها گزارش شده‌است.

خرس سیاه آسیایی شبگرد است و بر خلاف دیگر همنوعان خود خواب زمستانی ندارد. عمر آن حدود ۲۵ است و ۱۲۰ تا ۱۸۰ سانتی متر طول و ۵۰ تا ۱۷۰ کیلوگرم وزن دارد و علاوه بر مواد گیاهی، از حیوانات و حشرات، مهره داران کوچک، نوزاد پستانداران و گاهی اوقات دام اهلی تغذیه می‌کند. این خرس معمولاً در اواخر تابستان جفت گیری می‌کند و پس از حدود هفت ماه دو توله می‌زاید.

زیستگاه آن در ایران

کوهستانهای شهرستان نیکشهر در جنوب سیستان و بلوچستان (ایران) یکی از زیستگاه‌های اصلی این خرس محسوب می‌شود و رویشگاه‌های پراکنده درختچه داز و زیتون واقع در بلوچستان شامل مناطق کوهستانی مهرستان، نیک شهر، قصرقند، لاشار، آهوران و رشته کوه بیرک از مهم ترین مناطق زندگی خرس سیاه بلوچی است. این خرس در گویش مردم بلوچ با نام‌های «مَم» و «هرس» شناخته می‌شود.

شهرستان رودان در استان هرمزگان یکی از مهم ترین زیستگاه های این گونه ارزشمند در کشور است. در چند سال اخیر تعداد مشاهدات مستقیم، دیده شدن نمایه هایی مانند رد پا و مدفوع و گزارش های مردمی از خرس سیاه آسیایی و پلنگ در شهرستان افزایش مستمری داشته است. بر اساس بررسی های به عمل آمده به نظر می رسد این امر بیش از آن که حاصل افزایش تعارض میان انسان و این دو جانور ارزشمند باشد، نتیجه افزایش جمعیت به علت بهبود شرایط زیستی آن ها است.

کاهش چشمگیر بارندگی ها از سال ۱۳۷۶ به بعد، در حالی که تصور می شود بایستی شرایط زیست جانوران را بحرانی تر کند، در برخی مناطق به احیای زیستگاه های خرس سیاه کمک کرده است. مناطق کوهستانی به دلیل عدم توانایی جذب آب فراوان در سفره های زیر زمینی خود، در برابر خشکسالی بسیار آسیب پذیرتر نشان داده و اکثر چاه ها خشک شده و بسیاری باغ ها از بین رفته اند. این امر باعث تسریع در مهاجرت روستاییان شده است به گونه ای که بیش از ۹۰ درصد ساکنان این مناطق دور افتاده، در ۱۰ سال اخیر به روستاهای دیگر و شهر ها مهاجرت کرده اند. راه های روستایی متروکه شده و درخت های خرما که دارای سازگاری بیشتری در برابر بی آبی هستند باقی‌مانده اند. به این ترتیب زیستگاه ها پیوستگی خود را بار دیگر به دست آورده غذای کافی نیز در دسترس خرس سیاه قرار گرفته است. علاوه بر این افزایش نسبی بارندگی ها در چند سال اخیر، بهبود عملکرد محیط بانان و گشت و کنترل های منظم و مستمر، آگاه سازی جوامع محلی، بهبود فرهنگ محیط زیستی مردم و حساس شدن نسبت به وضعیت گونه های جانوری، به افزایش جمعیت و کاهش تلفات کمک شایانی کرده است. در حال حاضر تقریباً در تمامی مناطق کوهستانی شهرستان حضور خرس سیاه اثبات شده است. در دو هفته اخیر(۳۰ دی ۱۳۹۲)، دو قلاده توله خرس در روستای برنطین، رد پای یک قلاده خرس سیاه در روستای فاریاب و یک قلاده در روستای بادافشان دیده شده است.

خرس سیاه آسیایی هم اکنون در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN RED LIST) در طبقه در آستانه انقراض (CR) قرار دارد و هیچ آمار مشخصی از تعداد اندک باقی‌مانده جمعیت این گونه در کشور در دست نیست.

پیوند به بیرون

• خرس یقه‌دار در چنگال انقراض

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Asian Black Bear». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۷ ژوئیه ۲۰۰۹.