سراب (آذربایجان شرقی)

سراب ساراب
کشور	ایران
استان	آذربایجان شرقی
شهرستان	سراب
بخش	مرکزی
نام(های) پیشین	سراو
سال شهرشدن	۱۳۲۴
مردم
جمعیت	۴۴،۸۴۶ تن در سال ۱۳۹۰
جغرافیای طبیعی
مساحت	۱۳ کیلومتر مربع
ارتفاع	۱۶۸۰ متر
آب‌وهوا
روزهای یخبندان سالانه	۱۴۸ تا ۱۵۰
اطلاعات شهری
شهردار	مرتضی اعیانی
ره‌آورد	لبنیات محلی، فطیر، خیار سراب، فرش دستبافت، گردو
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۴۱
وبگاه	سایت اطلاع رسانی شهرستان سراب
سراب روی نقشه ایران ۳۷٫۹۲۶۴°شمالی ۴۷٫۵۴۸۱°شرقی / 37.9264; 47.5481

سراب در استان آذربایجان در دوره خلفای عباسی

سراب یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستان سراب در شرق این استان است. این شهر با ۵۹،۴۹۳ نفر جمعیت در سال ۱۳۹۰، هفتمین شهر پرجمعیت استان آذربایجان شرقی محسوب می‌شود. شهر زیبای سراب به دلیل واقع شدن در بین دو کوه سبلان و بزقوش، آب و هوایی سرد و کوهستانی دارد. این شهر در منطقه‌ای به وسعت ۱۳ کیلومتر مربع گسترده شده‌است. شهر سراب در ۸۶ کیلومتری غرب اردبیل، ۱۳۴ کیلومتری شرق تبریز ، در ۱۸۵ کیلومتری میانه واقع شده‌است و با احداث راه جدید سراب به میانه این فاصله به یک سوم کاهش خواهد یافت تا علاوه بر سراب منطقه ارسباران نیز از بن بست خارج شود.

در حدود ۸٬۰۰۰ سال پیش از میلاد وجود مدارک و شواهد از گسترش روستاها، زندگی بر پایه کشاورزی و دامپروری در محدوده کوه‌های زاگرس و مناطقی مثل سراب، تپه گوران و علی کش ثابت شده است.

نام

سراب مانند بسیاری از شهرهای ایران در کنار رود بنا شده‌است و احتمال می‌رود نام خودش را نیز از این جهت گرفته باشد به واسطه وجود آب‌های جاری فراوان که از دامنه کوه‌های سبلان و بزقوش در دشت سراب جاری می‌شود شاید نام سراب را بر این شهر گذاشته‌اند اما حمداله مستوفی در کتاب معروف خود یعنی نزهة القلوب می‌نویسد سراو شهریست از شرق سبلان مایل به قبله افتاد چو هوایش سرد است و آب آن از رودی که بدان شهر منسوب است از کوه سبلان برخیزد و در دریاچه چی چست (ارومیه) رود مردمش سفید چهره‌اند و سنی مذهب. یاقوت حموی این شهر را «سراو» یا «سرو» ضبط کرده و گوید در سال ۶۱۷ هجری مغول به آن شهر حمله کرد آن شهر خراب شد و بیشتر اهالی کشته شدند. مورخین نیز سراب را سراو ذکر کرده‌اند که در کنار رودخانه سراو بنا شده و از این نام اسم شهر را سراو یا سراب گذاشته‌اند جغرافی نویسان قدیم به جای نام سراب لغت سراو را ذکر نموده‌اند. ابن حوقل در وصف این شهر گفته است سراو شهری است نیکو و دارای چند آسیاب و گرداگرد آن مزارع غله خیز و باغستان‌ها پر فراگرفته و مهمانخانه‌ای پاکیزه و بازارهای خوب دارد.

تاریخ

پیش از اسلام

قدمت این شهرستان آنطوری که از مدارک و کتابهای موجود در این زمینه بر میاید به دوره پیش از اسلام برمیگردد. وجود کتیبه اورارتویی، ‌تپه های باستانی و معابد سنگی در حومه این شهر نشان گر قدمت تاریخی منطقه است. سراب در دوره امپراتوری اورارتویی از جمله مناطق دارای تمدن شهر نشینی بود. حتی پاره ای از محققین و باستان شناسان بر این باورند که قبور پراکنده در اطراف و اکناف شهر سراب، قدمتی بیش از سنگ نبشته های اورارتویی دارند همچنین، آثار به جای مانده از فتوحات حکمرانان اورارتویی قدمت تاریخی این منطقه را به سال های ۶۸۵-۷۳۰ ق. م می رساند.

در گوشه و کنار این شهرستان آثاری به صورت خطوط اورارتویی مبین این مطلب است و با عنایت به اینکه شهر سراب بر سر جاده ابریشم قرار داشته است، از قدیم الایام مورد توجه بوده است وجود آثار و علائم گورستانهای بسیار در سطح شهر سراب نشان میدهد که سراب از پرجمیعت ترین شهرهای منطقه در گذشته بوده است.

یکی از شاخه های جاده ابریشم از ری به قزوین و فیروز آباد خلخال و بزغوش از راه سراب به تبریز می رسیده است و یکی دیگر از شاخه ها از راه قزوین و فیروز آباد خلخال به اردبیل از کنار و نزدیکیهای سراب می گذشته است.

وجود دو سنگ نبشته اورارتویی در جوار سراب در منطقه نشت اوغلی و دیزج رازلیق از نظر آثار تاریخی بسیار اهمیت دارد. آثار بدست آمده از دوره اورارتورها (معاصر مادها) به خط میخی نشانگر قدمت این شهر و تاریخی بودن آن می باشد. اين دو سنگ نبشته نشان از فتح نامه شاهان اورارتور هاست. وجود اين دو كتيبه نشانگر اهميت اين منطقه در آن زمانها مي باشد اما معلوم نيست كه شهرهاي مفقود شده ياد شده در كتيبه هاي اورارتويي در كجا و كدام نقطه واقع هستند مسلماً مراكز مزبور مهم و سوق الجيشي بوده كه در حوالي اين كتيبه ها قرار داشتند. تاريخ نويسان قديم تاريخ سراب را با تاريخ اهر و ارسباران به هم آميخته دانسته اند.

مراکز تمدن عهد باستان، معمولاً پس از ویرانی و انهدام در اثر حملات دشمنان، دوباره بازسازی نمی شد، اما شهر سراب بعد از شکست اورارتوها، در دوران حکمرانی پارت ها نیز از رونق کافی برخوردار شد و مورد توجه حکم رانان پارتی بود. وجود تپه های باستانی، تل ها و سفالینه های کشف شده در منطقه، شاهد این مدعا است. در منطقه سراب آثار متعددی از جمله معابد سنگی، قلاع و یک چهار طاقی متعلق به دوران تمدن ساسانی بر جای مانده که مبیّن اهمیت آن، در دوره ساسانی است.

پس از اسلام

در دوران بعد از حاکمیت اسلام در ایران و آذربایجان، شهر سراب هم چنان ارزش و اعتبار شهری خود را حفظ کرد و به لحاظ موقعیت ویژه جغرافیایی و حاصل خیزی خاک همیشه مورد توجه حکم رانان بود.

شهر سراب در دوران حکومت مغولان از مراکز عمده حکومتی آذربایجان بود. نوشته اند که سلطان احمد اکودار که اسلام آورده بود، از دست ارغون خان و سرداران مغول به اردوی مادر که در سراب مستقر بود، پناه برد و در آن جا دستگیر شد و به دستور ارغون به سال ۶۸۳ کشته شد. بعد از شکست سلطان احمد اکودار ارغون خان مغول، شورای مغولان را در گردنه صائین به سال ۶۸۳ تشکیل داد.

در زمان حکومت چوپانیان نیز سراب مورد توجه بود و حکومت آن با جانی بیگ خان از اولاد جوجی خان بود که در سال ۷۵۸ در این شهر کشته شد. در اوایل حکم رانی صفویه که شهرهای تبریز و اردبیل از شهرهای مهم به شمار می رفتند، سراب به دلیل نزدیکی به این دو شهر و موقعیت سوق الجیشی، از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. شاه اسماعیل صفوی بعد از شکست در جنگ چالدران به سراب روی آورد. و در سال ۹۳۰ در این شهر درگذشت. جنگ شاه اسماعیل و خلیل پاشا در سراب روی داد و باعث ویرانی و خسارات جبران ناپذیری شد، ولی شاه عباس قوای عثمانی را در این شهر شکست داد.

به سال ۱۲۰۵ آغا محمد خان قاجار با صادق خان شقاقی در این منطقه جنگید و بعد از گریختن صادق خان از شهر، آغا محمد خان سراب را فتح کرد. صادق خان شقاقی درجنگ با فتح علی شاه نیز شکست خورده به سراب عقب نشینی کرد و بعد از اینکه جواهرات آغا محمد خان را به فتح علی شاه پس دارد، از طرف شاه قاجار بخشوده شد و به حکومت سراب منصوب شد. شهرستان سراب هم اکنون دربرگیرنده شهرها، بخش ها و روستاهای زیادی است و از مناطق آباد و سرسبز استان آذربایجان شرقی به شمار می رود.

وضعیت طبیعی

جغرافیا

شهر سراب با مساحت ۱۳ کیلومترمربع در جنوب شرقی استان آذربایجان شرقی واقع گردیده‌است. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۶۵۰ متر می‌باشد. براساس آخرین تقسیمات کشوری، شهر سراب مرکز ۹ دهستان و ۳ نقطه شهری به نامهای مهربان، شربیان و دوزدوزان است.

شهر سراب در حال حاضر از طریق جاده بستان آباد به شهر میانه ۱۸۰ کیلومتر می‌باشد که در صورت احداث یا مرمت جاده سراب به میانه این فاصله به ۶۵ کیلومتر کاهش می‌یابد که نقش به سزایی در خارج کردن منطقه ارسباران از بن‌بست با وجود ۱۲ شهرستان در آن دارد.

رودها

مهمترين رودخانه هاي جاری در منطقه عبارتند از سوين، آغميون، پسلر و تاجيار كه از دامنه هاي سبلان سرچشمه مي گيرند و از شمال به جنوب جريان مي يابند. رود وانِق چای نیز از كوههای بزقوش سرچشمه گرفته و در جنوب سراب با پيوستن به ساير رودخانه ها، آجي چاي را تشكيل مي دهد. در منطقه ی مهربان هم رودخانه ی ارزنق به آنها ملحق مي شود.

روی هم رفته شهرستان سراب يكي از مناطق نسبتاً پرآب استان آذربایجان شرقی به شمار مي رود و علاوه بر آبهاي سطح الارضي تعداد ۱۳۵ حلقه چشمه و قنات نيز در منطقه وجود دارد .

آب و هوا

شهر سراب به واسطه قرار گرفتن ما بین دو رشته کوه بزقوش در جنوب و ارتفاعات سبلان در شمال دارای آب و هوایی سرد و کوهستانی است و یکی از نقاط سردسیر کشور به شمار می رود. تعداد روزهای یخبندان در سراب به طور متوسط ۱۴۸ تا ۱۵۰ روز در سال و مقدار بارندگی سالانه حدود ۴۰۰ میلی لیتر تا ۲۵۰ میلی‌متر است.

مردم

زبان

گويش مردم منطقه تماماً آذری بوده و با يك لهجه مخصوص و منحصر به فرد تكلم مي نمايند. غير از اين زبان فارسي به عنوان زبان ملی وسيله ارتباطات روزمره مردم منطقه مي باشد.

مذهب

مذهب مردم سراب در گذشته و قبل از رواج تشیع در ایران،اسلام سنی بوده، ولی با توجه به تغییر دین رسمی کشور در زمان صفویه از اسلام سنی به اسلام شیعی، رفته رفته مردم سراب به مذهب تشیع روی آوردند.

فرهنگ

در شهرستان سراب مراسم بسیاری در ایام شادی و یا عزای مردم برگزار می گردید که به واسطه نفوذ فرهنگ دیگر نقاط بدست فراموشی سپرده شده است که این امر در مراسم ازدواج کاملا تاثیر داشته است.

جمعیت

شهر سراب با ۵۹،۴۹۳ نفر جمعیت در سال ۱۳۹۰، هفتمین شهر پرجمعیت استان آذربایجان شرقی محسوب می‌شود.

مشاهیر

علامه امینی صاحب کتاب گران سنگ الغدیر و فخر عالم شیعه اصالتی سرابی دارد. آیات عظام مسلم ملکوتی، محسن دوزدوزانی، یدالله دوزدوزانی، قدرت وجدانی فخر، محمد علی حقی، محمد فیض، حسین ایوقی و علمایی از جمله مجتهدین به نام بودند که برخی از این علما اگرچه از دنیای ما رفته اند، ولی آثار به جا مانده از انها چراغ راه جویندگان علوم مذهبی می باشد.

حجة الاسلام هادی ملکوتی، جواد محدثی و مهدی حقی نیز از محققین و اندیشمندان به نام حوزه علمیه قم می باشند.

گردشگری

سنگ نبشته اورارتویی رازلیق

کتیبه رازلیق

سنگ نبشته رازلیق را یک باستان شناس آلمانی در سال ۱۹۷۱ خواند که خط نوشتاری آن، خط میخی و متعلق به آرگیشتی دوم پسر روسای اول است.
کتیبه رازلیق بر صخره ای از کوه زاغان واقع در ۱۲ کیلومتری شمال سراب در ناحیه رازلیق کنده شده است.ابعاد این سنگ نبشته ۸۰ در ۱۲۰ سانتی متر است و متن آن ۱۶ سطر است.این سنگ نبشته مربوط به آرگیشتی دوم (۶۸۵-۷۳۰ ق.م) پادشاه اورارتو و به مناسبت پیروزی درجنگ و تسخیر سرزمینهای آرهوفشولو، برقو، گیردو، گیتوهانی، توایشدو، روتومنی، نوشته شده است.
ترجمه این سنگ نوشته به شرح زیر است:
به حول و قوه خالدی‌. آرگیشتی روساهینی گوید:
من به سرزمین «آرهو» لشکر کشیدم‌.
من سرزمین «اولوشو» و سرزمین «برقو» را تسخیر کردم‌.
من تا کنار رودخانه «مونا» رسیدم و از آنجا باز گشتم‌.
من سرزمین «گیردو» و «گتوهایی‌» و «ترایشیدو» را تسخیر کردم‌.
شهو «روتومنی‌» را من گرفتم‌.
سرزمینهایی را که من تسخیر کردم تحت باج خود قرار دادم‌.
این قلعه را بزور گرفتم دوباره برقرار ساختم‌.
من آن را ارگیشتی ایردو (یعنی رعیت ارگیشتی‌) نامیدم‌.
تا به خاطر تقویت «بیا ای نی‌» (اورارتو).
برای مطیع ساختن سرزمین‌های دشمن‌.
تا به حول و عظمت خالدی و «آرگیشتی‌» بزرگ‌.
شاه‌، شاه جهان‌، شاه شاهان‌، خداوندگار شهر «توشبا».
ارگیشتی می‌گوید: هر کس نام مرا محو کند.
یا به این کتیبه خسارتی وارد بیاورد.
امیدوارم خدایان‌: خالدی «ته ای شه با» «شیوانی‌» او را زیر خورشید براندازد.
این اثر در تاریخ ۱ فروردین ۱۳۴۷ با شمارهٔ ثبت ۷۹۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

امامزاده بزرگ سراب

امامزاده بزرگ شهر سراب

امامزاده بزرگ سراب یکی از مکانهای مذهبی سراب بوده که در داخل شهر واقع گردیده است. ساختمان امامزاده یک بنای تاریخی و متعلق به دوره قاجاریه می باشد. این بنا طی دوره های متعدد مرمت و بازسازی شده و هم اکنون با فراهم کردن یک محیط دل انگیز و آرام با فضای روحانی و معنوی مکان امنی را برای زائران و مسافران فراهم آورده است. محوطه بیرونی امامزاده نیز با چیدمان غرورآفرین نماد تاریخ معاصر این سرزمین، به واسطه آرامگاههای مطهر شهدای جنگ تحمیلی گل آذین گشته است.

نگارخانه

• 
• 
• 
• 
• پرونده:Sarab Anthropology Museum (2).jpg
• 
• 
• 

منابع

• آفتاب
• ایرنا
• پورتال شهرداری سراب
• استانداری آذربایجان شرقی
• درباره سراب
• صدای سراب

پیوند به بیرون

بانک اطلاعات شهرستان سراب

• سراب در ویکی مپیا
• سایت اطلاع رسانی شهرستان سراب