کرمان

برای دیگر کاربردها، کرمان را ببینید.

کرمان
کشور	ایران
استان	کرمان
شهرستان	کرمان
بخش	مرکزی
نام(های) پیشین	کارمانیا، گواشیر، ژرمانیا، بوتیا، شش‌دروازه، کریمان
سال شهرشدن	هزاره چهارم قبل از میلاد
مردم
جمعیت	۵۳۴،۴۴۱ نفر سال ۱۳۹۰
جغرافیای طبیعی
مساحت	۱۳۰۰۰ هکتار
ارتفاع	۱۷۵۶ متر ازسطح دریا (سومین مرکزاستان مرتفع ایران)
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۵٫۸درجه سانتیگراد
میانگین بارش سالانه	۱۵۲，۹میلیمتر
روزهای یخبندان سالانه	۷۷روز
اطلاعات شهری
شهردار	ابوالقاسم سیف اللهی
ره‌آورد	قالی، پته، زیره، قاووت، کلمپه، کماچ سهن، قطاب، مسقطی، فالوده کرمانی، پسته، گردو، کتیرا، گلاب، ظروف مسی، ورشو و عرقیات گیاهی
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۳۴
وبگاه	شهرداری کلانشهرکرمان فرمانداری کرمان
شناسهٔ ملی خودرو	ایران ۴۵
پانویس	کرمان، خاستگاه تاریخ ایران زمین
کرمان روی نقشه ایران ۳۰٫۲۹°شمالی ۵۷٫۰۶°شرقی / 30.29; 57.06

کرمان (نام منطقه در پارسی باستان: کارمانیا) یکی از کلانشهرهای ایران و مرکز استان کرمان پهناورترین استان ایران درجنوب شرقی این کشور واقع است. جمعیت این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ برابر با ۵۳۴،۴۴۱ نفر بوده‌است.جمعیت کلان شهر کرمان به دلیل عدم رسمی شدن سکونت گاه‌های غیررسمی از سوی دولت و استفاده حاشیه نشین‌ها از امکانات شهری و عدم تناسب بودجه تخصیص یافته با جمعیت واقعی تا ۷۱۲،۰۰۰ نفر هم می‌رسد.کرمان یکی از پنج شهر تاریخی ایران است. وسعت شهر کرمان ۱۳۰۰۰ هکتار است و به دلیل وسعت شهری و جمعیت کرمان، این شهر جزو کلان‌شهرهای ایران طبقه‌بندی شده‌است. کرمان به لحاظ مساحت شهری هشتمین شهر ایران است. شهر کرمان، یک مرکز جمعیتی و بزرگترین شهر در منطقه جنوب شرق ایران است. کرمان به لحاظ صنعتی، سیاسی، فرهنگی و علمی مهمترین شهر جنوبشرق کشور است. حاشیه‌نشینی مهمترین مشکل کلانشهرکرمان است.کرمان در حال تبدیل شدن به شهری الکترونیکی است و این شهر به عنوان پایلوت دولت الکترونیک انتخاب شده‌است و در برنامه‌های توسعه کشور باید به شهری الکترونیکی تبدیل شود.شهرکرمان با ۱۷۵۶ متر ارتفاع از سطح دریا، سومین مرکزاستان بلند و مرتفع ایران محسوب می‌شود.و همین امر باعث اعتدال هوای شهرکرمان درفصل تابستان شده است.

ریشه نام کرمان

نام کرمان را در کتیبه‌های داریوش می‌توان دید. در آنجا کرمان نام ناحیه‌ای است که از آن چوب یاک برای کاخهای هخامنشی حمل می‌شود. نوشته‌های یونانی هم آن را کرمان خوانده و مردم کرمان را تیره‌ای از پارسیان گفته‌اند. از ریشه کر (کر به اوستا و کری به سانسکریت) چندین واژه سانسکریت در دست است. کرمن به معنی کار و کوشش و وظیفه و نیز کارکن و کوشا، کرمینه به معنی ماهر و استاد، کرمان بندا به معنی کاربنده یا وظیفه‌شناس و واژه‌های دیگر که از کرمان ساخته شده‌اند. همه معنی کار و کوشش را می‌رسانند. ریشه دیگر کر که به اوستایی «کر» به سانسکریت «کری» تلفظ می‌شود و به معنی بریدن و کشتن و جنگیدن است و واژه‌های کارد، پیکار و کارزار نیز از آن است. اگر چه کرمان در گذشته نام‌های دیگری چون بوتیا، کرمانیا، گواشیر و... داشته، اما در مجموع این نظر که نام کارمان (کار به معنی تلاش و سازندگی، و مان بمعنی محل و مکان) در طول زمان به کرمان تبدیل شده بیشتر مأنوس و منطقی است، چرا که اصولاً زندگی سخت و دشوار در کویر، همتی بزرگ و والا و تلاشی افزون را می‌طلبیده. بالا آوردن آب از چند ده متری عمق زمین، کشت و زرع در زمین‌هایی که هر از چندگاه یک بار زیر توفان شن مدفون می‌شده‌اند و... ادامه حیات با چنین وضعیتی کار آسانی نبوده و نیست. در فرهنگ آنندراج می‌خوانیم: کریمان پدر نریمان آن شهر را به نام خود بنا نهاده. در اوستا و سانسکریت، کرمان یعنی کوشا و نریمان، یعنی مردانه.

پیش از اسلام

سر اسب مربوط به دوره ساسانیان، پیداشده در کرمان

قلعه دختر و قلعه اردشیر از آثار دوران ساسانی در شرق شهر کنونی کرمان، که هنوز خرابه‌های آنها برجاست، گواه بر این است که لااقل در زمان اردشیر بابکان در همین محل، شهری آباد یا قلعه‌ای مهم وجود داشته‌است. مؤلف جغرافیای کرمان معتقد است که حدود ۲۲۰ پس از میلاد، به هنگام فتح کرمان به دست اردشیر این محل گواشیر نام داشته و مرکز ولایت کرمان بوده‌است بنا به گفته هرودت کرمانیا از قبایل دوازده‌گانه ایران می‌باشد و ساتراپی چهاردهم (دارا) مشتمل بر ایالت کرمان بوده‌است. در روایات اساطیری آمده‌است که کیخسرو کرمان و مکران را به رستم بخشید همچنین نشانی‌هایی از فرمانروایی بهمن بر این خطه می‌دهند آنگاه روایت تاریخی این سرزمین آغاز می‌شود و اینکه در زمان هخامنشیان کوروش آن را تبعید گاه نبونید (پادشاه مغلوب شدهٔ بابِل) قرار داد سپس سخن از حکومت اشکانیان را شکست داد و فرزند خود را که او هم اردشیر نام داشت به حکومت کرمان گماشت. بنا بنوشته‌های مورخ کلدانی و کاهن معبد مردوک در سالهای ۵۳۹ -۵۳۸ -که کتب او از منابع مهم تاریخ زمان کورش است – کرمان از ولایات تابعه کوروش بوده و محلی مطمئن برای او بشمار می رفته‌است. در عصر داریوش کبیر نام کرمان جزء ولایات تابعه هخامنشی آمده‌است و در کتیبه بنای شوش کلمه‌ای مشاهده می‌شود که نام چوب درختی بوده‌است که برای استحکام بنای ساختمانها (شاید همان کاخ) به کار می رفته و محل تهیه این چوب کرمان ذکر شده‌است. در این مورد داریوش می‌گوید «چوب بیش مکن از گنداره (پیشاور) وکرمان حمل شود.» در متن کتیبه‌ای که از شاپور اول ساسانی – در اطراف کعبه زرتشت در نقش رستم فارس – بدست آمده‌است، شاپور درباره قلمرو خود چنین می‌نویسد: منم خداوندگار مزداپرست شاپور شاهنشاه ایرانیان وغیر ایرانیان. امارات و ولایات امپراتوری ایران اینها هستند: پارس، پارت، خوزستان، میشان، آشور، آذیان، عربستان، آذرآبادگان (آذربایجان)، ارمینیا (ارمنستان)، سسیگان، کرمان وسیستان. هرودت و استرابون مورخان یونانی که قبل از میلاد مسیح می‌زیسته‌اند در تشریح سفر بازگشت اسکندر مقدونی پس از فتح هند نوشته‌اند «اسکندر مقدونی سرزمین کرمان را برای تصرف هندوستان پیموده، هنگام مراجعت با لشکریان خود که حدود یکصد و بیست هزار نفر پیاده و پانزده هزار نفر سواره بودند به شهر کرمان وارد شد وفرمان داد که مدت یک هفته لشکریان وی در این شهر استراحت کنند و به جشن وسرور بپردازند و از این مطلب معلوم می‌شود که شهر کرمان در عصر تا چه حد وسیع آباد و پر نعمت بوده که توانسته این همه لشکر را به خود راه دهد و آزوقه آنها را فراهم سازد» (بر گرفته از کتاب از قلعه دختر تا دقیانوس تالیف محمد دانشور انتشارات مرکز کرمانشناسی)

سراسرنمای نقشه قدیم ایران، ایالت بزرگ کرمان که چنداستان را در برمی گرفته است

در کتب تاریخی از عهد قدیم، چند جا به نام کرمانیان بصورت بخشی از ایران بر می‌خوریم هرودت گوید: پارسیها به شش طایفه شهری و ده نشین و چهار طایفه چادرنشین تقسیم شده‌اند شش طائفه اولی عبارتند از: مرفیان، ماسپیان، پانتالیان، دروسیان، گرمانیان در خصوص گرمانیان تصور می‌رود همان کرمانیان باشند. در کتیبه‌های هخامنشی ظاهراً مقصود از کلمه کارمانیا همان کرمان است. بروس مورخ کلدانی وکاهن مردوک در ذکر فتح بابل توسط کوروش و مسلط شدن کوروش بر نبونید پادشاه بابل می‌نویسد: «... کوروش با او به رأفت رفتار کرده به کرمان تبعیدش کرد تا در آنجا سکنی گزیند، نبونید در آنجا تا آخر عمر بزیست ودر همانجا در گذشت» (برگرفته از حاشیه‌استاد باستانی پاریزی بر کتاب تاریخ کرمان بقلم احمد علی خان وزیری) مرحوم احمد علیخان وزیری (مؤلف کتاب جغرافیای کرمان) معتقد است که حدود ۴۳۰ سال قبل از اسلام – به هنگام فتح کرمان بدست اردشیر – این محل گواشیر نام داشته که مرکز ولایت کرمان بوده‌است. بخشی از خانه‌های مسکونی مردم فقیر در پای دامنه‌های این دو تپه و قلعه شکل یافته بوده و بعداً با گسترش تدریجی شهر کرمان در جهت غرب توسعه یافته وبا توجه به توسعه ورونق اقتصادی در دوره‌های بعد از اسلام این شهر بتدریج نضج گرفته ورفته رفته بزرگتر شده تاجایی که وسعت آن به حدود دویست هکتار رسیده هم رسیده، با گذشت زمان وبه دلیل نا امنیمنطقه وحمله غارتگران ودزدان علاوه از حصارهای رفیعی که دور قلعه دختر وقلعه اردشیر کشیده شده بود گرداگرد شهر نیز حصاری بلند کشیده شد.

سراسرنمای ارگ راین، دومین بنای خشتی بزرگ جهان

باستانی پاریزی مورخ معاصر در کتاب وادی هفتواد به نقل از تاریخ ایران در زمان ساسانیان و همچنین در حاشیه کتاب تاریخ کرمان تالیف احمد علی خان وزیری آورده‌است «گشتاسب پسر لهراسب در سال ۵۷۷۲ از هبوط آدم به طالع میزان آن را بنا نهاد ودر آن بنای آبادانی نهاد وآتشکده ساخت و بعد از آن اسکندر رومی بر ایران مستولی شد و ممالک ایران را به ملوک طوایف بخش کرد، کرمان در تصرف اشکانیان بود در اواخر عهد ملوک طوایف در این خطه دلگشا، هفتواد نامی کرمانی، امیر بود قلعه‌ای در بالای کوهی بساخت. اردشیر بابکان که سر سلسله وپادشاه اول ساسانیان بود ملوک طوایف را در ایران برانداخت و به کرمان آمد. ملک هفتواد بستد به طالع میزان بنای این شهر عظیم گذاشت که اکنون آثار حصار و خندق آن خارج شهر باقی است و آنراموسوم به گواشیر نمود. ابن اثیر در جلد اول الکامل به نقل از طبری می‌گوید: «چون اردشیر به کرمان رفت در آنجا حاکمی بود که بلاش نام داشت وجنگ شدیدی در گرفت واردشیر در آن جنگ شخصاً شرکت داشت و بلاش را اسیر کرد و شهررا گرفت و فرزند خود را که نیز اردشیزر نمام داشت در آنجا گذاشت و... و قلعه‌ای که بنام اردشیر معروف است شاید در زمان همین اردشیر بابکان وپسرش اردشیر که حاکم کرمان بود ساخته شده باشد وپیش از آن از قلعه دختر قلعه کهنه از شهر دفاع و حفاظت می کرده‌اند. بنای شهر کرمان تا قرن چهارم ه ق در جنوب شرقی قلعه اردشیر وقلعه دختر و در پار این دو قلعه شکل می‌گیرد واز قرن چهارم ه ق به بعد رشد شهر به سمت غرب بوده‌است و از قرن نهم به بعد رشد شهر و محلات آن از غربی ترین نقاط شهر شهر قدیم به سمت شمال وسپس به جانب جنوب شرق بوده‌است. در بخش سازمانی کرمان، و قبل از خراب کردن حصار، ۳۲ محله و جود داشته‌است که در حال حاضر اکثراً به صورت قدیمی خود وبعضاً به صورت مخروبه وبعضاً مخروبه و گاهی با انجام تغییرات جزیی باقی‌مانده‌است

پس از اسلام

در دوره اسلامی و مقارن با ۲۱ تا ۲۴ هجری قمری و سال‌های بعد از آن، کرمان همواره مورد هجوم اعراب قرار گرفت. در زمان حکومت خلفای عباسی کرمان به شورش‌های مکرر دست زد ولی هیچ‌یک به سامان نرسید تا سرانجام در سال ۲۵۳ هجری قمری به تصرف یعقوب لیث، موسس سلسه صفاریان درآمد. پس از آن این سرزمین در زیر سلطه حکومت‌های قدرتمند زمان مانند سامانیان، دیلمیان، آل بویه و سلاجقه قرار گرفت. در عصر غزنویان فرمانروایان خونریز و هوسران آرامش را از مردم گرفتند. تنها در عهد سلجوقیان، حکومت ملک قاورد و فرزندانش بود که کرمان روی رفاه و آسایش دید و آثاری چون مسجد ملک پدید آمد. پس از حکومت ۱۵۰ ساله سلاجقه باز با حمله مغول بلای غز بر کرمان نازل شد. براق حاجب از سرداران قراختائیان، کرمان را به تصرف در آورد. از اعقاب وی ترکان خاتون بر کرمان فرمانروایی یافت که در آبادانی شهر کوشید و دخترش پادشاه خاتون نیز حاکمی فاضل و حامی دانشمندان بود. این سلسله از ۶۱۹ تا ۷۰۳ ه. ق. در کرمان سلطنت کردند. در زمان حکومت قراختائیان بود که مارکو پولو سیاح معروف ونیزی از کرمان دیدن کرد. در سال ۷۱۴ هجری قمری امیر مبارزالدین محمد مؤسس سلسله آل مظفر، کرمان را تصرف کرد.

تیموریان از سال ۷۹۶ تا ۸۳۴ برکرمان فایق آمدند. سپس تنی چند از طایفه قراقویونلو در کرمان به قدرت رسیدند.

دروازه مسجد که آقامحمدخان قاجار از طریق آن وارد کرمان شد.

سلاطین صفوی از ۹۱۵ ه. ق. کرمان را به متصرفات خود افزودند در ۱۰۰۵ ه. ق. گنجعلیخان از سوی شاه عباس صفوی به حکومت کرمان رسید که بر اثر تدبیر و تداوم حکومت او، شهر چندی روی آسایش و آرامش دید و زمانه برای ترقی و آبادانی مناسب شد. در روزگار افول قدرت صفویان، افاغنه کرمان را به جزای شهامت و مقاومت در برابر آنان به خاک و خون کشیدند و نادرشاه افشار هم هنگامی به کرمان رسید که بر اثر کشتن رضاقلی میرزا (پسرش) به جنون آدمکشی مبتلا شده بود. او دستور گردن زدن مردم بی‌گناه را صادر کرد و یکی از بزرگترین قتل‌عامهای معروف تاریخ کرمان را به راه‌انداخت. نادرشاه افشار و عمال او هنگام تسخیر آن در سال ۱۱۶۰ ه. ق. ضمن غارت و چپاول اموال مردم بسیاری مردان آن را سربریده و از کله آنان مناره‌هایی ساختند. محله پامنار که هنوز هم به همین نام خوانده می‌شود یادگار آن فاجعه و تجدید کننده خاطرات تلخ آن جنایت تاسف انگیز می‌باشد. کرمان به دلیل حمایت از آخرین بازمانده زندیه (لطفعلی خان زند) گرفتار خشم آقامحمدخان قاجار قاجار شد که به روایت تاریخ، هفت من (به روایتی بیست هزار جفت و به روایتی دیگر هفتاد هزار جفت) چشم از مردم در آورد. جانشینان او تلاش کردند تا با اعزام حاکمانی مدیر و مدبر همچون محمداسماعیل خان نوری «وکیل الملک» و ابراهیم خان ظهیرالدوله به باز سازی شهر کرمان و دلجویی مردم بپردازند و با برپایی آثاری چون مجموعه ابراهیم خان گذشته‌ها را به فراموشی بسپارند.

کرمان بزرگ در نقشه‌های قدیمی ایران

رشد مساحت شهر در طول تاریخ

در سال ۱۲۹۳ هجری قمری دور شهر کرمان تقریباً یک فرسخ (۶ کیلومتر) به شکل قثا (خیار چمبر) وطولش از دروازه خراسانی (دروازه گبری) تا دروازه رق آباد (ریگ آباد) وعرضش از دروازه وکیل تا دروازه ارگ واین شهر با برج و بارو و خندقهایی به عرض تقریبی ده متر و عمق چهار متر، محصور بوده‌است. شهر کرمان مشتمل بر شش دروازه بوده‌است به این شرح] خلاف حرکت عقربه‌های ساعت [ ۱- دروازه مسجد یا دروازه وکیل در محل فعلی میدان شهداء (مشتاق) ۲- دروازه ناصری واقع در شرق محله شهر ۳-دروازه گبری یا خراسانی ۴- دروازه سلطانی یا دولت ۵- دروازه ارگ یا دروازه باغ ۶- دروازه رق آباد وسعت شهر کرمان که تا اواخر قاجاریه ودر داخل حصار حدود دویست هکتار بود با تخریب حصارها که از دهه اول قرن حاضر با تخریب دروازها شروع شد وتا دهه ۴۰ ۱۳ ادامه یافت در سال ۱۹۶۹ میلادی مصدف با ۱۳۴۵ ه ش بر اساس نقشه‌ای که روگراستون ترسیم نموده‌است به ۴۰۰ هکتار رسیده‌است یعنی در نیمه قرن ۱۴ ه ش وسعت شهر کرمان دو برابر شده‌است. بر اساس آمار منتشر شده شهرداری کرمان محدوده خدماتی شهر در سال ۱۳۵۷ به ۳۰۷۲ هکتار ودر سال ۶۵ به ۵۰۸۸ هکتار ودر سال ۱۳۷۱به ۷۶۵۲ هکتار در سال ۱۳۷۵ ۱۱۰۰۰ هکتار ودر سال ۱۳۷۸ به حدود ۱۵۰۰۰ هکتار رسیده‌است. و اکنون در زمره کلانشهرهای ایران جای گرفته‌است.

پایتخت بودن در دوره‌های مختلف تاریخی

شهر کرمان به دلیل اهمیتی که در ایران داشته در برهه‌هایی از زمان به عنوان پایتخت ایران مطرح بوده‌است. در برخی دوره‌ها چند پایتخت در زمان‌های مختلف و در دوران حکام و پادشاهان مختلف وجود داشته‌است.در برخی دوره‌ها کرمان به عنوان پایتخت ایالتی مطرح بوده و چندشهر مهم دیگر را هم در قلمرو خود داشته است. دوره‌هایی که کرمان در کنار برخی شهرهای دیگر پایتخت بوده‌است:

• قراختائیان:(حدود ۷۰ سال، تنها کرمان پایتخت بوده‌است).
• آل بویه:به همراه چندشهردیگر و در دوره‌های مختلف.
• آل مظفر:کرمان به همراه چندشهر دیگر.
• زندیه: پس از سقوط شیراز توسط آقامحمدخان قاجار، لطفعلی خان زند به کرمان رفت و این شهر را مدتی پایتخت قرار داد.

برخی صنایع و معادن

صنایع مس شهیدباهنر

شرکت صنایع مس شهید باهنر در ۱۲ کیلومتری شهر کرمان است، که محصولات متنوعی از قبیل انواع ورق، تسمه و فویل، لوله و مقاطع تولید می‌کند. ظرفیت تولید سالانه محصولات نهایی این شرکت بالغ بر ۵۵ هزار تن می‌باشد.

صنایع ذغالسنگ

شرکت صنایع ذغال سنگ کرمان، طی ۱۰ماه سال ۱۳۸۵ تولید زغال‌سنگ خام در این شرکت به یک‌میلیون و ۱۵۰هزار تن رسیده‌است.

صنایع لاستیک بارز

عملیات احداث شرکت صنایع لاستیک کرمان (گروه صنعتی بارز) در سال ۱۳۶۳ به عنوان نخستین شرکت صنایع لاستیک سازی ایران، در کرمان آغاز شد.شرکت صنایع لاستیک بارز کرمان دومین کارخانه بزرگ لاستیک سازی خاورمیانه پس از ترکیه است. این کارخانه تا سال۱۴۰۰با تولید ۲۶۰۰۰۰تن لاستیک به رتبه نخست خاورمیانه خواهد رسید.

صنایع خودروسازی کرمان

• کرمان موتور (کرمان خودرو)
• خودروسازان راین (مدیران خودرو)

صنایع سیمان کرمان

گروه صنایع سیمان کرمان که مرکز اصلی آن کرمان – کیلومتر ۱۷ جاده تهران می‌باشد در تاریخ ۱۲ مرداد ماه سال ۱۳۴۶ ابتدا بصورت سهامی و بنام شرکت سیمان کرمان تحت شماره ۱۷۰ در اداره ثبت شرکتهای کرمان به ثبت رسید.

نیروگاه سیکل ترکیبی کرمان

نیروگاه سیکل ترکیبی کرمان از بزرگترین نیروگاه‌های کشور و از منابع تأمین انرژی این استان است.

صنایع پزشکی کرمان

اولین تولید کننده لوازم پزشکی ایران در سال ۱۳۵۱ توسط عباس حاج غنی تاسیس و در سال ۱۳۶۱ اقلام تولیدی آن به ۲۸ قلم رسید. هم اکنون تعداد تولیدی این کارخانه به ۸۵ قلم رسیده و با ظرفیت سالانه ۱۰۰۰۰۰ قطعه در حال فعالیت می‌باشد.

گلاب و عرقیات زهرا

گلاب زهرا نام کارخانه تولید گلاب و روغن گل است که در کرمان توسط همایون صنعتی زاده و همسرش شهین‌دخت سرلتی(صنعتی) در سال ۱۳۵۶خورشیدی تاسیس شد. این کارخانه نخستین واحد تولیدی است که موفق به دریافت گواهینامه ارگانیک در تولید گلاب و روغن گًل شده است. گلاب زهرا بزرگترین صادر کننده گلاب و روغن گل در ایران می‌باشد. و محصولات آن در اروپا و سایر دنیا به فروش می‌رسد. همه ساله برای تمدید گواهینامه ارگانیک مزارع و کارخانجات این واحد تولیدی توسط کارشناسان انجمن خاک انگلستان مورد بازرسی قرار می‌گیرد

موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی

الگو:نقشه‌استان کرمان استان کرمان در جنوب شرقی فلات مرکزی و بین ۵۳ درجه و ۲۶ دقیقه تا ۵۹ درجه و ۲۹ دقیقه طول شرقی و ۲۵ درجه و ۵۵ دقیقه تا ۳۲ درجه عرض شمالی قرار دارد. این استان از شمال به‌استان‌های خراسان جنوبی و استان یزد، از شرق به‌استان سیستان و بلوچستان، از غرب به‌استان استان فارس و از جنوب به‌استان هرمزگان محدود می‌شود. مساحت استان کرمان در سال ۱۳۸۸ معادل ۱۸۳٫۱۹۳ کیلومتر مربع بوده و از لحاظ وسعت بزرگ ترین و پهناورترین استان کشور به حساب می‌آید. این استان در تقسیمات کشوری سابق ایران استان شماره ۸ کشور بود و هرمزگان و استان یزد را نیز شامل می‌شد.

براساس آخرین تقسمات کشوری، استان کرمان دارای۲۲ شهرستان، ۶۳ شهر،۵۳ بخش و۱۴۳ دهستان است. شهرستان‌های آن عبارت‌اند از: انار، بافت، بردسیر، بم، جیرفت، رابر، راور، رفسنجان، رودبارجنوب، ریگان، زرند، سیرجان، شهربابک، عنبرآباد، فهرج، قلعه گنج، کرمان، کوهبنان، کهنوج، منوجان،نرماشیر،ارزوییه.

وضعیت طبیعی

کرمان
نمودار اقلیمی (راهنما)
ژ ف م آ م ژ ژ آ س اُ ن د     ۲۸   ۸ ۱     ۲۸   ۱۲ ۳     ۳۳   ۱۷ ۸     ۲۰   ۲۲ ۱۳     ۸   ۲۸ ۱۸     ۰   ۳۳ ۲۳     ۰   ۳۳ ۲۴     ۰   ۳۲ ۲۱     ۰   ۲۹ ۱۸     ۰   ۲۴ ۱۳     ۵   ۱۷ ۶     ۱۸   ۱۲ ۳ میانگین بالاترین و پایین‌ترین دما به مقیاس سانتیگراد بارندگی به مقیاس میلی‌متر
مقیاس فارنهایت و اینچ ژ ف م آ م ژ ژ آ س اُ ن د     ۱٫۱   ۴۶ ۳۴     ۱٫۱   ۵۴ ۳۷     ۱٫۳   ۶۳ ۴۶     ۰٫۸   ۷۲ ۵۵     ۰٫۳   ۸۲ ۶۴     ۰   ۹۱ ۷۳     ۰   ۹۱ ۷۵     ۰   ۹۰ ۷۰     ۰   ۸۴ ۶۴     ۰   ۷۵ ۵۵     ۰٫۲   ۶۳ ۴۳     ۰٫۷   ۵۴ ۳۷ میانگین بالاترین و پایین‌ترین دما به مقیاس فارنهایت بارندگی به مقیاس اینچ

جغرافیای طبیعی

بیشتر نقاط شهر کرمان با کوه احاطه شده‌است. متوسط ارتفاع شهر کرمان از سطح دریا ۱۷۵۵ متر است. شهرکرمان نیز خود در کنار کوه صاحب الزمان قرار گرفته‌است. کرمان شب‌های زمستانی بسیار سردی دارد. کوه‌های جوپار و پلوار و جفتان در جنوب و جنوب شرق کرمان در تمام طول سال برف دارند. شهر کرمان در عرض جغرافیایی ۳۰٫۲۹ و طول جغرافیایی ۵۷٫۰۶ قرار گرفته‌است.

آب و هوا

متوسط مقدار باران در طول سال در کرمان معادل ۱۵۲٬۹ میلی‌متر است. بطور کلی آب و هوای این شهر به دلیل ارتفاع زیاد از سطح دریا به نسبت خنک و معتدل است. کرمان سومین مرکز استان مرتفع ایران بعد از شهرکرد و همدان است، و همین امر باعث شده‌است که در مقایسه با شهرهایی مثل یزد، زاهدان، بیرجند، قم، شیراز، اصفهان، تهران از هوایی خنک تردر تابستان‌ها برخوردار باشد.

تابستان‌های کرمان نسبتاً خنک و زمستان‌های آن بسیار سرد است. بیشترین میزان بارش برف در شهر کرمان مربوط به سال ۱۳۵۱ بوده است که با ۴ روز بارش برف در این شهر ارتفاع برف به ۷۰ سانتی‌متر رسید.

دین

دین اکثر مردم شهر کرمان اسلام و مذهب مردم شیعه است و نیز مرکز فعالیت و تجمع شیخیه در شاخه کریمخانیه این شهر می‌باشد. برای این فرقه این شهر مقدس است. بزرگان ایشان چون محمدکریم خان کرمانی ،محمد خان کرمانی،حاج زین العابدین خان ابراهیمی، حاج ابوالقاسم خان ابراهیمی، حاج عبدالرضا خان ابراهیمی در این شهر زندگی می‌کردند و مسجد ابراهیمی در کرمان متعلق به ایشان است. جمعیت چند هزار نفری از زرتشتیان و اقلیتی از کلیمیان (یهودیان) نیز در کرمان زندگی می‌کنند. در این شهر اقلیت‌های دینی مراسم‌ها و جشن‌های آیینی خود را آزادانه بر‌گزار می‌کنند. جشن باستانی سده که در نوع خود بزرگترین جشن زرتشتیان می‌باشد همه ساله در بهمن ماه در کرمان بر‌گزار می‌شود و جشن سده کرمان در سال ۱۳۹۰ در فهرست آثار فرهنگی ملی ایران ثبت گردید

فرهنگ

قومیت

تقریباً تمامی مردم شهر کرمان همچون سایر مناطق مرکزی ایران از قوم آریایی و فارس می‌باشند.
اما در قرون گذشته در مواردی اقوام مختلفی خصوصاً از اقوام و عشایر ترک آسیای میانه و حتی مغول به مناطقی از استان کرمان کوچ داده شده‌اند و همچنین تعدادی از عشایر لر و لک و نیز طوائفی از قوم بلوچ نیز در ادوار گذشته به این استان مهاجرت کرده‌اند که عمدتاً مگر در موارد معدود، بدلیل معاشرت و اختلاط با افراد بومی در گذر زمان استحاله شده و هویت خود را از دست داده و قابل تشخیص نمی‌باشند.

زبان و گویش

در شهر کرمان زبان اهالی زبان فارسی و لهجه کرمانی می‌باشد. از آنجا که استان کرمان پهناورترین استان ایران است، بدلیل مهاجرت اقوام مختلفی از جمله ترک، لر، لک و بلوچ به منطقه کرمان در طول تاریخ، تنوع زیادی در لهجه و گویش محلی در شهرستان‌های مختلف این استان نیز ایجاد شده و هم اینک گویش‌ها و لهجه‌های متفاوت و متنوعی در این استان به چشم می‌خورد.

کرمان از نگاه شاعران بزرگ

• فردوسی

چو بگذشت یک چند بر هفتواد

مر آن حصن را نام کرمان نهاد

• مولوی

کبوترخانه جان‌ها از او معمور گشت

پس چرا این زیره را من سوی کرمان می‌برم

• شاه نعمت الله ولی

هرچند کز روی کریمان خجلیم		غم نیست که پرورده این آب و گلیم
در روی زمین نیست چو کرمان جایی		کرمان دل عالم است و ما اهل دلیم

• سعدی

که می‌برد به عراق این بضاعت مزجاة

چنانکه زیره به کرمان برند و کاسه به چین؟

• خواجوی کرمانی

آنها که ندارن نم چشم و غم دل

خاصیت این آب و هوا را نشناسند

• میرزا آقاخان کرمانی

گر از ملک کرمان سرایم رواست

که هندوستانی خوش آب و هواست

• راجی کرمانی

ببال ای بر و بوم کرمان زمین		ز عزّ و شرف تا به چرخ برین
زمین تو بالاتر از آسمان		مکان تو بالاتر از لامکان

• فرخی

اهل کرمان همه آسوده و فارغ ز بلا

کس بر ایشان نکند ظلم، چه پنهان چه ملا

• واعظ قزوینی

اگر قماش شناسی برای فرش سرا

کدام قالی کرمان چو آب و جاروب است

• قاآنی

حدیث خلد با شیرازیان، اکنون بدان ماند

که مشتی زیره، زی کرمان برند از بهر کرمانی

• دکتر احمد ناظرزاده کرمانی

گرت هواست که هرگز به عافیت نرسی

غریب پرور و خودکش چو اهل کرمان باش

خوراک و شیرینی‌های محلی

کرمان همانند سایر شهرهای ایران، از انواع غذاهای سنتی و با طعم‌های متفاوت برخوردار است که برخی از آن‌ها در مناسبت‌های ویژه و تعداد بسیاری نیز به شکل عادی در طی سال تهیه می‌شود.

غذاهای محلی

فالوده کرمانی، آش شولی (اوماچو)، روغن جوشی،چغوک بریزو، حلیم بادمجان، آش آماج، آش شلغم، آش جو (کرمانی)، آش مخلوط، آش کدو، آبگوشت کرمانی، توکی، گندم شیری، کاکل کنف شادانه، قاتق تخمه، قاتق، قاتق بنه، زیر جوش، کشک گردو، کشک یونجه، سردوش، اشکنه، کشک کدو، کشک سیب، گورماست، سیراب بنه، کله جوش، بز قرمه، کشک و بادمجان، نان پز، کاچی، قاتق شیر، برشتو، نان پر، نان چرب و شیرین، خرماست، خرما تخم مرغ،کپو ، روغن جوشی و چنگ مال

شیرینی‌های محلی

• • قطاب
  • کلمپه
  • کماچ سهن
  • برشتو
  • رنگینک
  • پفک
  • نان چرخی
  • شیرینی خانگی پرریز
  • حاج بادام
  • مسقطی
  • خرمابریز

کلمپهٔ گردویی کرمان

جاذبه‌های گردشگری

گنبد جبلیه، مربوط به دوره ساسانیان

محراب و سقف مسجد ملک (امام)

کرمان به دلیل موقعیت خاص تاریخی، جغرافیایی و فرهنگی خود همیشه به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری و توریستی ایران مطرح بوده و همه ساله میزبان تعداد فراوانی از گردشگران داخلی و خارجی می‌باشد.

جاذبه‌های تاریخی

پرونده:Kerman20200.jpg

مسجد گنجعلیخان کرمان

• گنبد جبلیه: از بناهای مربوط به دوران قبل از اسلام است که به نام گنبد گبری نیز در تواریخ آمده‌است. در تمامی تواریخ بنای گنبد به دوره ساسانیان نسبت داده می‌شود (گویا آتشکدهٔ بوده‌است - یا قبر یکی از زرتشتیان). در کرمان در مورد این بنا این گونه شایع است که در ملات آن شیر شتر استفاده شده و از این رو در استحکام آن نقشه داشته‌است.

پرونده:Kerman20203.jpg

گنبدجلیه کرمان

• مجموعه گنجعلیخان: شاهکار عصر صفویه و یکی از زیباترین و پربیننده‌ترین اماکن تاریخی شهر کرمان به شمار می‌رود. این مجموعه که یادآور تلاش گنجعلیخان حاکم وقت کرمان است، شامل: بازار، حمام، میدان، کاروانسرا، آب انبار، مسجد و ضرابخانه‌است. حمام گنجعلیخان یکی از بخش‌های معروف و دیدنی این مجموعه‌است که معماری زیبای آن تحسین هر بیننده‌ای را برمی انگیزد. به دلیل این‌که این حمام به موزه مردم شناسی تبدیل شده مجسمه‌های مومی در جاهای مختلف حمام قرار گرفته که افرادی از طبقات مختلف جامعه آن زمان نظیر خوانین، روحانیون، پیشه وران و مردم عادی را نشان می‌دهند.

پرونده:Kerman20209.jpg

ورودی باغ تاریخی و جهانی شاهزاده

• باغ شازده: باغ شازده یا شاهزاده یکی از زیباترین باغ‌های تاریخی ایران مربوط به دوره قاجاریه می‌باشد که در شهر ماهان، حوالی شهر کرمان در دامنه کوه بلند و زیبای تیگران واقع شده‌است. این باغ در تاریخ سی ام تیرماه ۱۳۹۰ به ثبت جهانی یونسکو رسیده‌است.

مسجد جامع کرمان

پرونده:Kerman2021.jpg

مسجدجامع تاریخی کرمان، نمای شب

• مسجد جامع مظفری: در قرن هشتم (سال۷۵۰) هجری قمری و در زمان آل مظفر بنا شده‌است و در میدان مشتاق کرمان قرار دارد. «پوپ» باستان شناس معروف این مسجد را از مفاخر معماری اسلامی، ایرانی وزمینه بالندگی این سرزمین می‌داند.
• مسجد جامع ملک: (که پس از انقلاب اسلامی ایران به مسجد امام تغییر نام داده) در قرن پنجم و در زمان سلجوقیان ساخته شده‌است، قدمتی هزار ساله دارد و هم اکنون در بخش جنوبی ناحیه تاریخی بازار کرمان واقع است. این مسجد ۱۰۱ متر طول و ۹۱ متر عرض دارد و از جمله مساجد جهارایوانی به شمار می‌رود. برج سلجوقی نیز در همین محدوده واقع شده‌است که در ضلع شمال شرقی مسجد ملک کرمان قرار گرفته‌است.
• آرامگاه شاه نعمت‌الله‌ولی: آرامگاه شاه نعمت الله ولی (عارف و شاعر نامی قرن نهم) در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر کرمان در شهر ماهان واقع شده‌است. این بنا ۳۲۰۰۰ مترمربع مساحت دارد. این مجموعه طی شش قرن بنا شده و تداوم معماری ایران را در شش قرن گذشته و به صورت زیبایی به تماشا گذارده‌است. بیشترین توسعه این مجموعه در دوران قاجاریه انجام شده‌است.

آرامگاه شاه نعمت الله ولی

پرونده:Kerman20206.jpg

یخدان مویدی کرمان

• بازار کرمان: این راسته بازار از میدان ارگ شروع و به میدان مشتاقیه ختم می‌شود. هر بخش از بازار کرمان در زمان یکی از فرمانروایان این شهر ساخته شده و به خاطر برخی ویژگیهایش در ایران منحصربه‌فرد و دارای شهرت جهانی است. این بازار طولانی‌ترین راسته بازار ایران محسوب می‌شود.
• آتشکده زرتشتیان: کرمان میزبان جمعیتی چند هزار نفره از زرتشتیان است. آتشکده زرتشتیان کرمان یکی از زیباترین آتشکده‌های جهان بشمار می‌آید. تنها موزه­ مردم­ شناسی زرتشتیان جهان نیز در این آتشکده­ جای دارد. کرمان یکی از معدود شهرهایی است که هنوز جشن سده (از جشن‌های ملی ایران) هر ساله ۱۰ بهمن ماه در آن بر‌گزار می‌شود. جشن سده کرمان در فهرست آیین‌های ملی ایران ثبت شده‌است.
• حصار شهر قدیم کرمان: از آثار ملی ایران و مربوط به دوره قاجاریه است.
• بقایای دایناسورها.
• یخدان مؤیدی برای ذخیره یخ در گذشته به کار می‌رفته‌است و در تقاطع خیابان ابوحامد و خورشید واقع است.

مسجد گنجعلیخان

• یخدان زریسف
• یخدان جو مویدی مربوط به دوره قاجار است و در کرمان، خیابان سام (پیروزی) واقع شده است.
• ارگ راین: این قلعه تاریخی در حوالی شهر راین در نزدیکی کرمان واقع است که با مساحتی بیش از بیست و دو هزار مترمربع، دومین بنای خشتی بزرگ جهان بعد از ارگ بم محسوب می‌شود. گفته می‌شود قدمت آن به دوره ساسانیان بر می‌گردد.
• قلعه دختر و قلعه اردشیر از یادگارهای هنر معماری پیش از اسلامی است که قدیمی‌ترین آثار تاریخی در کرمان به شمار می‌روند و بقایای آن اعجاب بینندگان را بر می‌انگیزد. ساختمان‌های این قلعه روی هم به دو قسمت مجزا تقسیم می‌شوند. قسمتی که بر فراز قلعه نسبتاً مرتفع جنوب شرقی قرار دارد و سابقاً قلعه کوه نامیده می‌شد و کاملاً به علت وضعیت طبیعی از قلعه دیگر مجزاست. قسمت دوم بر تپه کوتاه تری قرار دارد و به قلعه دختر یا آتشکده آناهیتا موسوم است. قلعه اردشیر در بالای تپه مرتفعی واقع شده که تا سطح جلگه قریب پانصد پا ارتفاع دارد. دیوارهای قلعه از خشت‌های بسیار ضخیم ساخته شده‌است.
• مجموعه وکیل: که به دستور یکی از فرماندهان دیگر در زمان قاجاریه ساخته شده‌است و شامل بازار وکیل، حمام وکیل و کاروانسرای وکیل است.
• مجموعه ابراهیم خان: ابراهیم خان ظهیر الدوله حاکم کرمان در دوره قاجاریه با ساخت بازار، حمام، آب انبار، مدرسه و خانه مدرس، بانی این مجموعه بوده‌است.
• تخت درگاه قلی بیگ: مقبره یکی از نوادگان بهرام بیگ به نام درگاه قلی بیگ است. درگاه قلی بیگ از امرای اواخر دوره صفویه و رییس ایل افشار در کرمان بوده‌است. وی، تنها فرد معروف افشار بود که طی ۱۵۰ سال بعد از گنجعلیخان نامش بر سر زبانها بوده‌است.
• آرامگاه خواجه اتابک: از آثار قرن ششم هجری قمری و مربوط به دوران سلجوقیان می‌باشد. این بنا محل دفن «خواجه محمد اتابک» از رجال دوران سلجوقیان است.

میدان تاریخی گنجعلیخان کرمان

پرونده:Kerman20212.jpg

میدان گنجعلیخان کرمان

پرونده:Kerman2022.jpg

ورودی حمام تاریخی گنجعلیخان و ایوان میدان تاریخی گنجعلیخان کرمان

• آرامگاه مشتاق علیشاه: گنبد مشتاقیه که به سه گنبد نیز شهرت دارد، از آثار دوران قاجاریه در شهر کرمان است. سه گنبد در سال ۱۲۶۰ قمری بر روی قبور مشتاق علی شاه (عارف بزرگ قرن دوازدهم ه. ق)، شیخ اسماعیل و کوثرعلیشاه بنا گردید. آثار تزئینی مجموعه مشتاقیه که در قرن اخیر ساخته شده‌است شامل کاشی‌کاری، نقاشی، گچبری، کاربندی و مقرنس می‌باشد.
• باغ موزه هرندی: از آثار ملی ایران، شامل باغ زیبا، موزه دیرینه شناسی و موزه ساز
• خانه امینیان: مربوط به دوره قاجار است و در کرمان، خیابان شریعتی، کوچه ته باغ لله، پلاک ۵۲۵ واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۱۴۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
• خانه غفاری: مربوط به دوره قاجار است و در کرمان، خیابان شهید مطهری (احمدی)، کوچه شهید مطهری، پلاک ۲ واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۵۶۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
• خانه پرداختی: نمونه‌ای از خانه‌های زیبای ایرانی و از آثار ملی ایران و مربوط به دوره قاجاریه است.
• مسجد حاج آقاعلی (چهلستون):این مسجد مربوط به دوران حاج آقاعلی زعیم الله تاجر معروف عصر قاجار است.
• مسجد پامنار: که از بناهای قرن هشتم و از آثار حکومت آل مظفر است. قدمت آن به زمان سلسله آل مظفر برمی گردد. این مسجد در نزدیکی مسجد تاریخی جامع کرمان قرار دارد. این مسجد در محله پامنار کرمان واقع است. پروفسور «پوپ» به نقل از «اریک شرودر» می‌نویسد: بنای دیگری از آل مظفر در کرمان هست و آن هم مسجد پامنار است که در سال ۷۹۳ هجری قمری سلطان عمادالدین احمد برادی شاه شجاع ساخته‌است.
• گنبد سبز یا قبه سبز که از بناهای قرن هفتم هجری است. این اثر از بنای مدرسه و آرامگاه قراختاییان کرمان تشکیل شده‌است.

جاذبه‌های طبیعی

باغ تاریخی شازده

باغ آقا، کنسولگری پیشین انگلستان در کرمان

• کویر لوت: از جمله مناطق طبیعی کرمان که همواره مورد توجه ایرانگردان و جهانگردان قرار داشته کویر لوت است. گرمترین نقطه کره زمین با درجه حرارت ۷۰٫۷ درجه سانتیگراد در این کویر قرار دارد. دیگر جاذبه طبیعی این منطقه کلوت است که بزرگترین عارضه کلوخی طبیعی دنیا بشمار می‌آید و به عنوان منحصربه‌فردترین و جذابترین عارضه کویر نام برده می‌شود. کلوتها در اثر فرسایش آبی و بادی طی هزاران سال شکل گرفته‌اند و از دور مانند شهری بزرگ اما بدون جمعیت به نظر می‌آیند.
• کوه هزار: با ۴۵۰۱ متر ارتفاع، چهارمین کوه مرتفع ایران و مرتفع‌ترین قله جنوب کشور است.روستاهای دامنه کوه هزار، با آب و هوایی دلپذیر و آبشار راین که در دل این کوه قرار دارد، در فصل بهار و تابستان پذیرای میهمانان زیادی است. این کوه سرچشمه رودخانه بزرگ هلیل رود است. همچنین مرتفع‌ترین مناطق مسکونی ایران روستاهای باب زنگی و اردیکان با ارتفاع بیش از ۳۳۰۰ متر در کوه هزار قرار دارند.
• باغ نظر: باغ نظر بیش از۲۵۰ سال قدمت دارد. اکنون این باغ به عنوان پادگان آموزشی ۰۵ نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران استفاده می‌شود.
• باغ بیرم آباد: این باغ که در شرق شهر کرمان و در جوار بنای تاریخی تخت درگاه قلی بیگ قرار دارد، توسط بیرام بیگ افشار در دوره صفویه ساخته شده‌است.
• باغ نشاط:این باغ در انتهای خیابان فردوسی کرمان قرار دارد، از باغ‌های قدیمی است که حوادث تاریخی مهمی از جمله محاصره سردار نصرت حاکم کرمان در بیش از یک قرن پیش در آن اتفاق افتاده‌است. تاریخ احداث این باغ به دوران قاجاریه باز می‌گردد.
• باغ آقا:بنای این باغ مربوط به دوره قاجاریه‌است و محل کنسولگری انگلستان در کرمان بوده‌است.
• باغ فتح‌آباد: این باغ در ۲۵ کیلومتری شهر کرمان قرار دارد و در سال ۱۲۵۵ هجری خورشیدی توسط فضلعلی خان بیگلربیگی از حاکمان کرمان در زمان قاجاریه ساخته شده‌است و ۱۳۵سال قدمت دارد.
• باغ سرآسیاب: این باغ متعلق به دوره سلجوقیان است. باغ سرآسیاب در جنوب شرقی شهر کرمان واقع شده‌است.
• باغ مشیز: باغ مشیز متعلق به دوره قراختائیان است که کرمان پایتخت بوده‌است و واقعه «رقص ترکانی» در این باغ اتفاق افتاده‌است. (تاریخ کرمان۱۵۶)
• باغ گلشن: باغ گلشن کرمان توسط ابراهیم خان ظهیرالدوله حاکم کرمان در دوران قاجار ساخته شده‌است و ادامه ارگ کرمان است.
• باغ دیلمقانی: این باغ مربوط به دوره قاجاریه است و اکنون به عنوان پرورشگاه مورد استفاده قرار گرفته‌است.
• باغ لل: باغ لل اکنون تنها نامی از خود به یادگار دارد و متعلق به خواجه اتابک برقوش در دوره سلجوقیان است.

جاذبه‌های مذهبی

امامزاده حسین جوپار

• امامزاده حسین جوپار: یکی از مهمترین زیارتگاه‌های شیعه در ایران است. برخی از علمای شیعه ارزش زیارتی آن را برابر شاه‌چراغ در شیراز می‌دانند. بنای این آرامگاه مربوط به دوره صفویه است. داخل ضریح، قبر سه امامزاده، حسین، قاسم و عبدالله که از فرزندان موسی کاظم می‌باشند وجود دارد.
• مهدیه و مسجد مقدس صاحب الزمان
• امامزاده محمد
• آستانه شاه نعمت الله ولی
• مسجد جامع مظفری
• مسجد جامع ملک
• مصلی بزرگ امام علی
• آتشکده زرتشتیان کرمان: واقع در خیابان شهدا
• آتشکده و باغچه بُداق آباد کرمان: واقع در خیابان سده
• کنیسه کلیمیان کرمان: واقع در خیابان دکتر شریعتی حدفاصل چهارراه ولی عصر و چهارراه کاظمی

موزه‌ها

موزه زرتشتیان ایران

موزه هنرهای معاصر صنعتی

• موزه هنرهای معاصر صنعتی: دومین موزه بزرگ هنرهای معاصر ایران، شامل آثار ارزشمندی از ۸۳ هنرمند ایرانی و ۱۶ هنرمند خارجی از جمله علی‌اکبر صنعتی، کمال‌الملک، سهراب سپهری، هنری مور، واسیلی کاندینسکی، پرویز تناولی و ژازه تباتبایی
• باغ موزه هرندی: از آثار ملی ایران، شامل باغ زیبا، موزه دیرینه شناسی و موزه ساز
• موزه زرتشتیان: اولین و تنها موزه­ مردم­ شناسی زرتشتیان جهان، واقع در آتشکده زرتشتیان کرمان، شامل جلوه‌هایی از فرهنگ و آداب و رسوم زرتشتیان در گذشته و همچنین اسناد و آثار کهن از جمله یک جلد کتاب دست­نویس گاتاها
• باغ موزه دفاع مقدس: شامل باغ زیبا، گلزار شهدای گمنام، و موزه آثار و اسناد مربوط به جنگ ایران و عراق و ادوات نظامی، متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
• موزه ذوالفقار : بزرگترین موزه ادوات نظامی قدیمی ایران و جزو ده موزه نظامی برتر جهان، متعلق به ارتش جمهوری اسلامی ایران
• موزه مطبوعات: اولین و تنها موزه مطبوعات ایران مربوط به دوره قاجاریه
• موزه سکه: واقع در ضلع شمالی میدان گنجعلیخان، شامل سکه‌های کشف یا ضرب شده در شهر کرمان از دوره هخامنشیان تا معاصر
• موزه مردم شناسی: واقع در حمام گنجعلیخان، شامل مجسمه‌های مومی زیبا در جاهای مختلف حمام که افرادی از طبقات مختلف جامعه قدیمی شهر کرمان از جمله خوانین، روحانیون، پیشه وران و مردم عادی را نشان می‌دهند.
• موزه شاه نعمت الله ولی: واقع در آرامگاه شاه نعمت الله ولی
• موزه سنگ: واقع در گنبد جبلیه، شامل آثار سنگی باستانی از جمله قدیمی ترین پرچم سنگی جهان
• موزه شهید باهنر: واقع در منزل شهید دکتر محمد جواد باهنر
• موزه ساعت: این موزه در محله (خیابان) زریسف واقع شده است.
• موزه روحانیت
• موزه پزشکی
• موزه فرش

مراکز تفریحی

• پردیسان جنگلی قائم: بزرگترین جنگل دست کاشت ایران، با وسعت بیش از ۳۰۰ هکتار، شامل جاذبه‌های طبیعی (جنگل، کوهستان، آبشار و رودخانه)، جاذبه‌های مذهبی (مسجد مقدس صاحب الزمان و گلزار شهدا)، جاذبه‌های تاریخی (گنبد جبلیه و تخت درگاه قلی بیگ) و مراکز تفریحی (پیست کارتینگ، پیست موتور کراس، دیواره‌های طبیعی صخره نوردی، مسیر دوچرخه سواری و اسکیت و شهربازی)، قهوه‌خانه، کافی شاپ و رستوران.

  پرونده:Kerman20210.jpg

  پردیسان جنگلی کرمان، بزرگترین پارک جنگلی دست کاشت ایران

• پیست اسکی سیرچ: تنها پیست اسکی جنوب شرق ایران
• فرودگاه تفریحی کرمان: دومین فرودگاه تفریحی کشور، شامل باند هواپیمای فوق سبک، آشیانه‌های تعمیرات و نگهداری، پارک هوانوردی، پارک هوا فضا، پارک شهدای خلبان، سایت ورزش‌های هوایی، کافی شاپ و رستوران.
• پیست کارتینگ
• پیست موتور کراس
• پارک جنگلی شهید باهنر: دیگر پارک جنگلی بزرگ کرمان که روزهای زوج هفته مخصوص بانوان است.
• شهربازی بزرگ کرمان
• باغ وحش کرمان
• بوستان شهید مطهری
• بوستان شورا (پارامونت)

پرونده:Kerman20211.jpg

نمایی از پارک مشاهیرکرمان

پرونده:Kerman20207.jpg

پارک مشاهیرکرمان

• بوستان مادر
• بوستان ریاضیات

هتل‌ها

• هتل بین‌المللی پارس کرمان (۵ ستاره)

پرونده:Kerman20201.jpg

هتل پارس کرمان

• هتل سنتی وکیل (۵ ستاره)(درحال احداث)
• هتل گواشیر (۳ ستاره)
• هتل جهانگردی (۳ ستاره)
• هتل اخوان (۳ ستاره)
• هتل امین (۲ ستاره)
• هتل کرمان (۲ ستاره)
• هتل ناز (۲ستاره)
• هتل هزار (۲ ستاره)
• هتل صحرا (۱ ستاره)
• هتل آسمان (۱ ستاره)

صنایع دستی

فرش کرمان

فرش کرمان

فرش کرمان که از قدمت بالایی برخوردار است، چند دوره تاریخی را پشت سرگذاشته‌است. ۱-دوره نخست یا عصر ترمه: این دوره همزمان با زوال شالبافی در کرمان است. در این زمان بازرگانان تبریز برای حفظ قالیبافی در نقاطی مانند هریس، تبریز، مشهد، اراک و کاشان کارگاههای قالیبافی دایر کردند و در برخی نقاط به قالیبافان محلی سفارشهایی دادندو در نقاطی مانند کرمان به خرید قالی پرداختند که این کار موجب گسترش قالیبافی در کرمان شد. طراحان قالی در کرمان در این موج تازه گسترش قالیبافی، طرحهایی براساس نقشه شالهای کرمان یعنی نگاره‌های بته جقه و کاربردهای گوناگون آن تهیه می‌کردند. کاربرد نام عصر ترمه به خاطرالهام گرفتن از همین شالهای ترمه می‌باشد. ۲-عصر بازگشت: این دوره در واقع دوره بازگشت به نقوش سنتی می‌باشد. با پایان یافتن جنگ جهانی اول و تغییر سلیقه بازار در آمریکا، تغییر اساسی در طرحهای کرمان بوجود آمد و نقش و نگاره‌های صفوی مورد تقلید هنرمندان کرمان قرار گرفت. نقشه‌های اسلیمی و گلهای شاه عباسی و نقشهای قاب قرآنی و ترنج و لچکهای انبوه رایج شد. در اواخر این دوره باز هم بعلت بحران اقتصادی در آمریکا و توقف خریدها و سفارشات، شاهد تمایل طراحان به نقوش قبلی هستیم. ۳-عصر گوبلن: وجه تسمیه این دوره بخاطر تأثیر گرفتن نقوش قالیها از طرحهای فرانسوی بنام گوبلن می‌باشد، در واقع می‌توان گفت طرحهای قالی در این دوره اصالت خود را از دست می‌دهند. نقشهای اوبوسن و ساونری که همگی گوبلن خوانده می‌شوند، یکسر از فرانسه می‌رسید و بر دست نقاشان کرمانی باسمه برداری می‌شد و به کارگاه می‌رفت شاید بتوان گفت که در همین دوره‌است که موتیفی به نام گل فرنگ وارد قالی‌های ایران می‌شود. بطور کلی آنچه موجب شهرت طرحها و نقوش کرمان شده‌است، استفاده از موتیفهای بسیار ریز که بصورت گسترده در زمینه قالی پخش شده‌اند و یک طرح پرکار را بوجود آورده‌اند. نکته قابل ذکر دیگر این است که طراحان کرمانی از نقوش گل و برگ و درخت استفاده کرده و می‌کنند. شرکت سهامی فرش کرمان نیز با بیش از ۶۰ سال سابقه از قدیمی‌ترین تولیدکنندگان فرش‌های اصیل کرمان است. از جمله طرح‌های معروفی که در کارگاه‌های قالیبافی کرمان بافته می‌شود به طرح‌هایی چون سبزیکار، طرح‌های تصویری و افشان می‌توان اشاره کرد که بهترین طرح‌های سبزیکار اغلب در حوزه قالیبافی راور بافته می‌شود و مهم‌ترین آنها عبارتند از: طرح حافظ، لیلی و مجنون، خیام و منظره. طرح‌های افشان به ویژه افشان شاه‌عباسی که شاید برترین آن‌ها در دوره معاصر، حاصل دست توانای طراحان خاندان شاهرخی بوده‌است و نیز نقوش قاب قرآنی، انواع درختی، گلدانی تلفیقی از دیگر طرح‌های معروف کرمان است و انواع گل فرنگ طرح‌های گوبلنی در اوایل سده سیزدهم هجری شمسی بخش مهمی از طرح‌های منطقه کرمان را به خود اختصاص داد که برگرفته از هنرهای تزئینی غیرایرانی بود و طرح‌های شکارگاه، بازوبندی، خشتی و لوزی خاتم از دیگر طرح‌های این منطقه هستند. در مورد طرحهای رایج امروزی در کرمان نویسندگان کتابهای مقدمه‌ای بر شناخت قالی ایران و فرشنامه ایران معتقدند که این طرحها عبارتند از: طرحهای خوشه انگوری، سبزیکار چمنی، گلدانی و درختی، ستونی ۳۳ پل، برگ چغندری، قاب قرآنی، بته جقه‌ای، لچک ترنج کف ساده و همچنین نقشه‌های گل فرنگ و گوبلن و یا نقشه‌های شکارگاه و افشان، بازوبندی، خشتی.به‌طور کلی قالی‌های کرمان را می‌توان به دو گروه شهری‌باف و عشایری‌باف تقسیم کرد که شهر کرمان مهم‌ترین مرکز عرضه قالی‌های شهری باف و سیرجان مهم‌ترین مرکز عرضه فرش‌های عشایری هستند.

پته کرمان

پته

پته دوزی نوعی از رودوزی‌های ایرانی است که طی آن تمام سطح پارچه بوسیلهٔ بخیه‌های نخی و رنگین پوشیده می‌شود و هنرمندانی که اکثراً نیز از زنان و دختران خانه‌دار هستند با کمک سوزن نقوشی ذهنی را که الهام گرفته از پندارها و بینش‌های شخصی شان است بر زمینهٔ پارچهٔ پشمی ضخیمی بنام «عریض» می‌نشانند.

خیابان‌ها و معابر مهم شهر

شریعتی، ۲۴ آذر، بهمنیار، امام جمعه، باقدرت، بلوار جمهوری اسلامی، میدان آزادی، هزارویک شب، شفا، الغدیر، شهاب، استقلال، منتظری (جهاد)، احمدی (مطهری)، خورشید، ۱۷ شهریور، میرزاآقاخان، مولوی، حافظ، سعدی، امام خمینی، سرباز، زریسف، شاه (شاه نعمت‌الله ولی)، بلوار ۲۲ بهمن، ابوذر، رسالت، مشتاق، پل روگذر غدیر، پل روگذر با قدرت، پل روگذر ۹ دی، پل روگذر فجر، پل روگذر ۲۴ مهر، میدان خواجو، بلوار ۲۴ مهر، سرآسیاب، باهنر، مهدیه، سده، مالک اشتر، شیخ احمد کافی، عباس‌پور (پارادیس)

پرونده:Kerman20202.jpg

میدان آزادی (پنج راه آزادی) کرمان و ترافیک سنگین پیرامون آن

پرونده:Kerman20205.jpg

سه راه بهمنیار

بزرگراه‌های شهری

کرمان از شهرهایی است که بزرگراه‌های متعددی در آن احداث شده است تا از بار ترافیک درون شهر کاسته شود. البته تا حدودی مؤثر بوده‌اند اما با این وجود همچنان ترافیک شهری کرمان بالا است. کرمان در زمینه احداث بزرگراه‌های شهری از شهرهای پیشتاز است.

• بزرگراه یادگار امام
• بزرگراه امام خمینی
• بزرگراه امام رضا
• بزرگراه آیت‌الله خامنه‌ای
• بزرگراه امام علی
• بزرگراه گردشگری هفت باغ

امکانات فرهنگی

سینماها و سالن‌های نمایش

• شهر تماشا (پارامونت)
• آسیا
• مهتاب
• نور
• درخشان
• تک (هتل پارس)

نگارخانه‌ها

• نگارخانه فریاد
• نگارخانه صورتگر
• نگارخانه مهر
• نگارخانه بهشت
• نگارخانه هومهر

فرهنگسراها

• فرهنگسرای دفاع مقدس
• فرهنگسرای کوثر
• فرهنگسرای جان جهان: توکل آباد
• خانه فرهنگ بوعلی
• خانه فرهنگ شهروند بهار
• خانه فرهنگ بهشت: فیروزآباد

کتابخانه‌ها

شهر کرمان دارای ۱۹ کتابخانه می‌باشد به نام‌های: کتابخانه ملی کرمان، شهید مفتح، شهید بهشتی، شهیدمطهری، کتابخانه مسجد جامع کرمان، کتابخانه مروه، کتابخانه تخصصی علوم قرآنی، کتابخانه تخصصی پژوهش‌های فرهنگی و هنری، کتابخانه یزدانی فرد وکتابخانه امام.

حمل و نقل

فرودگاه بین‌المللی کرمان

اداره کل راه آهن کرمان

بوئینگ ۴۰۰-۷۴۷ ماهان ایر

کلانشهرکرمان به عنوان مرکز سیاسی، فرهنگی و صنعتی منطقه جنوبشرق قرار دارد واین امر حمل و نقل را برای این شهر از اهمیت بالایی برخوردار ساخته‌است.

پایانه مسافربری آدینهٔ کریمان

میدان آزادی کرمان (پنج راه آزادی)

شهری

در شهرکرمان پل‌های روگذر و زیرگذر بسیاری وجود دارد واین پل‌ها به کاهش ترافیک در برخی از نواحی این شهر کمک بسیاری کرده‌است. کلانشهر کرمان دارای خطوط اتوبوسرانی و تاکسیرانی فعال و پرتردد است. تعداد اتوبوس‌های خط واحد کرمان به ۳۰۰ دستگاه رسیده‌است.کرمان همچنین یکی از معدود شهرهایی است که طرح کارت الکترونیکی اتوبوس را بصورت جدی پیاده سازی کرده است و در این زمینه به شکلی موثر فرهنگ سازی شده است و توسط شهروندان کرمانی انجام می شود.

قطارشهری کرمان

نمونه‌ای از یک نوع تراموا. در آینده سامانه تراموا در کلان شهر کرمان راه‌اندازی می‌شود.

احداث قطار شهری کرمان به تصویب شورای شهر کرمان رسیده است و در صورت تصویب در مراجع قانونی بالادست و نیز تامین اعتبارات لازم، ساخت آن در سال‌های آینده آغاز خواهد شد. تعداد خطوط، مسیر و ابتدا و انتهای هر خط، نوع سامانه، ظرفیت، سرعت تجاری، طول، تعداد و موقعیت ایستگاه‌ها و سایر ویژگی‌ها پس از تصویب نهایی مشخص خواهد شد. با این حال محتمل ترین گزینه، خط شرقی - غربی، از ورزشگاه امام علی (ع)، واقع در انتهای غربی بلوار جمهوری و در نزدیک فرودگاه بین‌المللی کرمان، تا میدان شهدا (فلکه مشتاقیه) می‌باشد. بنا بر اظهار شهردار کرمان، سامانه‌های مترو و قطار شهری(LRT) منتفی شده و تنها سامانه مورد نظر تراموا است.

شرکت هواپیمایی ماهان ایر

شرکت بین‌المللی هوایی ماهان ایر متعلق به کرمان است و از کرمان به دنیا معرفی شده‌است.پروازهای کرمان به اقصی نقاط ایران و جهان در حال انجام است. این شرکت در سال ۱۹۹۲ میلادی در کرمان تاسیس شد و اکنون در لیست شرکت‌های بزرگ هواپیمایی جهان قرار دارد.

پایانه مسافربری

• پایانه مسافربری جدید کرمان که در خرداد ماه سال۱۳۹۲ افتتاح شده است. این پایانه با نام آدینه کریمان در شهرکرمان و در سه طبقه ساخته شده و مجهز به هتل و امکانات جانبی نیز می‌باشد و بزرگترین و مدرن ترین پایانه مسافربری جنوبشرق ایران ویکی از بزرگترین‌ها در کشور است.

راه آهن

شهرکرمان به دلیل موقعیت خاص خود از راه آهن و قطار برخوردار است و تعداد زیادی از مسافران با قطار جابجا می‌شوند. همزمان با آغاز ساخت یکی از بزرگترین کارخانه‌های فولاد در شهر بافت عملیات مطالعاتی ساخت راه اهن سیرجان بافت آغاز شده و همچنین با وصل راه آهن سیرجان بافت به کرمان سیرجان بیش از پیش از موقعیت صنعتی و اقتصادی برخوردار خواهد شد. همچنین با وصل خط راه آهن سیرجان شیراز سیرجان به بهمراه کرمان چهار راه بزرگ ترانزیتی ریلی خواهند شد که علاوه بر رشد صنعتی قابل توجه اشتغال زایی بی نظیری خواهد داشت

مسیرهای اصلی دسترسی به شهر کرمان

• ورودی از سمت سیرجان، شیراز و بندرعباس
• ورودی از سمت رفسنجان، تهران، یزد و اصفهان
• ورودی از سمت بم، زاهدان
• ورودی از سمت زرند و راور و مشهد
• ورودی از سمت جوپار، بافت و بندرعباس

کرمان آینده

کلانشهر کرمان یکی از شهرهای در حال توسعه و با رشد سریع در ایران است و در سال‌های اخیر عملاً به عنوان مرکزیت جنوب شرق ایران شناخته شده و سالانه شاهد مهاجرت‌های زیاد به خود می‌باشد به طوری که طی سالهای ۸۵ تا ۹۰ حدود ۱۰۰ هزار نفر به کرمان مهاجرت کردند و جمعیت آن نیز در سال ۱۴۰۰ به بیش از یک میلیون و دویست هزار نفرخواهد رسید. در کلانشهر کرمان هم اکنون اجرای بزرگراههای شهری با سرعت بالا در حال اجراست.

مهم ترین مشکلات شهری

• آبهای زیر زمینی که باعث اختلال در توسعه عملیات عمرانی از جمله ساخت پل‌ها (روگذر و زیرگذر) شده‌است.
• طرح فاضلاب کرمان که با کندی در حال پیشرفت است و مشکلاتی را برای آسفالت خیابان‌ها و بزرگراهها ایجاد نموده‌است.
• ترافیک سنگین و نیمه سنگین (در بعضی نقاط شهر) در ساعاتی از روز و شب، که به دلیل موارد زیر است:

۱- نبود سیستم حمل و نقل مناسب مانند مترو ۲- متناسب نبودن ظرفیت بعضی خیابان‌ها با حجم انبوه و رو به رشد وسایل نقلیه به ویژه اتومبیل هاو همچنین وجود تقاطع‌ها و چهارراههای بسیار.(که البته که با ساخت پل‌های روگذر و زیر گذر در نقاط مختلف شهر رو به بهبود است) ۳-وجود برخی ادارات، کارخانه‌ها و انبارها در مرکز شهر.

• حاشیه‌نشینی: عمدتاً به دلیل مهاجرت بی‌رویه روستاییان و اهالی سایر شهرهای استان به مرکز استان رخ داده است.

رسانه‌ها

دیداری

• شبکه استانی کرمان: در حال حاضر شبکه استانی کرمان نزدیک به بیست ساعت برنامه در شبانه روز دارد؛ که برخی شهرهای استان‌های مجاور نیز به راحتی می‌توانند این شبکه را دریافت کنند. علاوه بر این تمامی شبکه‌های تلویزیونی ملی در کرمان قابل دریافت هستند.

شنیداری

رادیو کرمان رسانه مهم استانی است که در شهر کرمان فعال است و علاوه برآن کلیه شبکه‌های رادیویی در شهر کرمان قابل دریافت هستند. از ابتدای دی‌ماه ۱۳۹۱ رادیوی مرکز کرمان ۲۴ ساعته شد.

بهداشت و درمان

کرمان یکی از شهرهای پیشرو و با امکانات ایران در زمینه سلامت و بهداشت است و افراد زیادی از استان‌های مجاور از قبیل هرمزگان و سیستان و بلوچستان و حتی سایر استان‌ها برای امور درمانی به شهر کرمان مراجعه می‌کنند. اخیراً نام کرمان در لیست ۱۰۰۰ شهر پاک دنیا نیز ثبت شده‌است.

کرمان، قطب پیوند کبد و کلیه ایران

کرمان همچنین یکی از سه قطب پیوند اعضا در ایران است. عمل‌های سخت و فوق حرفه‌ای پیوند اعضا در کرمان که سخت ترین آن‌ها کبد است، به عنوان قطب پیوند کبد و کلیه کشور انجام می‌شود و بیماران بسیاری از شهرهای دیگر ایران مراحل مداوای خود را در کرمان سپری می‌کنند. بخش پیوند اعضای بیمارستان بزرگ افضلی پور کرمان یکی از مراکز مهم و حرفه‌ای پیوند اعضای ایران است. در سایر زمینه‌های پیوند اعضا نیز کرمان قطب پیوند اعضای کشور محسوب می‌شود.

بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مهم

بیمارستان افضلی پور

مرکز آموزشی درمانی افضلی پور در سال ۱۳۸۱ افتتاح و یکی از بزرگترین بیمارستانهای ایران است. این بیمارستان در ۲ فاز و ظرفیت ۵۴۰ تخت برنامه ریزی شده که در حال حاضر فاز اول با ۴۶۲ تخت مصوب مشغول ارائه خدمات درمانی می‌باشد. خصوصیات و ویژگی‌های این مرکز درمانی بر اساس آخرین اطلاعات استاندارد بین‌المللی زمان طراحی تدوین گشته‌است. این پروژه در زمینی به مساحت ۲۳ هکتار، به مساحت کلی ۶۲۰۰۰ متر مربع، با هزینه‌ای بالغ بر ۹ میلیارد تومان و هزینه ارزی ۲ میلیون دلار احداث گردیده‌است. از مزیتهای این بیمارستان برخورداری از فناوری روز و تجهیزات و تسهیلات نوین پزشکی برای ارائه خدمات به همشهریان و دانشجویان و نزدیکی آن به پردیزه دانشگاه علوم پزشکی کرمان می‌باشد این مرکز شامل اورژانس‌ها (اطفال، بزرگسال، زنان) بخش‌های ویژه (ICUاطفال، ICUبزرگسال،NICU،CCU(A,B)) بخش‌های تخصصی (اطفال، جراحی عمومی، زنان، لیبر و مامایی، پوست، عفونی، دیالیز) بخش‌های فوق تخصصی (RCU، غدد بزرگسالان، غدد اطفال، عفونی اطفال، جراحی اطفال، پوست اطفال، جراحی توراکس، پیوند کبد، پیوند کلیه، پیوند مغز استخوان، آنکولوژی اطفال، ریه، گوارش،IVF) و اتاق عمل شامل ۷ تخت فعال جهت انجام اعمال جراحی عمومی، اطفال، توراکس، زنان و زایمان، پیوند کلیه، پیوند کبد، PCNL، دندانپزشکی اطفال همچنین درمانگاه‌های فعال شامل غدد (فوق تخصصی)، پوست (تخصصی)، پوست کودکان (فوق تخصصی)، داخلی (تخصصی)، گوارش (فوق تخصصی)، هپاتیت (فوق تخصصی)، پیوند کبد (فوق تخصصی)، پیوند کلیه (فوق تخصصی)، جراحی (تخصصی)، جراحی توراکس (فوق تخصصی)، هموفیلی (فوق تخصصی) می‌باشد.

بیمارستان نوریه

سردر بیمارستان نوریه

سردر بیمارستان نوریه

بیمارستان تاریخی نوریه، در سال ۱۲۹۶ شمسی و در انتهای خیابان زریسف کرمان بنا شده‌است، نخستین بیمارستان بومی و محلی این شهر محسوب می‌شود و با شماره ۳۶۳۶ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته‌است. بانی و واقف این بنا نورالله خان ملقب به ظهیر الممالک نوه ابراهیم خان ظهیرالدوله که مدتی از سال ۱۲۱۸ تا ۱۲۴۰ حاکم کرمان و منشأ خدمات و آبادانی زیادی بوده‌است.

بیمارستان آیت‌الله کاشانی (سوم اسفند)

این بیمارستان در شهرستان کرمان واقع شده و بیمارستانی تامین اجتماعی – درمانی است که در سال ۱۳۴۰ باظرفیت ۳۰۰تخت ثابت، تأسیس، و در حال حاضر ۲۵۰ تخت دایر دارد. تخصص‌های موجود در این بیمارستان عبارتند از: داخلی، جراحی، زنان و زایمان، اورژانس، گوش و حلق و بینی، چشم پزشکی، عفونی، نورولوژی، اورولوژی، اورتوپدی، ICU، CCU. بیمارستان آیت‌الله کاشانی کرمان نیز لوح نقره‌ای طرح هموویژلانس را از وزارت بهداشت ایران دریافت کرده‌است.

بیماستان پیامبر اعظم

بیمارستان ۳۰۰ تخت خوابی پیامبر اعظم (ص) در جوار بیمارستان کاشانی (سوم اسفند) احداث شده است.

بیمارستان دکتر باهنر (محمدرضا شاه)

این بیمارستان، بیمارستان اصلی شهر کرمان است. این بیمارستان بیمارستانی دانشگاهی – آموزشی است که در سال ۱۳۳۲ باظرفیت ۵۰۰تخت ثابت، تأسیس، و در حال حاضر ۳۰۰ تخت دایر دارد.

بیمارستان ارجمند

این بیمارستان در شهر کرمان واقع شده و بیمارستانی خصوصی – درمانی است که در سال ۱۳۴۸ باظرفیت ۵۰تخت ثابت، تأسیس، و در حال حاضر ۵۰ تخت دایر دارد. تخصصهای موجود در این بیمارستان عبارتند از: داخلی، جراحی، زنان وزایمان، کودکان، اورژانس، اورولوژی، ارتوپدی. نام بیمارستان از محمد ارجمند قالیباف کرمانی گرفته شده که پایه ریز این بیمارستان است.

بیمارستان راضیه فیروز

این بیمارستان، بیمارستانی خصوصی – درمانی است که در سال ۱۳۵۲ باظرفیت ۵۰تخت ثابت، تأسیس، و در حال حاضر ۷۵ تخت دایر دارد. تخصصهای موجود در این بیمارستان عبارتند از: داخلی، جراحی، زنان و زایمان، کودکان، اورژانس، گوش و حلق و بینی، چشم پزشکی، اورولوژی، جراحی ترمیمی، اورتوپدی، Post CCU، CCU، ICU

بیمارستان سوانح سوختگی

این بیمارستان در شهرستان کرمان واقع شده و بیمارستانی دانشگاهی – آموزشی است که در سال ۱۳۳۷باظرفیت ۷۵تخت ثابت، تأسیس، و در حال حاضر ۵۵ تخت دایر دارد. تخصصهای موجود در این بیمارستان عبارتند از: سوختگی.

بیمارستان شفا

این بیمارستان در شهرستان کرمان واقع شده و بیمارستانی دانشگاهی – آموزشی است که در سال ۱۳۴۲باظرفیت ۴۰۰تخت ثابت، تأسیس، و در حال حاضر ۲۲۰ تخت دایر دارد.

بیمارستان خداداد مهرابی

این بیمارستان، بیمارستانی دانشگاهی – آموزشی است که در سال ۱۳۴۹ باظرفیت ۷۵تخت ثابت، تأسیس، و در حال حاضر ۶۱ تخت دایر دارد. تخصصهای موجود در این بیمارستان عبارتند از: چشم پزشکی

بیمارستان شهید بهشتی

این بیمارستان در سال ۱۳۶۰ مرکز روانپزشکی شهید بهشتی کرمان با هدف درمان بیماران روانی استان با یک بخش مردان شروع بکار نمود و پس از مدت کمی بخش زنان و الکتروشوک مغزی نیز در این مرکز راه‌اندازی گردید تا سال ۷۴ با میانگین معادل ۲۰۸ تخت به کار خود ادامه داد هم اکنون این بیمارستان با ۲۲۶ تخت فعال ۱۵ تخت الکتروشوک مغزی و ۱۰ روانپزشک ۲ پزشک عمومی و ۶ بخش بستری با ضریب اشغال تخت ۸۰٪به بیماران روانی استان کرمان و استانهای همجوار (جنوبشرق) خدمات درمانی ارائه می‌دهد.

بیمارستان مهرگان

این بیمارستان با زیر بنای ۷۵۰۰ متر مدرن‌ترین بیمارستان بخش خصوصی در مرکز شهر کرمان و در مجاورت یخدان مویدی است. طراحی و اجرای بیمارستان در سال ۱۳۷۹ آغاز و در سال ۱۳۸۸ به بهره‌برداری رسید. ساختمان قبلی این بیمارستان کلینیک مهرگان بوده است که از سال ۱۳۸۹ طبقاتی از آن با تغییر کاربری به بیمارستان تبدیل شد

بیمارستان پارس

بیمارستان فوق‌تخصصی در حال احداث پارس که عملیات اجرایی آن در فضایی به مساحت ۱۸۰۰۰ متر مربع و با ظرفیت ۱۲۰ تختخواب به نشانی بزرگراه امام، جنب اداره بازرگانی در حال انجام است.

بیمارستان کرمان درمان

این بیمارستان در شهر کرمان واقع شده و بیمارستانی دانشگاهی – آموزشی که در سال ۱۳۵۸ باظرفیت ۲۵۰تخت ثابت، تأسیس شد. تخصصهای موجود در این بیمارستان عبارت بودند از: داخلی، جراحی، کودکان، نوزادان، پوست، جراحی کودکان، داخلی گوارش، ICU، CCU
پس از تاسیس بیمارستان افضلی‌پور، بیمارستان کرمان‌درمان تعطیل و امکانات و نیروهای آن به بیمارستان افضلی‌پور منتقل شد. هم‌اکنون بخشی از فضای این بیمارستان تحت نام کلینیک تخصصی و فوق‌تخصصی بعثت دوباره مورد استفاده قرار گرفته است.

کلینیک تخصصی و فوق‌تخصصی بعثت

خدمات کلینیکی:

دراین مرکز ۷۸ پزشک متخصص و فوق تخصص در رشته‌های قلب و عروق، جراحی قلب، اطفال، ریه، گوارش، عفونی، آنکولوژی وخون، آلرژی، مغز و اعصاب، غدد، نفرولوژی، ارتوپدی، زنان، داخلی، پوست، اعصاب و روان، جراحی مغزواعصاب، اعصاب و روان کودکان، چشم، کلیه و فشارخون، رادیوتراپی، کلیه و مجاری ادراری، گوش-حلق-بینی و روماتولوژی به صورت تمام وقت و پاره وقت مشغول به خدمت هستند.

خدمات پاراکلینیکی: این مرکز دارای یک واحد آزمایشگاه-پاتولوژی است که کلیه آزمایش‌ها مورد نیاز بیماران در آن قابل انجام می‌باشد. همچنین بخش پرتونگاری این مرکز دارای دو دستگاه رادیولوژی و یک دستگاه سونوگرافی و یک دستگاه MRI است. سایر بخشهای پاراکلینیکی که در حال خدمت رسانی می‌باشند شامل: تست ورزش-اکو-تست ریه-شیمی درمانی-نوار مغز، نوار عصب-کلینیک ترک سیکار - نوار قلب-بینایی سنجی-لیزر (پوست)-داروخانه

دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی

دانشگاه شهیدباهنر کرمان

دانشگاه علوم پزشکی کرمان

• دانشگاه شهید باهنر کرمان: از دانشگاه‌های مادر ایران و قطب ریاضیات ایران
• دانشگاه علوم پزشکی کرمان: دانشگاه علوم پزشکی تیپ یک ایران، شامل دانشکده‌های: پزشکی، دندان پزشکی، داروسازی، پیراپزشکی، طب سنتی، بهداشت، پرستاری و مامایی، مدیریت و اطلاع رسانی
• دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان
• دانشکده فنی شهید چمران کرمان
• دانشکده فنی شهید دادبین کرمان
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان
• دانشگاه پیام نور کرمان
• مرکز بین‌المللی تکنولوژی و علوم پیشرفته کرمان
• مرکز آموزش علمی کاربردی بلدالامین

موقعیت خاص استان کرمان از نظر منابع انسانی متخصص، توان معدنی و کشاورزی، جاذبه‌های سیاحتی، اقتصادی متکی بر تولید را برای این منطقه به ارمغان آورده‌است. وجود دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی، صنایع مادر خصوصاً در زمینه صنعت و معدن و مراکز بزرگ کشاورزی و حضور نیروهای متخصص بسترساز مجموعه‌ای به نام مرکز بین‌المللی علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی شده‌است. این مرکز در انتهای جاده هفت باغ علوی در محدوده‌ای به وسعت ۲۰۰۰ هکتار و در فاصله ۲۷ کیلومتری شهر کرمان و در جوار شهر تاریخی ماهان واقع گردیده‌است. سنگ بنای این مجموعه در پی تفاهم نامه بین وزیر وقت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و پروفسور عبدالسلام فیزیکدان فقید پاکستانی (رئیس وقت فرهنگستان علوم جهان سوم (گذاشته شده‌است. بر اساس ماده واحده مصوب سال ۱۳۷۵ مجلس شورای اسلامی این مجموعه تاسیس گردید و اساسنامه آن در سال ۱۳۷۷ به تصویب هئیت محترم وزیران رسید.

ورزش

اماکن ورزشی

• ورزشگاه ۱۵۰۰۰نفری شهید باهنر
• ورزشگاه ۳۵۰۰۰نفری اختصاصی مس کرمان (درحال احداث)
• ورزشگاه کیانی: واقع در محله فیروزآباد
• ورزشگاه سلیمی کیا (تختی سابق)
• مجموعه ورزشی امام علی
• پیست موتور کراس
• پیست اسکی سیرچ: این پیست که مهمترین و تنها پیست اسکی جنوبشرق کشور است، در منطقه سیرچ در نزدیکی شهر کرمان واقع شده‌است و از نواحی مهم ورزش‌های زمستانی منطقه جنوب شرق کشور محسوب می‌شود.
• باشگاه سوارکاری کرمان
• پیست کارتینگ
• پیست دوچرخه سواری(در دست احداث)
• سالن اختصاصی سنگنوردی
• بزرگترین پیست اسکیت جنوبشرق کشور: این پیست اسکیت بامساحت ۸۰۰ مترمربع در بوستان شهیدباهنرکرمان قرار دارد.

باشگاه صنعت مس کرمان

در حال حاضر مهمترین باشگاه ورزشی کرمان باشگاه مس کرمان است. این باشگاه در رشته‌های مختلف ورزشی تیم‌های زیادی را در لیگ‌های برتر و سایر لیگ‌ها سازماندهی و حمایت می‌کند.

تیم فوتبال مس کرمان

• هم اکنون تیم فوتبال مس کرمان در لیگ برتر فوتبال ایران حضوردارد. تیم فوتبال مس کرمان یکبار عنوان سومی لیگ برتر فوتبال ایران را کسب کرد و توانست به جمع ۱۶ تیم برتر لیگ قهرمانان آسیا راه یابد.
• تیم‌های هندبال مس کرمان و شهرداری کرمان در لیگ برتر حضور دارند. این تیم‌ها سابقه حضور در جام باشگاه‌های آسیا را دارند.
• تیم دوچرخه سواری مس کرمان در لیگ برتر دوچرخه سواری حضور دارد.
• تیم شطرنج مس کرمان در لیگ برتر شطرنج کشورقرار دارد.
• تیم تکواندو صنعت مس کرمان در لیگ برتر تکواندو باشگاه‌های کشور حضور دارد.

مدرسه بیس بال بشرا کرمان

این تیم توانست در زمستان سال ۱۳۹۱ به قهرمانی لیگ برتر بیس بال کشور دست یابد.

باشگاه کوهنوردی جوپار

گروه کوهنوردی جوپار اولین گروه مدون است که پس از هیات کوهنوردی در استان کرمان شکل گرفت

میزبانی‌ها

کرمان در مهر ماه سال ۹۲ میزبان مرحله انتخابی رقابت‌های فوتبال قهرمانی جوانان زیر ۱۹ سال آسیا در گروه چهارم بود. در این گروه تیم‌های ملی ایران، عربستان، تاجیکستان و لبنان حضور داشتند. میزبانی این رقابت‌ها یکی از مهم ترین میزبانی‌هایی بود که کرمان در طول تاریخ ورزشی خود بر عهده داشته است.

مشاهیر کرمان

• ابوعبدالله محمد بن عیسی ماهانی (ریاضی‌دان و منجم قرن سوم ه. ق)
• شاه شجاع کرمانی (عارف و نویسنده قرن سوم ه. ق)
• ابوحامد کرمانی (مورخ، شاعر، فیلسوف و پزشک قرن ششم ه. ق)

پرونده:Kerman20213.jpg

مجسمه ابوحامد، شاعر و اندیشمند در پارک ریاضیات کرمان

• زرتشت بهرام پژدو (شاعر قرن هفتم ه. ق)
• خواجوی کرمانی (شاعر و عارف بزرگ قرن هشتم ه. ق)
• عماد فقیه کرمانی (عارف و شاعر قرن هشتم ه. ق)
• شاه نعمت الله ولی (عارف و شاعر بزرگ قرن نهم ه. ق)
• مشتاق علی شاه (عارف بزرگ قرن دوازدهم ه. ق)
• افسر کرمانی (شاعر و خوشنویس قرن سیزدهم ه. ق)
• پیغمبر دزدان (شاعر و طنزپرداز دوره قاجاریه)
• میرزا آقا خان کرمانی (نویسنده و فعال سیاسی دوره قاجاریه)
• میرزا رضا کرمانی (آزادیخواه بزرگ دوره قاجاریه)
• ناظم‌الاطباء کرمانی (پزشک بزرگ دوره قاجاریه)
• ناظم الاسلام کرمانی (نویسنده و روزنامه نگار و فعال سیاسی دوره قاجاریه)
• مجدالاسلام کرمانی (روزنامه نگار، سیاستمدار، نویسنده و شاعر دوره قاجاریه)
• محمدکریم خان کرمانی (پیشوای فرقه شیخیه و از علمای بزرگ شیعه)
• شیخ احمد روحی (نویسنده و فعال سیاسی دوره قاجاریه)
• حسن شاهرخی (نقاش و طراح فرش بزرگ دوره قاجاریه)
• فؤاد کرمانی (شاعر معاصر)
• محمدجواد حجتی کرمانی (عالم بزرگ، نویسنده و فعال سیاسی معاصر)
• کیخسرو شاهرخ (نماینده اسبق مجلس و رییس اسبق انجمن زرتشتیان ایران)
• حسین کوهی کرمانی (ادیب، محقق، روزنامه‌نگار و شاعر)
• ابوالقاسم هرندی (تاجر بزرگ معاصر)
• احمد یزدان پناه دیلمقانی (کارآفرین و خیّر معاصر)
• صدیقه سامی نژاد (اولین بازیگر زن سینمای ایران)
• احمد بهمنیار (ادیب و نویسنده بزرگ معاصر)
• محمدحسین میمندی‌نژاد (دامپزشک و نویسنده)
• محمد ارجمند (معروف ترین قالیباف کرمانی و موسس بیمارستان ارجمند)
• سعید نفیسی (مورخ، مترجم، نویسنده و شاعر بزرگ معاصر)
• محمد دانشور (مورخ، روزنامه نگار و نخستین گوینده رادیو کرمان)
• علی اکبر صنعتی زاده (خیّر بزرگ معاصر)
• علی اکبر صنعتی (نقاش و مجسمه‌ساز بزرگ معاصر)
• عبدالحسین صنعتی زاده (نویسنده بزرگ معاصر و پدر رمان تاریخی ایران)
• همایون صنعتی زاده (کارآفرین، نویسنده و مترجم معاصر)
• منوچهر آگاه (اقتصاددان و نویسنده معاصر)
• پرویز شهریاری (ریاضی‌دان، نویسنده و فعال سیاسی معاصر)
• اکبر هاشمی رفسنجانی (رئیس اسبق مجلس، رئیس جمهور اسبق و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ایران)
• محمدجواد باهنر (چهارمین نخست وزیر جمهوری اسلامی ایران)
• محمدرضا باهنر (سیاستمدار و نماینده مجلس)
• قاسم سلیمانی (فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی)
• محمدعلی موحدی کرمانی (فعال سیاسی، عضو مجلس خبرگان رهبری و امام جمعه تهران)
• محمد مهدی زاهدی (ریاضی‌دان بزرگ، وزیر علوم سابق و سفیر سابق ایران در مالزی و نماینده فعلی کرمان در مجلس ایران)
• مجید نامجو (وزیر سابق نیرو جمهوری اسلامی ایران)
• سید محمد حسینی (وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی جمهوری اسلامی ایران)
• یونس زنگی آبادی (از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کشته‌شده در جنگ ایران و عراق)
• احمد مدنی (فعال سیاسی و وزیر دفاع در کابینه مهندس بازرگان)
• سعید رجائی خراسانی (نماینده اسبق ایران در سازمان ملل متحد)
• مهناز افخمی (فعال حقوق زنان، دومین وزیر زن در ایران، وزیر مشاور در امور زنان از ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷)
• مظفر بقایی (فعال سیاسی معاصر، نماینده مجلس شورای ملی، از موسسان جبهه ملی ایران و حزب زحمت‌کشان ملت ایران)
• علیرضا جهانشاهی (فعال سیاسی معاصر)
• علی‌اکبر سعیدی سیرجانی (نویسنده و فعال سیاسی معاصر)
• محمد ابراهیم باستانی پاریزی (مورخ و نویسنده بزرگ معاصر)
• نوشیروان کیهانی زاده (مورخ و روزنامه نگار)
• هوشنگ مرادی کرمانی (نویسنده بزرگ معاصر)
• طاهره صفار زاده (شاعر و نویسنده بزرگ معاصر)
• عباس ریاضی کرمانی (ریاضی‌دان و منجم بزرگ معاصر)
• جواد نوربخش (روان‌شناس، نویسنده و شاعر بزرگ معاصر)
• کیومرث منشی‌زاده (فیزیک‌دان و شاعر معاصر)
• محمد کرام الدینی (زیست‌شناس و نویسنده معاصر)
• یدالله ثمره (زبان‌شناس و نویسنده معاصر)
• محمود روح‌الامینی (مردم شناس معاصر)
• مهدی رجبعلی پور (ریاضی‌دان بزرگ معاصر)
• یحیی کمالی‌پور (نویسنده و محقق علم ارتباطات معاصر)
• خلیل خطیب رهبر (شاعر، نویسنده معاصر)
• جمشیدسروش سروشیان (نویسنده و مورخ معاصر)
• علاءالدین طباطبایی (زبان‌شناس و نویسنده معاصر)
• علی‌اکبر عبدالرشیدی (روزنامه نگار، خبرنگار و مترجم معاصر)
• سیما فردوسی (روان‌شناس و نویسنده معاصر)
• احمد ناظرزاده کرمانی (شاعر و نویسنده معاصر)
• فرهاد ناظرزاده کرمانی (متخصص و نویسنده هنرهای نمایشی معاصر)
• پری صابری (کارگردان تئاتر و نمایش نامه نویس معاصر)
• عبدالرضا اکبری (بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون معاصر)
• فردوس کاویانی (بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون معاصر)
• میترا منصوری (کارگردان و مستندساز)
• مسعود روشن‌پژوه (مجری تلویزیون)
• بلقیس سلیمانی (نویسنده معاصر)
• ارفع کرمانی (شاعر معاصر)
• علی اطهری کرمانی (شاعر معاصر)
• حمید حاجی زاده (شاعر معاصر)
• احمدرضا احمدی (شاعر معاصر)
• منوچهر نیستانی (شاعر معاصر)
• توران شهریاری (شاعر معاصر)
• عبدالله دهش (شاعر معاصر)
• احمدرضا احمدی (شاعر نوپرداز معاصر)
• اکبر صوتی (هنرمند مشبک کار معاصر)
• روح‌الله خالقی (موسیقی دان بزرگ معاصر)
• حسن ناهید (موسیقی‌دان و نوازنده نی)
• ایرج بسطامی (خواننده بزرگ معاصر)
• داریوش رفیعی (خواننده نامی معاصر)
• کوروس سرهنگ زاده (خواننده نامی معاصر)
• پیمان سلطانی (موسیقی دان معاصر)
• عادل فردوسی‌پور (تهیه کننده برنامهٔ ۹۰ و گزارشگر فوتبال)
• آرش برهانی (بازیکن فوتبال تیم استقلال تهران و تیم ملی ایران)
• زهرا نعمتی (تنها زن ایرانی دارنده مدال طلای پارالمپیک)

نگارخانه

• 
  گنبد جبلیه
• 
  میدان گنجعلیخان
• 
  میدان گنجعلیخان
• 
  مدرسه گنجعلیخان
• 
  باغ شاهزاده
• 
  مسجد جامع
• 
  گنبد آرامگاه شاه نعمت الله ولی
• 
  بازار مسگرها
• 
  یخدان مویدی
• 
  ارگ (قلعه) راین
• 
  قلعه دختر
• 
  تخت درگاه قلی بیگ
• 
  بوستان‌های شهری کرمان
• 
  درب ورودی اداره معارف و اوقاف کرمان

جستارهای وابسته

• استان کرمان
• فهرست کلان‌شهرهای ایران
• نیروگاه سیکل ترکیبی کرمان

پیوند به بیرون

• وبگاه صدا وسیمای مرکز کرمان
• وبگاه اداره کل هواشناسی استان کرمان