دم‌سنجی

دم‌سنجی
تشخیص پزشکی
سرعنوان‌های موضوعی پزشکی	D013147
OPS-301 code	۱-۷۱۲

دَم‌سنجی یا اسپیرومتری (به انگلیسی: Spirometry) روشی رایج برای اندازه‌گیری و ثبت ظرفیت تنفسی شش‌ها است. از دم‌سنجی برای اندازه‌گیری برخی از حجم‌ها و ظرفیت‌های ریوی در بیماران ریوی مانند آسم، بیماری های ریوی انسدادی مزمن (COPD) و بیماریهای تحدیدی ریوی جهت تشخیص و ارزیابی شدت بیماری استفاده می‌شود. اسپیرومتری همچنین به صورت دوره ای جهت بررسی عملکرد ریه افراد دچار بیماری مزمن و کارگران در معرض بیماریهای ریوی (پنوموکونیوز) انجام می شود.

ظرفیت‌های ریوی

• ظرفیت حیاتی (vital capacity)، این مقدار، حداکثر هوایی که فرد پس از پر کردن ریه‌ها تا حداکثر گنجایش و خالی کردن آن تا همین بازه از ریه‌هایش خارج می‌سازد.
• ظرفیت دمی (inspiratory capacity)، حداکثر میزان گازی است که می‌توان پس از بازدم، وارد ریه کرد.
• ظرفیت باقی‌مانده عملکردی (function residual capacity)، میزان هوایی که در پایان یک بازدم عادی در ریه‌ها باقی می‌ماند.
• ظرفیت کل ریوی(total lung capacity)، به بیش ترین نیروی ممکن ریه‌ها برای حداکثر اتساع ممکن برای وارد کردن هوا به مجاری تنفسی می‌گویند.

در اسپیرومتری میزان هوایی که شما می توانید دم و بازدم کنید اندازه گیری می شود. همچنین سرعت عمل دم را مورد اندازه گیری قرار می دهد. مقادیر نشان دهنده بوسیله اسپیرومتری اگر پایین تر از حد متوسط باشد نشان دهنده این امر است که ریه های شما عملکرد خوبی ندارند

روش‌های دم‌سنجی

روش‌های دم‌سنجی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

1. روش حجم‌سنجی؛
2. روش فلومتری

برخی اصطلاحات دم‌سنجی

Output of a spirometer

1 - ظرفيت کلی ريه TLC (Total Lung Capacity) : عبارت است از حداکثر مقدار هوايی که ريه ها می توانند در خود جا دهد و مجموع RVو VC میباشد.

2 - ظرفيت حياتی VC (Vital Capacity) :حداکثر حجم هوايی است که می توان پس از يک دم عميق به بيرون فرستاد.

3 - ظرفيت دمی IC (Inspiratory Capacity) : حداکثر حجم هوایی است که می توان در انتهای يک بازدم معمولی وارد ريه ها کرد.

4 - ظرفيت باقیمانده عملی FRC (Functional Residual Capacity) : حجم هوایی است که پس از يک بازدم معمولی ، هنگامیکه ريه ها و قفسه سينه در وضعيت استراحت قرار دارند, در داخل ريه ها باقی می ماند.

5 - حجم دمی IRV (Inspiratory Reserve Volume) : در انتهای يک دم معمولی به حداکثر حجم هوايي که بتوان وارد ريه ها نمود گفته می شود.

6 - حجم ذخيره بازدمی ERV ((Expiratory Reserve Volume : در پايان يک بازدم معمولی حجمی از هوا است که بتوان از ريه ها خارج کرد.

7 - حجم باقیمانده RV (Residual Volume) : حجم هوايی است که در پايان يک بازدم عميق در داخل ريه ها باقی می ماند.

8 - ظرفيت حياتی اجباری و پر فشار FVC (Forced Vital Capacity) : حجم هوايی است که بعد از يک دم عميق می توان با شدت هر چه بيشتر و با حداکثر توان از ريه ها خارج کرد.

9 - حجم زمانهای بازدمی اجباری FEV (Expiratory Volume Forced) : عبارت است از حداکثر حجم هوايي که ممکن است در يک زمان خاص حين بازدم از ريه ها خارج شود.

10 -FEV1 (Expiratory Volume in First Second Forced) : مقدار هوایی است که طي اولين ثانيه بازدم اجباري و پر فشار که پس از TLC شروع می شود از ريه ها خارج می گردد.

11 - درصد FVC / FEVı: عبارت است از کسری از ظرفيت حياتی که می توان آن را در ثانيه اول در طی بازدم از ريه خارج کرد به ظرفيت حياتی اجباری .

13- MVV (Maximum Ventilatory Volume) : به حداکثر تنفس ارادی به صورت سريع و عميق در يک زمان مشخص (مثلا دوازده ثانیه) اطلاق میشود. گاه به اين متغیر حداکثر ظرفيت تنفسی (MBC) گفته میشود.

بايد توجه کرد که حجم ها و ظرفيت های ريوی برای همه افراد يکسان نمی باشد و بسته به سن ، جنس ، نژاد ، قد و وزن متفاوت خواهد بود که به آن Predicted (مقادير پيش بينی شده) اطلاق می شود.

تفسیر دم‌سنجی

بیماریهای انسدادی ریوی مانند آسم موجب کاهش حداکثر شدت جریان بازدمی می‌شوند. بیماریهای تحدیدی ریوی مانند فیبروز مزمن ریه موجب کاهش ظرفیتهای ریوی می‌شود.

جستارهای وابسته

اسپیرومتر

منابع

• دکتر احمد رستمی و همکاران. فیزیولوژی.
• جوزف جی. کار، جان ام. براون. مقدمه‌ای بر فناوری تجهیزات پزشکی. ترجمهٔ دکتر سیامک نجاریان، مهندس صنم سجادی، فریما فاضلی.

پیوند به بیرون

• اسپیرومتر در سایت تجهیزات پزشکی و مهندسی پزشکی ایران