صراحی (ساز)

صراحی سازی‌ست از خانواده سازهای آرشه‌ای بم‌خوان که اندازه آلتو آن صدای‌اش نزدیک به سازهای خراسان است.تولید پروفیل صراحی-66617468 صراحی از خانواده کمانچه و قژک بوده و امکانات سازهای خانواده ویلن را از نظر نوازندگی و وسعت صدا داراست. این ساز در شهریور ۱۳۸۷ توسط استاد محمدرضا شجریان طراحی و ساخته شد و به دلیل شباهت آن به صراحی، استاد شجریان این نام را برای این ساز برگزیده‌اند.این ساز را نوازندگان کمانچه، قژک، ویولن، ویولنسل و کنترباس به‌راحتی می‌توانند بنوازند.این ساز برای اولین بار در در کنسرت مهرماه ۱۳۸۷ گروه شهناز و استاد شجریان رونمایی و استفاده شد. ویژگی ارزنده «صراحی» نسبت به سازهای هم‌خانواده این ساز امکان تعویض محفظه پوست و چوب آن به صورت یک طبلای کوچک است که همین مسئله رنگ‌آمیزی خاص و متفاوتی را از جهت صدادهی به این ساز می‌دهد. سینا جهان آبادی در بخش شور و مهرداد ناصحی در بخش همایون برای نخستین بار این ساز را نوختند.

شکل ظاهری و ویژگی‌ها

این ساز آرشه‌ای است و از لحاظ شکل ظاهر، دستهٔ آن مانند ویلن طراحی شده ولی فرم صفحه و کاسهٔ آن حالت خاصی دارد و در زیر خرک، حالت گلدانی‌شکل است که روی آن را می‌توان با پوست و گاه با پوست و چوب طراحی کرد. ویژگی بزرگ این ساز، تغییر رنگ آن با تعویض پوست گلدانی‌شکل است که در مدت کمتر از دو دقیقه امکان‌پذیر است که در هیچ سازی این تغییر رنگ دیده نمی‌شود. هنگامی‌که پوست زیر خرک است، سونوریته و رنگ ساز برای تک‌نوازی مناسب بوده و صدای آن به سازهای محلی موسیقی خراسان نزدیک می‌شود و ساز لهجهٔ موسیقی مناطق را به خود می‌گیرد و وقتی‌که چوب روی پوست اضافه می‌شود، ساز بیشتر حالت آنسامبل به خود گرفته و رنگ‌آمیزی ارکستر را تنوع می‌بخشد.از دیگر ویژگی‌های آن می‌توانم به اریب بودن دستهٔ آن اشاره کنم که به نوعی شبیه دستهٔ ویلن‌سل است و به بدن تکیه می‌کند، همین‌طور تخت بودن پشت دسته که این موارد حرکت در پوزیسیون‌های بالاتر را برای نوازنده آسان‌تر می‌کند. در کنار این موارد، امکان تعویض آسان کاسهٔ گلدانی‌شکل به نوازنده این اجازه را می‌دهد تا با انتخاب گلدان‌هایی که بر آن پوست‌های متفاوتی کشیده شده، رنگ‌های صوتی متنوعی متناسب با فضای موردنیازش را در اختیار داشته باشد. این گستردگی از صداهایی نزدیک به صدای شفاف ویلن‌آلتو تا صدای سازهایی چون کمانچه و یا حتی قیچک‌آلتو را دربرمی‌گیرد.

نظر استاد شجریان درباره ساز

این ساز به‌علت کمبود صدای بم در سازهای آرشه‌ای طراحی و ساخته شده است.این ساز با همان گستره صوتی کمانچه، رنگ صوتی جدیدی را به ارکستر سازهای ایرانی اضافه می کند.این ساز را می توان در ارکسترهای زهی مانند ارکستر مجلسی نیز به‌کار گرفت.

منابع

http://www.persianartmusic.com/content/view/3223/92/

وب‌گاه آوای دل