تراتوژن: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده

درخط

نسخهٔ ‏۲۴ مارس ۲۰۱۴، ساعت ۰۲:۲۲

تراتوژن (به انگلیسی: Teratogenese) (از ریشه یونانی teras به معنی هیولا) یا آسیب‌زا به هرگونه عامل محیطی که در دوره پیش از تولد جنین٬ به‌آن آسیب برساند اشاره دارد. مطالعه روی این پدیده تراتولوژی نام دارد و شناخت ناهنجاری‌های مادرزادی ناشی‌از هرنوع ماده تراتوژن تعریف می‌شود. تراتوژن ممکن است یک مادهٔ شیمیایی، دارویی عفونی، بیماری در مادر باردار یا یک عامل فیزیکی و یا تغییر در متابولیسم بدن مادر باشد که در رویان یا جنین باعث ایجاد معلولیت‌های ساختاری^*[۱] یا عملکردی^*[۲] شود. از میان این اختلال‌ها که شامل برخی از نقص‌های شدید و مرگبار نیز برای نوزاد می‌شوند می‌توان به فوکوملیا، لب‌شکری(شکاف لب) و شکاف کام و هم‌چنین نقص و نارسایی قلبی (مانند تغییر در دیواره) اشاره نمود. از آن‌جا که دانش پزشکی در ابتدا به تأثیر زیان‌بار برخی عوامل در آسیب‌های شدید پیش‌از بدنیاآمدن نوزادان پی برده‌بود می‌توان گفت که این دانش پیشینه‌ای دراز دارد بااین‌حال آسیب‌هایی که تراتوژنها وارد می‌کنند همیشه ساده و قابل درک نبوده و به چندین عامل بستگی دارد.^[۱]^[۲]^[۳]^[۴]

تراتولوژی

در تراتولوژی بالینی اهدافی چون درک و یافتن یک رابطه بین ناهنجاری جنین در برخورد مادر باردار با یک مادهٔ تراتوژن و پیامد آن٬ تعیین میزان خطر بروز ناهنجاری در کودک در صورت رویارویی مادر با تراتوژن و همچنین تعیین میزان خطر بروز ناهنجاری در جنین در شرایط کاربرد روشهای تشخیصی رادیواکتیو(مانند پرتو ایکس) در مادر دنبال می‌گردد.^[۵] هیچ ماده تراتوژن مطلقی وجود ندارد بلکه به شرایط و زمان و مقدار برخورد بستگی دارد. گاه مصرف بیش‌از اندازه آب یا نمک خوراکی نیز می‌تواند تراتوژن محسوب شود چراکه سلولهای رویانی باسرعت در حال تقسیم، تمایز، تکامل و مهاجرت هستند و با انسان بالغ تفاوت دارند. به‌علاوه تفاوت ژنتیکی در حساسیت برابر تراتوژن و مطالعه روی حیوانات نشان می‌دهد که حساسیت گونه‌های مختلف در برابر مواد تراتوژن تفاوت دارد. این پدیده در افراد انسانی مختلف درون یک گونه و گروه نیز تفاوت دارد. آسپرین، کورتون و نیز کمبود چندنوع ویتامین در گونه‌های موش و موش صحرایی تراتوژنز است درحالی‌که مصرف آسپرین در انسان بی‌خطر گزارش شده‌است. از دیدگاه ژنتیکی، حساسیت در برابر تراتوژن‌ها در افراد مختلف متفاوت است و به‌همین علت تا امروز ماده تراتوژن با اثر صددرصدی شناخته نشده‌است.
با این پیش‌زمینه نتیجه مطالعه و تحقیق روی حیوان را نیز نمی‌توان به انسان تعمیم داد. رابطهٔ اندازه مصرف و پاسخ رویان نیز بررسی شده و تقریباً تمام مواد با وزن ملکولی کمتر از ۱۰۰۰ به آسانی از جفت عبور می‌کنند.^[۶]

داروهای تراتوژن

اندازه آسیب به رویان و جنین در مراحل مختلف بارداری، یکسان نیست. حساس‌ترین زمان، سه ماهه اول بارداری است که سرعت تمایز و مهاجرت سلولی به بیشترین حد می‌رسد. احتمال آسیب به رویان در این دورهٔ بحرانی بیشتر است. مصرف این داروها در دوران حاملگی ممکن‌است بر رویان یا جنین اثر تراتوژنزی داشته‌باشند:^[۷]

ضدافسردگی‌ها(پاروکستین)، داروهای ضد صرع (اسید والپروئیک، فنی‌توئین، کاربامازپین)، آرامبخش‌ها(تالیدومید، دیازپام)، آندروژن (دانازول)، مشتقات کومارینی(وارفارین)، آنتی‌متابولیت‌ها (متوترکسات)، استروژن‌ها (داتیل‌استیل بسترول)، لیتیم، کنتراسپتیوهای خوراکی، ریتنوئیدها و ید رادیواکتیو

پانویس

^ Structural
^ Functional

جستارهای وابسته

منابع

↑ Rogers, J.M., Kavlock, R.J. Developmental toxicology. In C.D. Klaassen : Casarett & Doull's Toxicology. ص۳۰۱ تا ۳۳۱. , ۱۹۹۶. شابک-07-105476-6.
↑ Teratology Society
↑ مدلیب ایران
↑ روزنامه آفرینش تاریخ ۶ اسفند ۱۳۸۸
↑ مجله‌دانشگاه‌علوم‌پزشکی‌ایران ۵۶۷؛ ش۲۷ - عنوان مقاله:ﺑﺮرﺳﯽ اﺛﺮات ﺗﺮاﺗﻮژن - آﺗﻮﺳﺎ زﯾﺮک؛ دکتر ملیحه نوبخت؛ دکتر مهدیزاده۱۳۸۰
↑ جامعه پزشکان ایران : اصول تراتولوژی و تراتوژن‌ها
↑ مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران ۱ فروردین ۷۹

الگو:Link FA

[1] Rogers, J.M., Kavlock, R.J. Developmental toxicology. In C.D. Klaassen : Casarett & Doull's Toxicology. ص۳۰۱ تا ۳۳۱. , ۱۹۹۶. شابک-07-105476-6.

[2] Teratology Society

[3] مدلیب ایران

[4] روزنامه آفرینش تاریخ ۶ اسفند ۱۳۸۸

[5] مجله‌دانشگاه‌علوم‌پزشکی‌ایران ۵۶۷؛ ش۲۷ - عنوان مقاله:ﺑﺮرﺳﯽ اﺛﺮات ﺗﺮاﺗﻮژن - آﺗﻮﺳﺎ زﯾﺮک؛ دکتر ملیحه نوبخت؛ دکتر مهدیزاده۱۳۸۰

[6] جامعه پزشکان ایران : اصول تراتولوژی و تراتوژن‌ها

[7] مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران ۱ فروردین ۷۹

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-[[پرونده:Darłowo muzeum dwugłowy cielak.jpg|thumb|left|300px|نمونه تراتوژن در گوساله دوسر]]
+[[پرونده:Darłowo muzeum dwugłowy cielak.jpg|بندانگشتی|چپ|300px|نمونه تراتوژن در گوساله دوسر]]
-'''تراتوژن''' {{انگلیسی|Teratogenese}} (''از ریشه [[یونانی]] teras به معنی هیولا'') یا '''آسیب‌زا''' به هرگونه عامل محیطی که در دوره ''پیش از تولد'' [[جنین]]٬ به‌آن آسیب برساند اشاره دارد.  مطالعه روی این پدیده ''تراتولوژی'' نام دارد و شناخت ناهنجاری‌های مادرزادی ناشی‌از هرنوع ماده تراتوژن تعریف می‌شود. تراتوژن ممکن است یک مادهٔ شیمیایی، دارویی عفونی، بيماری در مادر باردار يا یک عامل فیزیکی و یا تغییر در [[متابولیسم]] بدن مادر باشد که در [[رويان]] یا جنين باعث ایجاد معلولیت‌های ساختاری{{نشانه|۱}} يا عملکردی{{نشانه|۲}} شود. از میان این اختلال‌ها که شامل برخی از نقص‌های شدید و مرگبار نیز برای نوزاد می‌شوند می‌توان به [[فوکوملیا]]، [[لب‌شکری]](شکاف لب) و شکاف کام و هم‌چنین نقص و نارسایی قلبی (مانند تغییر در دیواره) اشاره نمود. از آن‌جا که دانش [[پزشکی]] در ابتدا به تأثیر زیان‌بار برخی عوامل در آسیب‌های شدید پیش‌از بدنیاآمدن نوزادان پی برده‌بود می‌توان گفت که این دانش پیشینه‌ای دراز دارد بااين‌حال آسیب‌هایی که تراتوژنها وارد می‌کنند همیشه ساده و قابل درک نبوده و به چندین عامل بستگی دارد.<ref>Rogers, J.M., Kavlock, R.J. Developmental toxicology. In C.D. Klaassen : Casarett & Doull's Toxicology. ص۳۰۱ تا ۳۳۱. , ۱۹۹۶. شابک-07-105476-6.</ref><ref>[http://www.teratology.org/ Teratology Society<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref><ref>[http://medlib.ir/Keyword/Keyword.aspx?kwi=8629 مدلیب ایران]</ref><ref>[http://www.afarineshdaily.ir/afarinesh/News.aspx?NID=60114 روزنامه آفرینش تاریخ ۶ اسفند ۱۳۸۸]</ref>
+'''تراتوژن''' {{انگلیسی|Teratogenese}} (''از ریشه [[یونانی]] teras به معنی هیولا'') یا '''آسیب‌زا''' به هرگونه عامل محیطی که در دوره ''پیش از تولد'' [[جنین]]٬ به‌آن آسیب برساند اشاره دارد. مطالعه روی این پدیده ''تراتولوژی'' نام دارد و شناخت ناهنجاری‌های مادرزادی ناشی‌از هرنوع ماده تراتوژن تعریف می‌شود. تراتوژن ممکن است یک مادهٔ شیمیایی، دارویی عفونی، بیماری در مادر باردار یا یک عامل فیزیکی و یا تغییر در [[متابولیسم]] بدن مادر باشد که در [[رویان]] یا جنین باعث ایجاد معلولیت‌های ساختاری{{نشانه|۱}} یا عملکردی{{نشانه|۲}} شود. از میان این اختلال‌ها که شامل برخی از نقص‌های شدید و مرگبار نیز برای نوزاد می‌شوند می‌توان به [[فوکوملیا]]، [[لب‌شکری]](شکاف لب) و شکاف کام و هم‌چنین نقص و نارسایی قلبی (مانند تغییر در دیواره) اشاره نمود. از آن‌جا که دانش [[پزشکی]] در ابتدا به تأثیر زیان‌بار برخی عوامل در آسیب‌های شدید پیش‌از بدنیاآمدن نوزادان پی برده‌بود می‌توان گفت که این دانش پیشینه‌ای دراز دارد بااین‌حال آسیب‌هایی که تراتوژنها وارد می‌کنند همیشه ساده و قابل درک نبوده و به چندین عامل بستگی دارد.<ref>Rogers, J.M., Kavlock, R.J. Developmental toxicology. In C.D. Klaassen : Casarett & Doull's Toxicology. ص۳۰۱ تا ۳۳۱. , ۱۹۹۶. شابک-07-105476-6.</ref><ref>[http://www.teratology.org/ Teratology Society<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref><ref>[http://medlib.ir/Keyword/Keyword.aspx?kwi=8629 مدلیب ایران]</ref><ref>[http://www.afarineshdaily.ir/afarinesh/News.aspx?NID=60114 روزنامه آفرینش تاریخ ۶ اسفند ۱۳۸۸]</ref>
-==تراتولوژی==
+== تراتولوژی ==
 در تراتولوژی بالینی اهدافی چون درک و یافتن یک رابطه بین ناهنجاری جنین در برخورد [[بارداری|مادر باردار]] با یک مادهٔ تراتوژن و پیامد آن٬ تعیین میزان خطر بروز ناهنجاری در کودک در صورت رویارویی مادر با تراتوژن و همچنین تعیین میزان خطر بروز ناهنجاری در جنین در شرایط کاربرد روشهای تشخیصی رادیواکتیو(مانند [[پرتو ایکس]]) در مادر دنبال می‌گردد.<ref>مجله‌دانشگاه‌علوم‌پزشکی‌ایران ۵۶۷؛ ش۲۷ - عنوان مقاله:ﺑﺮرﺳﯽ اﺛﺮات ﺗﺮاﺗﻮژن - ''آﺗﻮﺳﺎ زﯾﺮک؛ دکتر ملیحه نوبخت؛ دکتر مهدیزاده''۱۳۸۰</ref>
-هیچ ماده تراتوژن مطلقی وجود ندارد بلكه به شرايط و زمان و مقدار برخورد بستگی دارد. گاه مصرف بیش‌از اندازه آب یا [[نمک خوراکی]] نیز می‌تواند تراتوژن محسوب شود چراکه سلولهای رویانی باسرعت در حال تقسیم، تمایز، تکامل و مهاجرت هستند و با انسان بالغ تفاوت دارند. به‌علاوه تفاوت ژنتیکی در حساسیت برابر تراتوژن و مطالعه روی حیوانات نشان می‌دهد که حساسیت گونه‌های مختلف در برابر مواد تراتوژن تفاوت دارد. این پدیده در افراد انسانی مختلف درون یک گونه و گروه نیز تفاوت دارد. [[آسپرین]]، [[کورتون]] و نیز کمبود چندنوع [[ویتامین]] در گونه‌های موش و موش صحرایی تراتوژنز است درحالی‌که مصرف آسپرین در انسان بی‌خطر گزارش شده‌است. از دیدگاه ژنتیکی، حساسيت در برابر تراتوژن‌ها در افراد مختلف متفاوت است و به‌همین علت تا امروز ماده تراتوژن با اثر صددرصدی شناخته نشده‌است.{{سخ}} با این پیش‌زمینه نتیجه مطالعه و تحقیق روی حیوان را نیز نمی‌توان به انسان تعمیم داد.
+هیچ ماده تراتوژن مطلقی وجود ندارد بلکه به شرایط و زمان و مقدار برخورد بستگی دارد. گاه مصرف بیش‌از اندازه آب یا [[نمک خوراکی]] نیز می‌تواند تراتوژن محسوب شود چراکه سلولهای رویانی باسرعت در حال تقسیم، تمایز، تکامل و مهاجرت هستند و با انسان بالغ تفاوت دارند. به‌علاوه تفاوت ژنتیکی در حساسیت برابر تراتوژن و مطالعه روی حیوانات نشان می‌دهد که حساسیت گونه‌های مختلف در برابر مواد تراتوژن تفاوت دارد. این پدیده در افراد انسانی مختلف درون یک گونه و گروه نیز تفاوت دارد. [[آسپرین]]، [[کورتون]] و نیز کمبود چندنوع [[ویتامین]] در گونه‌های موش و موش صحرایی تراتوژنز است درحالی‌که مصرف آسپرین در انسان بی‌خطر گزارش شده‌است. از دیدگاه ژنتیکی، حساسیت در برابر تراتوژن‌ها در افراد مختلف متفاوت است و به‌همین علت تا امروز ماده تراتوژن با اثر صددرصدی شناخته نشده‌است.{{سخ}}با این پیش‌زمینه نتیجه مطالعه و تحقیق روی حیوان را نیز نمی‌توان به انسان تعمیم داد.
 رابطهٔ اندازه مصرف و پاسخ رویان نیز بررسی شده و تقریباً تمام مواد با وزن ملکولی کمتر از ۱۰۰۰ به آسانی از جفت عبور می‌کنند.<ref>[http://www.irmedic.com/content/view/61/30/ جامعه پزشکان ایران : اصول تراتولوژی و تراتوژن‌ها]</ref>
@@ خط ۱۲: / خط ۱۲: @@
 ضدافسردگی‌ها([[پاروکستین]])، داروهای ضد صرع (اسید والپروئیک، [[فنی توئین|فنی‌توئین]]، [[کاربامازپین]])، آرامبخش‌ها([[تالیدومید]]، [[دیازپام]])، آندروژن (دانازول)، مشتقات کومارینی([[وارفارین]])، آنتی‌متابولیت‌ها (متوترکسات)، استروژن‌ها (داتیل‌استیل بسترول)، لیتیم، کنتراسپتیوهای خوراکی، ریتنوئیدها و [[ید رادیواکتیو]]
-==پانویس==
+== پانویس ==
-*{{پاورقی|۱}}Structural
+* {{پاورقی|۱}}Structural
-*{{پاورقی|۲}}Functional
+* {{پاورقی|۲}}Functional
 </small>
-==جستارهای وابسته==
+== جستارهای وابسته ==
-*[[کارسینوژن]]
+* [[کارسینوژن]]
-*[[عامل نارنجی]]
+* [[عامل نارنجی]]
-==منابع==
+== منابع ==
 {{پانویس}}
-[[رده:زیست‌شناسی رشد]]
+[[رده:تاثیر پرتو بر سلامتی]]
 [[رده:تراتوژن‌ها]]
+[[رده:زیست‌شناسی رشد]]
 {{Link FA|sl}}