مردمان ایرانی‌تبار: تفاوت میان نسخه‌ها
Amirnowshahr (بحث | مشارکت‌ها) |
Amirnowshahr (بحث | مشارکت‌ها) |
||
| خط ۱۳۵: | خط ۱۳۵: | ||
| <div style="display: none;">۱۵</div> ۱۵ میلیون |
| <div style="display: none;">۱۵</div> ۱۵ میلیون |
||
|- |
|- |
||
| [[کاسپی‌ها و آمارد ها و تپور ها |
| [[کاسپی‌ها]] و [[آمارد ها]] و [[تپور ها]] ([[مازندرانی‌ها]] و [[گیلک]]ها) |
||
| [[ایران]] |
| [[ایران]] |
||
| <div style="display: none;">۰۷</div> ۵ تا ۱۰ میلیون |
| <div style="display: none;">۰۷</div> ۵ تا ۱۰ میلیون |
||
نسخهٔ ۱۲ فوریهٔ ۲۰۱۴، ساعت ۲۱:۰۴
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| مناطق با جمعیت چشمگیر | |||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ایران و فلات ایران, آناتولی ، آسیای جنوبی ، آسیای مرکزی ، قفقاز و به عنوان جوامع مهاجر در آمریکای شمالی و اروپای غربی. | |||||||||||||||||||||||||||||||
| زبان‌ها | |||||||||||||||||||||||||||||||
| زبان فارسی و دیگر زبان های ایرانی ، یک شاخه از زبان های هندو اروپایی | |||||||||||||||||||||||||||||||
| دین | |||||||||||||||||||||||||||||||
| اکثریت شیعه و سنی, مسیحیت ارتدکس,[۱] مزدیسنا, ارتدکس گرجی, نسطوری, یهودیت, بی خدایی, ندانم گرایی و بهائیت. | |||||||||||||||||||||||||||||||
| قومیت‌های وابسته | |||||||||||||||||||||||||||||||
| دیگر هندوایرانی ها | |||||||||||||||||||||||||||||||
.png)
مردم ایرانی[۳]، گروه قومی از تبار اقوام ایرانی‌زبان باستان‌اند و به یکی از زبانهای ایرانی گویش می‌کنند.[۴] این گروه قومی در سراسر فلات ایران٫ از هندوکش تا آناتولی مرکزی و از آسیای میانه تا دریای پارس) - منطقه‌ای که ایران بزرگ یا ایرانزمین نامیده می‌شود[۵]، پراکنده شده‌اند.
در نوشته‌های تاریخی و ادبی، ایرانیان با کشیدن مرزهایی بین خود و بیگانگان خویش را از دیگران متمایز کرده‌اند. برای نمونه:
- ایران و انیران (در دوران ساسانیان)
- ایران و توران (در اساطیر)
- ایران و روم
- ایرانی و تازی (عجم و عرب)
- تاجیک (پارسی‌زبان) و ترک
- ایران و هند
- ایران و فرنگ (اروپا)[۶]
زمانی اقوام ایرانی‌زبان را می‌شد در سرتاسر اوراسیا از بالکان تا غرب چین پیدا کرد.[۷] بخش عمدهٔ اقوام ایرانی‌زبان کنونی و اقوام ایرانی‌تبار با هم مشترک است ولی تفاوت‌هایی نیز وجود دارد. همانگونه که مشخص است اقوام ایرانی‌تبار محدود به مرزهای کنونی کشور ایران نیستند.
بسیاری از اقوام ایرانی‌تبار خود ریشه در شاخه‌ای از آریاییهای هندواروپایی شناخته شده به ایرانی‌ها دارند. یافته‌های باستان شناسی در مکان‌هایی مانند:روسیه٫ آسیای میانه و خاورمیانه اطلاعات کمی را درباره این که این اقوام چگونه می‌زیسته‌اند ارائه کرده‌اند.
اقوام ایرانی نقش بسیار مهمی را در تاریخ بازی کرده‌اند. مادها یکی از نخستین کشورها و امپراتوری‌های چند ملیتی را تشکیل دادند و قبایل کوچ‌رو سکاها-سرمتی بر زمین‌های گسترده‌ای از روسیه و بالکان حکم فرما بوده‌اند[۸][۹] و احتمالاً یک قبیله زنان جنگاور سرمتی الهام بخش اسطوره یونانی آمازون‌ها بوده‌اند.[۱۰] همچنین پژوهشگران معتقداند آیین‌های گوناگونی از مردمان ایرانی تبار مانند مزدیسنا و آیین مانی تاثیرات بسیار مهم فلسفی را بر مفاهیم یهودیت و مسیحیت داشته‌اند[۱۱].
اقوام ایرانی باستان نیای مردمان بسیاری مانند:گیلکها، کردها، پشتونها، لرها، تاجیکها، بلوچها و... هستند.
معنی و کاربرد
واژه ایرانی مشتق شده از ایران است که خود واژه ایران به معنی سرزمین آریاییها است.[۱۲][۱۳]. خود واژه آریا در زبان نیاهندوایرانی به معانی بسیاری مانند: اصیل و شریف معنی شده‌است.
زیستگاه
الف - ایریانه ویجه (ایران ویج)
ب - شانزده سرزمین آریایی
ج - ایران شهر (ایران بزرگ)
د - فلات ایران
ریشه‌ها
ایرانیان باختری
ایرانیان خاوری
تاریخ
پیش از حمله عرب ها
پس از حمله عرب ها
آمارنگاری
| مردم | سرزمین | جمعیت |
|---|---|---|
| ایران٫ افغانستان٫ تاجیکستان ازبکستان (تاجیکها) و پاکستان |
۵۰ تا ۷۰ میلیون | |
| پشتونها | افغانستان و پاکستان | ۴۲ میلیون |
| کردها | ترکیه٫ ایران٫ عراق٫ ارمنستان٫ گرجستان٫ آذربایجان و سوریه | ۲۷ تا ۳۷ میلیون |
| آذربایجانی‌ها | ایران٫ جمهوری آذربایجان٫ روسیه ٫ترکیه و گرجستان | ۲۰ تا ۳۰ میلیون |
| بلوچها | ایران٫ افغانستان و پاکستان | ۱۵ میلیون |
| کاسپی‌ها و آمارد ها و تپور ها (مازندرانی‌ها و گیلکها) | ایران | ۵ تا ۱۰ میلیون |
| زازاها | ترکیه | ۳ تا ۴ میلیون |
| لرها و بختیاریها | ایران | ۱۰٫۳ میلیون |
| پامیری‌ها | تاجیکستان٫ افغانستان و چین | ۰/۹ میلیون |
| تالشها | ایران و آذربایجان | ۰/۹ میلیون |
| آسی‌ها | اوستیای شمالی-آلانیا (روسیه) ٫ اوستیای جنوبی (گرجستان)٫ مجارستان | ۰/۷ میلیون |
| ساریکولیها | سین‌کیانگ جنوبی (چین) | |
| مردم لک | ایران ٫ عراق و قفقاز | 3 تا 4 میلیون |
| یغنابی‌ها | پیرامون رودخانه زرافشان (تاجیکستان) | |
| پارسیان هند و ایرانیان هند | هند | ۰/۱ میلیون |
| واخی‌ها | افغانستان ٫تاجیکستان و سین‌کیانگ | ۰/۰۵ میلیون |
دین
- اسلام
- مهرپرستی
- یارسان (اهل حق، کاکه یی)
- زرتشتی
- آیین بهایی
- مسیحیت
- یزدان‌پرستی
- بوداگرایی
- مانی
- مزدک
- زروانی
زبان‌ها
الف - زبانهای کهن ایرانی
در میان زبانهای کهن ایرانی، تنها دو زبان اوستایی و پارسی باستان از روی متون نوشته شده، شناخته شده‌اند. قدیم‌ترین بخش این نوشته‌ها مربوط به قرن ششم پیش از میلاد است. زبان اوستایی در شمال شرق ایران و پارسی باستان مثل دزفولی در جنوب غرب ایران استفاده می‌شد.[۱۴] بیشترین، زبانهای ایرانی کنونی از این دو زبان سرچشمه گرفته‌اند.
ب - زبانهای میانه ایرانی
زبانهای میانه ایرانی، بطور کلی به دو دستهٔ شرقی و غربی تقسیم می‌شوند:
- ۲- غربی: پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی (پارسی میانه)[۱۵]
ج - زبانهای نو ایرانی
با آن که امروزه فارسی، زبان مشترک و رسمی سه کشور ایران، افغانستان و تاجیکستان است، سایر زبانهای نو ایرانی، نیز به دو دستهٔ شرقی و غربی تقسیم می‌شوند:
پانویس
- ↑ آسی های قفقاز مسیحیان ارتدکس هستند.
- ↑
- ایران: Library of Congress, Library of Congress – Federal Research Division. "Ethnic Groups and Languages of Iran" (PDF). Retrieved 2009-12-02. (گویش های فارسی و کاسپی-۶۵% کردی ۸%-لری/بختیاری ۵%- بلوچی ۲%):۸۰% از جمعیت یا تقریبا ۶۳ میلیون نفر.
- افغانستان: اطلاعات نامه جهان افغانستان: unting Pashtuns, Tajiks, Baluchs, 21 million
- تاجیک های آسیای میانه شامل تاجیکستان و ازبکستان ۱۰-۱۵ میلیون
- کرد ها و زازا های ترکیه ، سوریه ، لبنان و عراق بر مبنای اطلاعات نامه جهان ۲۲ میلیون برآورد شده
- آسی ها, تالش, تات ها, کرد های قفقاز و آسیای میانه: ۱-۲ میلیون بر مبنای اطلاعات نامه جهان/مردم شناسی.
- تاجیک های چین: ۵۰،۰۰۰ تا ۱۰۰،۰۰۰
- سخنوران ایرانی در بحرین ، خلیج فارس ، اروپای غربی و ایالات متحده آمریکا ، ۳ میلیون.
- پاکستان شامل بلوچ ها+پشتون ها+آوارگان افغان بر مبنای اطلاعات نامه جهان و دیگر منابع: ۳۵ میلیون.
- ↑ R.N Frye, "IRAN v. PEOPLES OF IRAN" in Encyclopædia Iranica. "In the following discussion of “Iranian peoples,” the term “Iranian” may be understood in two ways. It is, first of all, a linguistic classification, intended to designate any society which inherited or adopted, and transmitted, an Iranian language. The set of Iranian-speaking peoples is thus considered a kind of unity, in spite of their distinct lineage identities plus all the factors which may have further differentiated any one group’s sense of self."
- ↑ J. Harmatta in "History of Civilizations of Central Asia", Chapter 14, The Emergence of Indo-Iranians: The Indo-Iranian Languages, ed. by A. H. Dani & V.N. Masson, 1999, p. 357
- ↑ Frye, Richard Nelson, Greater Iran, ISBN 1-56859-177-2 p.xi: «... Iran means all lands and peoples where Iranian languages were and are spoken, and where in the past, multi-faceted Iranian cultures existed....»
- ↑ وبگاه دانشنامه ایرانیکا، سرواژه‌های «IRANIAN IDENTITY»
- ↑ Iranian languages - Britannica Online Encyclopedia
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Scythia
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Sarmatians
- ↑ http://en.wikipedia.org/wiki/Amazons
- ↑ Runciman, Steven (1982). The Medieval Manichee: A Study of the Christian Dualist Heresy. Cambridge University Press. ISBN 0-521-28926-2.
- ↑ Farsi, the most widely spoken Persian Language, a Farsi Dictionary, Farsi English Dictionary, The spoken language in Iran, History of Farsi Language, Learn Farsi, Farsi Transl...
- ↑ Iran - LoveToKnow 1911
- ↑ ««زبانهای ایرانی»». دانشنامهٔ بریتانیکا (انگلیسی).
- ↑ ««زبانهای ایرانی کهن و میانه»». سایت پایگاه تاریخ و فرهنگ ایران.
منابع
Tracing European Founder Lineages in the Near Eastern mtDNA Pool The American Journal of Human Genetics, Volume 67, Issue 5, November 2000, Pages 1251-1276 Martin Richards, Vincent Macaulay, Eileen Hickey, Emilce Vega, Bryan Sykes, Valentina Guida, Chiara Rengo, Daniele Sellitto, Fulvio Cruciani, Toomas Kivisild, Richard Villems, Mark Thomas, Serge Rychkov, Oksana Rychkov, Yuri Rychkov, Mukaddes Gölge, Dimitar Dimitrov, Emmeline Hill, Dan Bradley, Valentino Romano, et al.
.svg){kind=small} | این یک مقالهٔ خرد ایران است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
 شهروندان ایرانی در خارج از کشور و زادگانشان | |
|---|---|
| خاورمیانه | |
| اروپا | |
| آسیا | |
| اقیانوسیه | |
| آمریکا | |
| همچنین ببینید | |
| شاخههای زبانی |
|  | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| مردمان |
| |||||
| زبان اولیه | ||||||
| باستانشناسی | فرهنگهای: آباشهوو · آفاناسوو · آندرونوو · اوساتوو · بادن · پُتاپوفکا · پُلتاوکا · تدفین خمرهای · تِراماره · تریالِتی · جام · چرناوُدا · خواجهلی-گادابای · خِوالینسک · دنیپر میانی · دنیپر-دونِتس · سامارا · سردنی استوگ · سروگلازوو · شاسِن · شرنوله · شولاوری-شومو · ظروف راهراه · کاراسوک · کِمی اوبا · کوبان · کورا-ارس · کوکوتنی-تریپیلی · کولچی · گورآهونی · گوراَلواری · گورچالی · فرهنگ کورگانی (کورگان) · گوشی · گومِلنیتا-کارانوو · لوساتی · لیلاتپه · مایکوپ · ناروا · نووتیتوروفسکا · ووچدول | |||||
| مطالعات | ||||||