فاخته: تفاوت میان نسخه‌ها
تغییرمسیر به فاخته معمولی |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات آرایه زیستی |
|||
#تغییر_مسیر [[فاخته معمولی]] |
|||
| نام= فاخته |
|||
| وضعیت= LC |
|||
| سامانه وضعیت= iucn3.1 |
|||
| مرجع وضعیت={{سخ}}<ref name="IUCN">{{یادکرد |
|||
| نشانی = http://www.iucnredlist.org/details/106001205/0 |
|||
| عنوان = ''Cuculus canorus'' |
|||
| اثر = BirdLife International 2012 |
|||
| سال= ۲۰۱۲ |
|||
| ناشر = [[سیاهه قرمز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت|IUCN Red List of Threatened Species]]. Version 2012.1 |
|||
| زبان = en |
|||
| تاریخ بازبینی =16 February 2013}}</ref> |
|||
|تصویر = Cuculus canorus vogelartinfo chris romeiks CHR0791 cropped.jpg |
|||
|عنوان تصویر = |
|||
| فرمانرو= [[جانوران]] |
|||
| شاخه= [[طنابداران]] |
|||
| رده= [[پرندگان]] |
|||
| راسته= [[کوکوسانان]] |
|||
| زیرراسته = |
|||
| خانواده= [[کوکو (پرنده)|کوکویان]] |
|||
| زیرخانواده = |
|||
| تبار = |
|||
| وضع‌کننده تبار = |
|||
| سرده = [[کوکو (سرده)|کوکوها]] |
|||
| گونه = '''''C. canorus''''' |
|||
| نام دوجمله‌ای = ''Cuculus canorus'' |
|||
| وضع‌کننده نام دوجمله‌ای = [[کارل لینه|لینه]]، ۱۷۵۸ |
|||
}} |
|||
{{listen|filename=Cuculus canorus.ogg|title=آوای فاخته|description=صدای فاخته، روسیه}} |
|||
'''فاخته''' {{علمی|Cuculus canorus}}، که '''کوکوی معمولی''' یا '''کوکوی اروپایی''' نیز نامیده می‌شد، [[پرنده|پرنده‌ای]] از خانواده [[کوکو (پرنده)|کوکو]] راسته [[کوکوسانان]] است که در [[اروپا]]، [[آسیا]]، و [[آفریقا]] زندگی و مهاجرت می‌کند.<ref>{{یادکرد|نویسنده = |نشانی=http://blx1.bto.org/birdfacts/results/bob7240.htm|عنوان=Cuckoo ''Cuculus canorus''| ناشر =BTO BirdFacts|تاریخ = |تاریخ بازبینی=16 February 2013|زبان=en}}</ref> فاخته رنگ شبیه کبوتر و کمی کوچک تر از آن که دور گردنش طوقی سیاه دارد.<ref>لغت نامه دهخدا</ref> |
|||
آواز فاخته نرم و حزن انگیز و شبیه کلمه «کو کو» است. این آواز اغلب در آغاز فصل بهار شنیده می‌شود. بیشتر مردم تصور می‌کنند پرندهٔ ماده آواز می‌خواند، ولی اینطور نیست، و پرندهٔ نر آواز می‌خواند. فاخته نر و ماده شیبه هم نیستند. رنگ فاخته نر مایل به خاکستری سیاه است، درحالی که پرندهٔ ماده پرهای خاکستری فاتح رنگ با لکه‌های سفید دارد. فاخته ماده نمی‌تواند آواز بخواند. |
|||
فاخته از نظر اندازه جزو پرندگان متوسط و جزو حیوانات کوچک طبقه‌بندی می‌شوند. برخی کبوتران مانند [[کبوتر جنگلی]] و [[کبوتر کوهپایه]] نیز در برخی منابع فاخته نامیده شده‌اند. |
|||
بسیاری از گونه‌های فاخته [[تخم (زیست‌شناسی)|تخم]] خود را در آشیانهٔ پرندگان دیگر می‌گذارند تا پرندهٔ صاحب لانه، جوجه را بزرگ کند. کاری که [[جوجه‌گذاری انگلی]] نامیده می‌شود. غذای این پرنده را حشرات و از جمله [[کرم ابریشم پشمالو]]، که برای پرندگان دیگر طعمه دل‌انگیزی نیست، تشکیل می‌دهد. او همچنین گاه اقدام به خوردن تخم پرندگان و جوجه‌هایشان می‌کند. |
|||
[[پرونده:Reed warbler cuckoo.jpg|بندانگشتی|250px|در آشیانهٔ یک [[سسک نی‌زار]]|راست]] |
|||
[[پرونده:Cuculus canorus vogelartinfo.jpg|بندانگشتی|300px|در حال پرواز]] |
|||
== فاخته و فرهنگ عامه == |
|||
;ادبیات فارسی |
|||
آن قصر که بر چرخ همی زد پهلو{{سخ}} |
|||
بر درگه آن شهان نهادندی رو{{سخ}} |
|||
دیدیم که بر کُنگُره اش فاخته‌ای {{سخ}} |
|||
بنشسته و می‌گفت که: کوکو کوکو؟{{سخ}} |
|||
;فرهنگ اروپایی |
|||
در غرب فاخته کنایه‌ای است از افراد مجنون. [[پرواز بر فراز آشیانه فاخته]]، نمونه‌ای از آثار ادبی در این مورد است. همچنین، از آنجا که فاخته در لانه دیگر پرندگان تخم می‌گذارد، به مردانی که همسر خود را به رابطه جنسی با مردان دیگر وادار یا تشویق کنند نیز گفته می‌شود که معادل [[دیوث]] در فارسی است.<ref>[Cuckold در ویکی انگلیسی]</ref> |
|||
;فرهنگ عرب |
|||
نام فاخته از کلمه عربی '''فَختِ''' گرفته شده است. [[کنار]] میوه درخت [[سدر]] است. این درخت در ایام بهار در خوزستان میوه می‌دهد. مردم [[عرب خوزستان]] در فرهنگ عامه خود بر این باورند که فاختهٔ مادر هنگام رسیدن میوه درخت ُکنار، می‌خواهد در دهان جوجه اش میوه کنار بگذارد. |
|||
فاختهٔ کوچک به دلیل وجود یک دانهٔ درشت در گلویش نمی‌تواند کنار را ببلعد. مادر این پرنده هر چه سعی می‌کند به جوجه اش غذا بدهد به نتیجه نمی‌رسد، به همین دلیل در رثای جوجه اش شروع به نالیدن می‌کند که این ناله در بین مردم به صورت شعری کوتاه حفظ شده است. ('''یا فاختی، یا فاختی، یا بنتی، طاح النبگ ما ذگتی''').{{سخ}} |
|||
این قطعه کوتاه را کوچک و بزرگ از پیرزن کهنسال کنار درب تکیدهٔ خانه نشسته تا کودک آوازه خوان هنگام بازگشت از مدرسه و مادری برای نوزاد شیرخواره اش به عنوان لالایی می‌خوانند. |
|||
پرنده مادر شعری را به صورت آواز برای فاخته کوچکش می‌خواند. پرنده مادر این شعر را به عربی این گونه تکرار می‌کند ('''یا فاختی، یا فاختی، یا بنتی، طاح النبگ ما ذگتی''') به معنای ای فاخته، ای فاخته، ای دخترم، میوه کنار رسید و تو آن را نچشیدی. |
|||
این است که همه ساله این پرنده در فصل بهار برای جوجه اش می‌خواند که نشان از توجه مردم آن زمان به طبیعت را دارد. اما این شعر در بخش‌های دیگر [[عرب]] نشین به شکلی دیگر خوانده می‌شود و در آن مناطق به جای اینکه فاخته مادر به میوه کنار اشاره بکند، به درخت نخل و میوه رطب اشاره دارد و می‌گوید: «یا فاختی، یا بنتی، '''طاح الرطب''' ما ذگتی» یعنی ای فاخته، دخترم، رطب {میوه نخل} رسید و تو آن را نچشیدی.<ref>[http://anthropology.ir/node/14241 انسان شناسی و فرهنگ، قاسم منصور آل کثیر]</ref><ref>دکتر:، العلوی، هادی ، «''(عالم الطیور والحیوانات) ''»، دار العودة، بیروت، لبنان، چاپ سال ۱۹۸۸ مبلادی به (عربی).</ref><ref>طاءالله، سمیر،. ''(موسوعة المعلومات العامة) ''. دار عطاءالله للنشر والتوزیع، بیروت، لبنان، چاپ هشتم، سال انتشار ۱۹۸۴ میلادی به (عربی).</ref> |
|||
در لسان العرب آمده است که الفاخِته مفرد فواخت است و آن نوعی از کبوتران طوقی است. همچنین ابن بری و او از ابن جوالیقی ذکر کرده که کلمه فاخته از واژه َفختِ که به معنی نور مهتاب است گرفته شده.{{مدرک}} |
|||
== منابع == |
|||
{{پانویس|چپ‌چین=بله}} |
|||
== پیوند به بیرون == |
|||
{{ویکی‌انبار|Cuculus canorus}} |
|||
* [http://www.arkive.org/species/ARK/birds/Cuculus_canorus/ تصاویر و ویدیوهای فاخته] در ARKive |
|||
[[رده:پرندگان اروپا]] |
|||
[[رده:پرندگان پاکستان]] |
|||
[[رده:پرندگان ترکیه]] |
|||
[[رده:پرندگان ژاپن]] |
|||
[[رده:پرندگان صحرای غربی]] |
|||
[[رده:پرندگان کامرون]] |
|||
[[رده:پرنده‌های جمهوری آذربایجان]] |
|||
[[رده:سیاهه قرمز IUCN از گونه‌های با کمترین نگرانی]] |
|||
نسخهٔ ۶ اکتبر ۲۰۱۳، ساعت ۱۹:۱۲
| فاخته | |
|---|---|
| |
| وضعیت حفاظت | |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | جانوران |
| شاخه: | طنابداران |
| رده: | پرندگان |
| راسته: | کوکوسانان |
| تیره: | کوکویان |
| سرده: | کوکوها |
| گونه: | C. canorus |
| نام دوبخشی | |
| Cuculus canorus لینه، ۱۷۵۸
| |
فاخته (نام علمی: Cuculus canorus)، که کوکوی معمولی یا کوکوی اروپایی نیز نامیده می‌شد، پرنده‌ای از خانواده کوکو راسته کوکوسانان است که در اروپا، آسیا، و آفریقا زندگی و مهاجرت می‌کند.[۲] فاخته رنگ شبیه کبوتر و کمی کوچک تر از آن که دور گردنش طوقی سیاه دارد.[۳]
آواز فاخته نرم و حزن انگیز و شبیه کلمه «کو کو» است. این آواز اغلب در آغاز فصل بهار شنیده می‌شود. بیشتر مردم تصور می‌کنند پرندهٔ ماده آواز می‌خواند، ولی اینطور نیست، و پرندهٔ نر آواز می‌خواند. فاخته نر و ماده شیبه هم نیستند. رنگ فاخته نر مایل به خاکستری سیاه است، درحالی که پرندهٔ ماده پرهای خاکستری فاتح رنگ با لکه‌های سفید دارد. فاخته ماده نمی‌تواند آواز بخواند.
فاخته از نظر اندازه جزو پرندگان متوسط و جزو حیوانات کوچک طبقه‌بندی می‌شوند. برخی کبوتران مانند کبوتر جنگلی و کبوتر کوهپایه نیز در برخی منابع فاخته نامیده شده‌اند.
بسیاری از گونه‌های فاخته تخم خود را در آشیانهٔ پرندگان دیگر می‌گذارند تا پرندهٔ صاحب لانه، جوجه را بزرگ کند. کاری که جوجه‌گذاری انگلی نامیده می‌شود. غذای این پرنده را حشرات و از جمله کرم ابریشم پشمالو، که برای پرندگان دیگر طعمه دل‌انگیزی نیست، تشکیل می‌دهد. او همچنین گاه اقدام به خوردن تخم پرندگان و جوجه‌هایشان می‌کند.
فاخته و فرهنگ عامه
- ادبیات فارسی
آن قصر که بر چرخ همی زد پهلو
بر درگه آن شهان نهادندی رو
دیدیم که بر کُنگُره اش فاخته‌ای
بنشسته و می‌گفت که: کوکو کوکو؟
- فرهنگ اروپایی
در غرب فاخته کنایه‌ای است از افراد مجنون. پرواز بر فراز آشیانه فاخته، نمونه‌ای از آثار ادبی در این مورد است. همچنین، از آنجا که فاخته در لانه دیگر پرندگان تخم می‌گذارد، به مردانی که همسر خود را به رابطه جنسی با مردان دیگر وادار یا تشویق کنند نیز گفته می‌شود که معادل دیوث در فارسی است.[۴]
- فرهنگ عرب
نام فاخته از کلمه عربی فَختِ گرفته شده است. کنار میوه درخت سدر است. این درخت در ایام بهار در خوزستان میوه می‌دهد. مردم عرب خوزستان در فرهنگ عامه خود بر این باورند که فاختهٔ مادر هنگام رسیدن میوه درخت ُکنار، می‌خواهد در دهان جوجه اش میوه کنار بگذارد.
فاختهٔ کوچک به دلیل وجود یک دانهٔ درشت در گلویش نمی‌تواند کنار را ببلعد. مادر این پرنده هر چه سعی می‌کند به جوجه اش غذا بدهد به نتیجه نمی‌رسد، به همین دلیل در رثای جوجه اش شروع به نالیدن می‌کند که این ناله در بین مردم به صورت شعری کوتاه حفظ شده است. (یا فاختی، یا فاختی، یا بنتی، طاح النبگ ما ذگتی).
این قطعه کوتاه را کوچک و بزرگ از پیرزن کهنسال کنار درب تکیدهٔ خانه نشسته تا کودک آوازه خوان هنگام بازگشت از مدرسه و مادری برای نوزاد شیرخواره اش به عنوان لالایی می‌خوانند.
پرنده مادر شعری را به صورت آواز برای فاخته کوچکش می‌خواند. پرنده مادر این شعر را به عربی این گونه تکرار می‌کند (یا فاختی، یا فاختی، یا بنتی، طاح النبگ ما ذگتی) به معنای ای فاخته، ای فاخته، ای دخترم، میوه کنار رسید و تو آن را نچشیدی.
این است که همه ساله این پرنده در فصل بهار برای جوجه اش می‌خواند که نشان از توجه مردم آن زمان به طبیعت را دارد. اما این شعر در بخش‌های دیگر عرب نشین به شکلی دیگر خوانده می‌شود و در آن مناطق به جای اینکه فاخته مادر به میوه کنار اشاره بکند، به درخت نخل و میوه رطب اشاره دارد و می‌گوید: «یا فاختی، یا بنتی، طاح الرطب ما ذگتی» یعنی ای فاخته، دخترم، رطب {میوه نخل} رسید و تو آن را نچشیدی.[۵][۶][۷]
در لسان العرب آمده است که الفاخِته مفرد فواخت است و آن نوعی از کبوتران طوقی است. همچنین ابن بری و او از ابن جوالیقی ذکر کرده که کلمه فاخته از واژه َفختِ که به معنی نور مهتاب است گرفته شده.[نیازمند منبع]
منابع
- ↑ "Cuculus canorus", BirdLife International 2012 (به انگلیسی), IUCN Red List of Threatened Species. Version 2012.1, 2012, retrieved 16 February 2013
- ↑ Cuckoo Cuculus canorus (به انگلیسی), BTO BirdFacts, retrieved 16 February 2013
- ↑ لغت نامه دهخدا
- ↑ [Cuckold در ویکی انگلیسی]
- ↑ انسان شناسی و فرهنگ، قاسم منصور آل کثیر
- ↑ دکتر:، العلوی، هادی ، «(عالم الطیور والحیوانات) »، دار العودة، بیروت، لبنان، چاپ سال ۱۹۸۸ مبلادی به (عربی).
- ↑ طاءالله، سمیر،. (موسوعة المعلومات العامة) . دار عطاءالله للنشر والتوزیع، بیروت، لبنان، چاپ هشتم، سال انتشار ۱۹۸۴ میلادی به (عربی).
پیوند به بیرون
 |
در ویکی‌انبار پروندههایی دربارهٔ فاخته موجود است. |
- تصاویر و ویدیوهای فاخته در ARKive