ابن قتیبه دینوری

ابومحمد عبداﷲ بن مسلم دینوری مروزی یا ابی‌محمد جبلی شناخته‌شده به ابن قتیبهٔ دینوری(۸۲۸ – ۸۸۵ میلادی، ۲۱۳ – ۲۷۶ هجری قمری)، تاریخ‌نگار و عالم به دانش نحو مسلمان ایرانی‌تبار است.

زندگی

پدر او از اهل مرو بود. زادگاه خود ابن قتیبه بغداد یا کوفه می‌باشد. وی در جوانی در بغداد به آموختن پرداخت و سپس از سوی عبیدالله بن خاقان -وزیر متوکل- به قضاوت دینور فرستاده‌شد و سال‌ها در این مقام در این شهر به قضاوت پرداخت و از این رو شهرت دینوری یافت. در میانسالی به بغداد بازگشت و تا پایان زندگی به آموزش نحو به شاگردان پرداخت. مرگ او به دلیل بیماری بر اثر خوردن هریسه رخ‌داد.

ابن قتیبه دشمن معتزله، جبری‌مسلک، هودار برتری عرب بر عجم و از پیروان احمد بن حنبل بود.

آثار

• تأویل غریب القرآن .
• غریب الحدیث.
• عیون الأخبار.
• مشکل القرآن.
• مشکل الحدیث.
• تأویل مختلف الحدیث.
• عبارة الرؤیا.
• کتاب المعارف.
• الأشربة.
• إصلاح الغلط .
• کتاب التقفیة.
• کتاب الخیل.
• کتاب إعراب القراءات.
• کتاب الأنواء.
• کتاب المسائل والأجوبة.
• کتاب المیسر والقداح وغیر ذلک.
• الشعر والشعراء.
• کتاب المعانی الکبیر.
• أدب الکاتب

کتاب الإمامة و السیاسة. به او نسب داده شده در حالی که ابن ندیم انرا در فهرست اثار او ذکر نکرده است در متن کتاب هم به طور واضح مطالبی هست که نشان از این دارد که این کتاب از ان ابن قیبیه نیست مثل کتاب مذکور از ابولیلی روایت می‌کند و ابولیلی سال(5148) شصت و پنج سال قبل از ابن قتیبه در کوفه قاضی بوده است مؤلف الامامه و السیاسه فتح اندلس را از زنی نقل کرده که خود او را دیده است و حال فتح اندلس 120 سال قبل از تولد ابن قتیبه بوده است. مستشرق‌ معروف‌ بروكلمان‌ Brakeman می‌گوید: كتاب‌الامامه‌ و السیاسه‌ را به‌ ابن‌ قتیبه‌ نسبت‌ داده‌اند. در حالی‌ كه‌ دی‌ گوی‌ DEGEIE می‌گوید: كتاب‌ الامامه‌ و السیاسه در مصر یا در مغرب‌ و در زمان‌ ابن‌ قتیبه‌ تصنیف‌ شده‌ است‌ و قسمتی‌ از آن‌ كتاب‌ از تاریخ‌ ابن‌حبیب‌ مأخوذ شده‌ است‌.(تاریخ الادب العربی، ج:2، ص220) و در دائرة‌ المعارف‌ الاسلامیة‌ نیز آمده‌ است‌: این‌ كتاب‌ را به‌ ابن‌ قتیبه‌ نسبت‌ داده‌اند در حالیكه‌ دی‌ گوی‌ DE GEIE ترجیح‌ می‌دهد كه‌ مصنف‌ آن‌ مردی‌ مصری‌ یا مغربی‌ و معاصر ابن‌ قتیبه‌ بوده‌ است‌.(الشنتاوی، احمد، زکی خورشید، ابراهیم، دائرة المعارف الاسلامیة (1/262) دار المعرفة بیروت) و جالب‌ تر از همه‌ آنكه‌ نویسندگان‌ دائرة‌ المعارف‌ بزرگ‌ اسلامی‌ كه‌ به‌ كوشش‌ 227 نفر از محققان‌ و اساتید بنام‌ كشورمان‌ گردآوری‌شده‌ است‌ در فهرست‌ تصانیف‌ ابن‌ قتیبه‌ چنین‌ مرقوم‌ می‌دارند: كتابهایی‌ كه‌ انتسابشان‌ به‌ ابن‌ قتیبه‌ قطعاً یا به‌ احتمال‌ قوی‌ مردود است‌: 1ـ الالفاظ‌ المغربة‌ بالالقاب‌ المعربة‌، كه‌ نسخه‌ای‌ از آن‌ در جامعه‌ القرویین‌ فاس‌ موجود است‌، (كوكنت‌، همان‌ 162) 2ـ الامامة‌ و السیاسةكه‌ بارها به‌ چاپ‌ رسیده‌، از جمله‌ در 1957 م‌ در قاهره‌ و نیز در 1985 م‌ به‌ كوشش‌ طه‌ محمد زینی‌. (دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج 4، ص: 459، چاپ اول تهران 1369 شمسی)

پیوند به بیرون

لغت نامه دهخدا : ابن قتیبه

• Kunitzsch, Paul (2008) [۱۹۷۰-۸۰]. "Ibn Qutayba, Abū Muḥammad ʿAbdallāh Ibn Muslim Al-Dīnawarī Al-Jabalī". Complete Dictionary of Scientific Biography. Encyclopedia.com. {{cite encyclopedia}}: External link in |title= (help)
• Imam Ibn Qutayba

منبع

• دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی
• دائرة‌المعارف طهور
• سایت حوزه

الفهرست ابن ندیم