آتنا فرقدانی

آتنا فرقدانی
زادهٔ	۹ بهمن ۱۳۶۵ (۳۷ سال)
ملیت	ایرانی
شهروندی	ایران
تحصیلات	کارشناسی
پیشه	نقاشی و کاریکاتور
شناخته‌شده برای	زندانی سیاسی
کارهای برجسته	فعال حقوق کودکان، فعال حقوق بشر و فعال سیاسی و مدنی
مکتب	انسان‌گرایی سکولار

آتنا فرقدانی هنرمند نقاش، کارتونیست، فعال حقوق کودکان و از کنشگران در ایران است که هجده ماه زندانی گردید.

[۱]

زندگی‌نامه

آتنا فرقدانی، دانش‌آموخته رشتهٔ نقاشی از دانشگاه الزهرا است. وی که با معدل کل ۱۹٫۷۸ و رتبه برتر کل دانشگاه الزهرا در مقطع کارشناسی در رشتهٔ هنر از دانشجویان نخبه و استعدادهای درخشان این دانشگاه بود، به دلیل کشیدن طرحی از نمایندگان مجلس، از ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد، منع گردید. آتنا علاوه بر فعالیت‌های هنری در انجمن حمایت از کودکان کار به کودکان نقاشی نیز درس می‌داد.

بازداشت

آتنا فرقدانی در شهریور ۱۳۹۳ به خاطر طراحی‌هایش (از جمله طرحی که از نمایندگان مجلس شورای اسلامی کشیده بود) و همچنین دیدار با خانواده‌های زندانیان سیاسی و خانواده‌های کشته شدگان عاشورای ۸۸ بازداشت شد. مأموران در هنگام بازداشت منزل وی را مورد بازرسی قرار داده و وسایل شخصی او را ضبط کردند. او دو ماه در بند ۲ الف سپاه تحت بازداشت و بازجویی قرار داشته و به صورت بلاتکلیف در این بازداشتگاه نگهداری می‌شد. در طی این مدت تحت فشارهای روحی بسیاری قرار داشت و علی‌رغم اتمام بازجویی‌ها اما از آزادی او (ولو با قرار وثیقه) و نیز ملاقات وی با خانواده ممانعت به عمل می‌آمد؛ به همین دلایل، وی در تاریخ ۹ مهرماه ۱۳۹۳ به همراه غنچه قوامی که با وی هم‌سلولی بود، دست به اعتصاب غذا زده و از روز یازدهم این اعتصاب را به صورت خشک (پرهیز از خوردن آب و مایعات علاوه بر غذا) ادامه داد. اما پس از وخامت وضع جسمی‌اش به دستور قاضی صلواتی با قرار وثیقهٔ بسیار سنگین تا برگزاری دادگاه از زندان آزاد شد.

به گفتهٔ وی تبلیغ علیه نظام، اقدام علیه امنیت کشور، تجمع و تبانی با افراد مخالف جمهوری اسلامی، انتقاد به نمایندگان مجلس از طریق مهارت نقاشی و انتقاد به مقام رهبری و سپاه پاسداران و سه قوه، از جمله اتهامات موجود در پروندهٔ وی هستند.

آزادی از زندان، افشاگری و بازداشت دوباره

فرقدانی پس از آزادی از زندان در مورد وضعیت زندانیان سیاسی و زندان به صورت آشکار سخن گفت که دلیل این تصمیم خود را، در مصاحبه با جرس چنین برشمرد: «برای شرح آنچه در مدت بازداشت بر سرم آمده تردید داشتم اما وقتی با برخی از بزرگان مشورت کردم، گفتند اگر این مسائل گفته شود و اطلاع‌رسانی شود در مورد زندانیان دیگر بیشتر حواسشان را جمع می‌کنند. البته امیدوارم زندانی سیاسی نداشته باشیم اما حالا که داریم حداقل باید با آن‌ها برخورد بد نشود. در واقع می‌خواهم آنچه بر سر من اتفاق افتاد دیگر بر سر هیچ زندانی دیگری نیاید. البته بازجوها می‌گفتند دیدی اینکه می‌گویند شکنجه در زندان است دروغ است، به آنها جواب دادم که درست است، از ضرب‌وشتم و شکنجه جسمی الان برای من خبری نیست اما اینکه الان راحت دارید من را بازجویی می‌کنید و سایه‌ای که من و امثال من امروز در زیر آن نشستیم، به خاطر دستان کسانی مانند «هدی صابر» ها و «ستار بهشتی» هاست که روزی درختی برایمان کاشتند. اگر آن اتفاقات افشا نشده بود من الان راحت اینجا نمی‌نشستم که سران کشور را نقد کنم.»

پس از آزادی از بازداشتگاه بند ۲ الف متعلق به سپاه پاسداران، در آذرماه ۱۳۹۳ فرقدانی با انتشار ویدئویی به افشاگری در مورد وجود دوربینهای مداربسته در دستشویی‌ها و حمام‌های بند زنان در بند ۲ الف سپاه پرداخت و جزئیات ضرب و شتم و هتک حرمت خود از سوی چند زندانبان زن را بازگو نمود. به گفتهٔ فرقدانی وی در این مورد نامه‌های بسیاری به مقامات و مسئولان جمهوری اسلامی ایران نوشت، ولی این نامه‌ها بی‌پاسخ ماند. در نتیجه وی پیامی ویدئویی (ضبط شده در دوم آذرماه ۱۳۹۳) در اینترنت منتشر کرد تا مردم را از این موضوع و نیز ضرب و شتم و «هتک حرمت» خود از سوی چند زندانبان زن آگاه ساخته و شاید بتواند قدمی کوچک برای توقف خشونت علیه زنان بردارد.

پس از انتشار این ویدئو، شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب به ریاست ابوالقاسم صلواتی در هفتم دی ماه وی را بار دیگر احضار کرد. آتنا فرقدانی پیش از مراجعه به دادگاه با انتشار یادداشتی در صفحه فیسبوکش متن دفاعیهٔ خود را خطاب به علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، منتشر کرد. وی که صبح شنبه بیستم دی ماه برای محاکمه در دادگاه حاضر شده بود، پس از ضرب و شتم در دادگاه و در پیش چشمان نگران خانواده‌اش بازداشت و به زندان قرچک ورامین منتقل شد.

جشن تولد در کنار کودکان کار

در تاریخ ۹ بهمن ۱۳۹۳ جمعی از فعالان حقوق کودک و دوستان آتنا جشن تولدش را در کنار کودکان کار (خیابانی) جشن گرفتند و هدایای خود را به کودکان کار تقدیم کردند. فیلم تولد آتنا فرقدانی به عنوان ویژه‌نامه خبری (اتاق خبر) از شبکه من و تو پخش شد.

اعتصاب غذا

آتنا فرقدانی در ۲۱ بهمن ۱۳۹۳ در زندان قرچک ورامین اقدام به اعتصاب غذای تَر کرد. وی دلایل این اعتصاب غذا را اعتراض به شرایط غیرانسانی نگهداری همه زندانیان زن اعم از عادی و سیاسی در زندان قرچک ورامین، اعتراض به روند انتقال زندانیان سیاسی از جمله نگار حائری، حکیمه شکری، رؤیا صابری نژاد و بسمه جبوری به زندان قرچک ورامین و همچنین اعتراض به انتقال غیرقانونی خودش به زندان قرچک ورامین و درخواست بازگرداندن هرچه سریعتر به زندان اوین عنوان نمود. در اعتصاب غذای تر معمول این است که به جز آب، زندانی روزی ۹ تا ۱۵ حبه قند می‌خورد و همچنین مقداری نمک. بدون خوردن نمک و قند مغز و کلیه خیلی سریع آسیب می‌بیند. اما در این اعتصاب غذا آتنا از خوردن نمک و قند هم خودداری کرده و هرچقدر هم دوستانش به او اصرار کردند که هر روز کمی نمک و چند تا قند بخورد قبول نکرده بود که این مسئله بسیار وضعیتش را نگران‌کننده کرده بود. به گفتهٔ محمد مقیمی وکیل آتنا، وی در روز چهارشنبه ۶ اسفند ۱۳۹۳ در شانزدهمین روز از اعتصاب غذا دچار حمله قلبی شده و برای چند دقیقه دچار بیهوشی شد. محمد مقیمی در این مورد گفت: «پس از اینکه موکلم به هوش آمده بنا بر اظهارات وی در بهداری زندان پزشک وجود نداشته و اشخاصی قصد تزریق سرم به موکلم را داشته‌اند که با مقاومت وی روبرو شده‌اند». در همین رابطه بیش از ۱۱۶ فعال مدنی، خانواده‌های زندانیان سیاسی و خانواده‌های جانباختگان اعتراضات بعد از انتخابات جنجال‌برانگیز ۱۳۸۸ هم با امضای نامه‌ای هشدار دادند که هر لحظه بیم آن می‌رود که فاجعه‌ای جبران نشدنی روی دهد و آتنا به کما برود.

سرانجام ۶ روز پس از بستری شدن او در بیمارستان، قاضی صلواتی با انتقال او به بند زنان زندان اوین موافقت کرد و آتنا فرقدانی پس از موافقت قضایی با انتقالش به زندان اوین، اعتصاب غذای خود را شکست.

محاکمه

در خرداد ماه ۱۳۹۴ شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب اسلامی، آتنا فرقدانی را با سه اتهام «اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی»، «فعالیت تبلیغی علیه نظام» و «توهین به رهبری، رئیس‌جمهور، نمایندگان مجلس و مأموران بند ۲ الف سپاه در حین بازجویی‌اش» به ۱۲ سال و ۹ ماه حبس محکوم کرد. به گفتهٔ محمد مقیمی وکیل فرقدانی در صورت اعمال ماده ۱۳۴ قانون جدید مجازات اسلامی، امکان کاهش این حکم به هفت سال و نیم حبس وجود داشت.

موارد نقض حقوق بشر در پرونده

سازمان حقوق بشری «عدالت برای ایران» طی گزارشی در دی ماه ۱۳۹۳ به ارائه موارد نقض حقوق بشر در پرونده آتنا فرقدانی پرداخته‌است که این موارد عبارتند از:

• نقض اصل منع بازداشت خودسرانه با دستگیری بدون ارائه حکم
• نقض حق دسترسی به مشاوره حقوقی و ملاقات با وکیل
• نقض اصل ممنوعیت شکنجه
• نقض حقوق شهروندی و ممانعت از تماس و ملاقات با خانواده
• نقض حقوق زندانی برای دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی
• نقض اصول دادرسی منصفانه
• نقض حق رسیدگی به شکایت شهروندان در رابطه با نقض حقوق بشر
• نقض حق ادامه تحصیل

تست بکارت اجباری

سازمان «عدالت برای ایران» مهرماه ۱۳۹۴، خبر انجام اجباری تست بکارت روی آتنا فرقدانی در مرداد ۱۳۹۴ را منتشر کرد. انتشار این خبر با تکذیب مادر و محمد مقیمی، وکیل آتنا فرقدانی مواجه شد. پس از آن سازمان عفو بین‌الملل با صدور بیانیه‌ای در تأیید انجام تست بکارت ابراز داشت که آتنا فرقدانی به اتهام «رابطه نامشروع» مجبور به انجام «آزمایش بکارت» شده‌است. یادداشت آتنا فرقدانی که از زندان به بیرون درز کرده و این سازمان آن را دیده‌است، دلیل تأیید «آزمایش بکارت» توسط این سازمان عنوان شد. بر اساس بیانیه این سازمان، خانم فرقدانی در این یادداشت نوشته‌است که مأموران قوه قضاییه او را ۲۱ مرداد ۱۳۹۴(دوازدهم اوت ۲۰۱۵) به یک مرکز بهداشتی خارج از زندان برده‌اند و او را مجبور کرده‌اند به خاطر انجام تحقیقات در مورد پرونده‌اش این آزمایش را انجام دهد. در ۲۵ اسفند ۱۳۹۴، صورت گرفتن این تست اجباری، توسط دولت ایران، تأیید شد.

تجدید نظر در حکم

به گزارش خبرگزاری هرانا، در اردیبهشت ۱۳۹۵ شعبه ۵۴ دادگاه تجدید نظر استان تهران با نقض حکم دادگاه بدوی آتنا فرقدانی، محکومیت وی را از ۱۲ سال و ۹ ماه حبس تعزیری به ۱۸ ماه حبس کاهش داد.

به گفتهٔ محمد مقیمی وکیل آتنا فرقدانی برابر حکم دادگاه تجدیدنظر، موکل ایشان از اتهام «اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرم علیه امنیت کشور» تبرئه و ۳ سال حبس وی نیز به اتهام «توهین به مقام معظم رهبری» به مدت ۴ سال تعلیق شد. همچنین، محکومیت ۹ ماه حبس وی به اتهام‌های «توهین به ریاست جمهور فعلی، توهین به نمایندگان مجلس شورای اسلامی و توهین به مأموران بند ۲ الف زندان اوین» به جزای نقدی تبدیل گردید و در خصوص اتهام «فعالیت تبلیغی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران» نیز محکومیت ۱۸ ماه حبس وی در دادگاه بدوی عیناً تأیید شد.

آزادی از زندان

آتنا فرقدانی با کاهش زمان حبسش در دادگاه تجدیدنظر، سرانجام در روز سه‌شنبه ۱۴ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۵، از زندان اوین آزاد شد.

بازداشت دوباره ۱۷ خرداد ۱۴۰۲

محمد مقیمی وکیل آتنا فرقدانی می‌گوید؛ این هنرمند منتقد، پس از آزادی در سال ۹۵ همواره از سوی نهادهای امنیتی مورد اذیت و آزار قرار گرفته و حریم خصوصی وی مورد تعرض قرار می‌گرفته است، از جمله تلفن او نیز دائما شنود می‌شده و حتی به نقاشی‌هایی که در منزل شخصی‌اش می‌کشیده کار داشتند. در نهایت، اعتراض وی به این آزارها، بهانه‌ای برای تشکیل پرونده به اتهام اخلال در نظم عمومی و بازداشتش شده است.

محمد مقیمی در گفتگوی اختصاصی با صدای آمریکا تصریح کرد: «آتنا فرقدانی در حال حاضر در زندان قرچک زندانی که محل نگهداری متهمان جرایم خطرناک از جمله پرونده‌های مواد مخدر است، به‌سر می‌برد». او با بیان اینکه آتنا هنگام انتقال به زندان در صحت و سلامت کامل بوده افزود: «مسئولیت جان موکلم با تک تک مقامات جمهوری اسلامی، از ذیل تا صدر آن است».

به گفته وکیل آتنا فرقدانی پرونده این هنرمند به دادگاه عمومی منتقل شده است و برای او کیفرخواست صادر شده که خانم فرقدانی با تاکید بر بی‌گناهی خود و رد اتهامات وارد شده از تودیع وثیقه خودداری کرده است». محمد مقیمی در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۴۰۲ اعلام کرد: «موکلم آتنا فرقدانی متوجه مسموم بودن غذایش در زندان قرچک شده و از خوردن آن خودداری کرده است. وقتی به بوفه زندان برای تهیه غذا مراجعه کرده توسط چند مجرم خطرناک که از سوی نظام اجیر شده‌اند، مورد ضرب و جرح قرار می‌گیرد و مجروح می‌شود.‌ هچنین، آنان قصد داشتند که با زور به آتنا غذای زندان را بخورانند که با مقاومت وی روبرو شدند. بنابراین، ۹ روز است که وی به علت مسموم بودن غذای زندان، از خوردن غذا امتناع کرده و جانش با خطر جدی روبرو است».

روایت آتنا فرقدانی از دو هفته بازداشت خودسرانه، شکنجه و تلاش برای مسموم کردنش در زندان

آتنا فرقدانی نقاش، کاریکاتوریست و زندانی سابق در مصاحبه‌ای اختصاصی با ایران اینترنشنال، از بازداشت خودسرانه و دو هفته حبس در زندان قرچک، شکنجه، ضرب و شتم و تلاش برای مسموم کردنش خبر داد. فرقدانی در این مصاحبه اختصاصی به ایران اینترنشنال گفت مسئولان زندان قصد داشتند با وادار کردن او به خوردن ماده‌ای ناشناخته، این فعال حقوق کودکان را مسموم کنند. این کاریکاتوریست در بخشی از این گفت‌وگو افزود پس از گذشت چند روز، به دلیل احساس بیماری و علایمی از جمله، عدم تعادل، استخوان‌درد، گیجی و تاری دید و تذکر یکی از هم‌بندی‌هایش مبنی بر احتمال مسموم کردن غذای او توسط مسئولان زندان، تصمیم گرفته از خوردن غذا امتناع کند. به دنبال ادامه اعتصاب غذای این فعال حقوق کودکان، ماموران زندان او را به اتاق انفرادی تحت نظر و بدون سرویس بهداشتی فرستاده و به او اجازه خروج از اتاق و استفاده سرویس بهداشتی عمومی را ندادند. فرقدانی همچنین گفت؛ ماموران تلاش کردند با تهدید، او را برای اعتراف اجباری در برابر دوربین آماده کنند که با مقاومت او روبرو می‌شوند. در این مصاحبه آمده ۲۶ خرداد چندین نفر شامل زندانیان، افسر نگهبان و زنی با یونیفرم سفید به نام حامد یزدان با فحاشی و کتک‌کاری تلاش کردند ماده ناشناخته موم‌مانندی را وارد دهان او کنند که با مقاومت فرقدانی روبرو می‌شوند. آتنا فرقدانی پس از این حادثه از نوشیدن آب زندان هم خودداری کرده و به همین دلیل دچار بی‌اختیاری ادرار شده و به دلیل نبود سرویس بهداشتی در اتاق، ناچار شده از تشک خود به عنوان سرویس بهداشتی استفاده کند. مطابق گفته این کارتونیست، او پس از گذشت چند روز، به دلیل عواقب ناشی از اعتصاب غذا و آب و ضرب و جرح از سوی زندانیان جرایم خطرناک، دچار ضعف شده و هوشیاری خود را از دست داده است. ماموران و مسئولان زندان او را برای زدن سرم به بیمارستان برکت برده و به دلیل خودداری او از گرفتن سرم این هنرمند را وادار به امضاء رضایتنامه جهت ترخیص از بیمارستان کردند و رییس زندان قرچک پس از خودداری فرقدانی از امضاء رضایتنامه از نگهبان خواسته به جای او امضا کند.

محمد مقیمی، وکیل دادگستری و کارشناس ارشد حقوق بشر در مصاحبه‌ای با ایران اینترنشنال از پرونده آتنا فرقدانی و علت بازداشت خودسرانه او تشریح و از به خطر افتادن جای وی ابراز نگرانی کرد.

فرقدانی همچنین به ایران اینترنشنال گفت ماموران زندان در تاریخ ۳۰ خرداد او را در حالی که هوشیاری خود را از دست داده بود به بیمارستان منتقل و در بخش مراقبت‎‌های ویژه، رها می‌کنند.

جایزه‌ها و افتخارها

• جایزهٔ شجاعت درکشیدن کاریکاتور از سوی شبکهٔ بین‌المللی مدافع حقوق کاریکاتوریست‌ها (CRNI) در سال ۲۰۱۵

آتنا فرقدانی اولین زن در جهان است که به صورت انفرادی برندهٔ این جایزه جهانی شده‌است. این جایزه در تاریخ ۵ سپتامبر ۲۰۱۵ در مراسمی هم‌زمان با نشست سالانهٔ انجمن کاریکاتوریست‌های مطبوعات آمریکا به صورت غیابی از سوی رابرت راسل، بنیان‌گذار و مدیر اجرایی این شبکهٔ بین‌المللی به آتنا فرقدانی اهدا شد.

• جایزه حقوق بشر واتسلاو هاول در سال ۲۰۱۶

این جایزه که به نام واتسلاو هاول رئیس‌جمهوری پیشین جمهوری چک نامگذاری شده‌است، از سال ۲۰۱۳ میلادی هر سال به افراد یا نهادهایی اعطا می‌شود که در زمینه حقوق بشر و رشد جوامع مدنی فعالیت می‌کنند.

جستارهای وابسته

• شکنجه دولتی در ایران معاصر
• فهرست زندانیان سیاسی ایران
• حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران
• نقض حقوق بشر توسط جمهوری اسلامی ایران

پیوند به بیرون

• ویدئو: هتک حرمت در بند زنان زندان اوین به روایت آتنا فرقدانی در یوتیوب
• ویدئو: هتک حرمت در بند زنان زندان اوین به روایت آتنا فرقدانی (نسخه کامل) در یوتیوب
• ویدئو: تولد آتنا فرقدانی در کنار کودکان کار در یوتیوب
• ویدئو: ویژه نامه تولد آتنا فرقدانی در اتاق خبر شبکه من و تو در یوتیوب