واژه کلیسا (به یونانی: εκκλησία) یک ساختمان مذهبی برای گردهمایی و اجتماع انسانهایی که با یکدیگر جمع شدهاند و عقاید مذهبی مشترکی دارند، اشاره میکند اما در اصطلاح به مکان عبادت مسیحیان یا جامعه مذهبی مسیحی گفته میشود. کلیسای کاتولیک رم، کلیسای ارتدکس روسی و کلیسای انگلستان دارای نظام اسقفی هستند که در آن اختیارات کلیسا در دست اسقفها و روحانیون است. در کلیساهای جماعتی، مرجع نهایی تصمیمگیری در کلیسا جماعت محلی است. در کلیساهای مشایخی سیستم اداره کلیسا از طرف جماعت محلی به هیئت رهبران یا مشایخ واگذار میگردد و تصمیمات از طریق پارلمان و شورا اتخاذ میشود.
با توجه به همزیستی باستانی مسیحیان و مسلمانان در ایران، کلیساهای متعددی نیز در خاک ایران بنا شدهاست. قدیمیترین کلیسای ایران کلیسای ننهمریم یا کلیسای مریم مقدس در ارومیه است. برخی از تاریخشناسان این کلیسا را دومین کلیسای بزرگ جهان پس از کلیسای «بیتلحم» فلسطین میدانند. کلیسای «ننهمریم» نه نیمکت دارد و نه جایگاهی برای اعتراف و وعظ کشیش. در ورودی به صحن، کمارتفاع است. به نحوی که هنگام ورود بایستی سر خود را به پایین خم کرد.[۲]
یادداشت: ترتیب نامها بر اساس حروف الفباست. آنچه در پرانتز جلوی هر نام آمده است، اکثراً نامها یا صفات دیگری است که در قرآن برای آن نام ذکر شده است؛ یا نسبت آن شخص.