یالمار شاخت

یالمار شاخت
وزیر اقتصاد
دوره مسئولیت ۱۹۳۴ – ۱۹۳۷
پس از	کورت اشمیت
پیش از	هرمان گورینگ
رییس رایش‌بانک
دوره مسئولیت ۱۹۲۳ – ۱۹۳۰
اطلاعات شخصی
زاده	یالمار هوراسه گریلی شاخت ۲۲ ژانویهٔ ۱۸۷۷ Tinglev، پروس، امپراتوری آلمان
درگذشته	۳ ژوئن ۱۹۷۰ (۹۳ سال) مونیخ، آلمان غربی
ملیت	آلمان
حزب سیاسی	تا سال ۱۹۳۴ سوسیال دموکرات

یالمار شاخت (به آلمانی: Hjalmar Schacht) با نام کامل یالمار هوراسه گریلی شاخت کمیسر مالی و رئیس رایش‌بانک در جمهوری وایمار از سال ۱۹۲۳ تا ۱۹۳۰ و رایش سوم از سال ۱۹۳۳ تا ۱۹۳۹ بود. شاخت از اقتصاد ضعیف آلمان که در آن پول ملی چنان بی‌ارزش شده بود که یک گونی از آن، معادل یک قرص نان بود، اقتصاد پویا و قدرتمندی ساخت که کارایی خود را در سال‌های سخت جنگ نشان داد. با این حال او مخالف برنامه‌های تسلیحاتی هیتلر بود، از آن رو که این برنامه‌ها پیمان ورسای را نقض و اقتصاد آلمان را به خطر می‌انداخت. وی تا سال ۱۹۴۱ با جبهه مقاومت آلمان همکاری کرده بود و مدتی نیز مسئول برگزاری جلسات مقاومت بود که از ویلای شخصی همسرش برای این منظور استفاده می‌کرد. وی در ۲۳ ژوئیه ۱۹۴۴ پس از سو قصد علیه هیتلر در کودتای ۲۰ ژوئیه دستگیر و ابتدا به اردوگاه کار اجباری راونسبروک و سپس به اردوگاه مرگ فلوسنبورگ و در نهایت به اردوگاه کار اجباری داخاو فرستاده شد.

یالمار شاخت، برای دادن نظر جهت بهبود اوضاع اقتصادی ایران، بیستم آبان ۱۳۱۴ (۱۱ نوامبر ۱۹۳۵) وارد تهران شد و با مقامات دولتی از جمله رضاشاه پهلوی ملاقات کرد که روزنامه‌های لندن از آن ابراز ناخرسندی کردند و نوشتند که دکتر شاخت با اشاره هیتلر به ایران آمده بود. از زمان دیدار شاخت از ایران بود که انگلیسی‌ها یقین حاصل کردند که رضاشاه در جستجوی مفری است تا نفوذ و مداخله آنان در امور ایران را به حداقل برساند. دکتر «یالمار شاخت» در آن سال پس از انجام بررسی‌ها و با توجه به وضعیت ایران، چند طرح مالیاتی، گمرکی و راه صنعتی شدن را به رضاشاه داده بود.

شاخت در پایان جنگ دوم جهانی به اتهام کمک به ناسیونالیسم افراطی آلمان و تقویت آن و نیز دادن خط به هیتلر دستگیر و محاکمه شد، ولی مجازات نشد. بازپرس انگلیسی ضمن تحقیق و بازجویی از او، درباره دیدارش از تهران و احساس رضاشاه نسبت به دولت نازی آلمان هم از او سوال کرده بود که پرسش و پاسخ در آرشیو مربوط محفوظ است. «شاخت» گفته بود که همانند سایر ناسیونالیست‌های آلمانی به ایرانیان علاقه‌مند بوده است. دکتر مصدق که با تحریم و محاصره اقتصادی دولت لندن دست به گریبان بود از دکتر شاخت خواست که «طرح اقتصاد بدون نفت» را برای ایران بنویسد و با خود به تهران بیاورد که او در سپتامبر ۱۹۵۲ (مهر ۱۳۳۱) با طرح خود به تهران آمد. تابستان سال بعد مصدق راه‌حل مسائل دیگری را از دکتر شاخت خواست که پیش از اتمام کار، حکومت او برانداخته شد. با وجود این، دکتر شاخت در فوریه ۱۹۵۴ (بهمن ۱۳۳۲) با راه‌حل‌های خود به تهران آمد که به آن توجه نشد.

آزادی

در اواخر آوریل ۱۹۴۵ در پروژه جابجایی زندانیان خودی به تیرول، او و ۱۴۲ زندانی دیگر به‌دلیل نزدیکی نیروهای آمریکایی در آنجا رها شده و در نهایت در ۵ مه ۱۹۴۵ توسط نیروهای گردان پنجم ارتش آمریکا آزاد شدند. وی بعدها توسط نیروهای متفقین دستگیر شد و به دادگاه نورمبرگ فرستاده شد که در آنجا در نهایت با وجود مخالفت طرف روسی، قاضی انگلیسی او را تبرئه کرد.

بهرهٔ هوش

یک روانشناس آمریکایی به نام گوستاو گیلبرت از سران دستگیر شده در زندان تست هوش (Wechsler Adult Intelligence Scale) گرفت. با در نظر گرفتن سن شاخت، بهرهٔ هوشی او را ۱۴۳ و بالاترین بهرهٔ هوشی در میان زندانیان اعلام کرد.

آثار

از ۲۶ کتابی که توسط وی به تألیف رسیده‌است تنها چهار عنوان زیر به انگلیسی ترجمه شده‌اند:

• The End of Reparations (1931)
• Account Settled (1949) after his acquittal at the Nuremberg Trials
• Confessions of the Old Wizard (1953)
• The Magic Of Money (1967)

سفر به ایران

دیدار مصدق با یالمار شاخت

وی در دوران سفر خود به عنوان مشاور مالی به کشورهای مشترک‌المنافع دو بار نیز در دوران حکومت رضا شاه پهلوی و محمد رضا شاه پهلوی به ایران سفر کرد و به دولتمردان ایرانی توصیه‌هایی برای بهبود اقتصاد این کشور ارائه داد.