پرش به محتوا

گیاه گریخته

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نیلوفر ساحلی (Cairo Morning Glory) می‌تواند به راحتی با بذر، رونده و تکه‌های ساقه از باغ‌ها فرار کند.

گیاه گریخته یا گیاه فراری (به انگلیسی: Escaped plant) گیاهی است که از کشاورزی، جنگل‌داری یا باغ‌داری فرار کرده و در وحش طبیعی شده است. معمولاً بومی یک منطقه نیست، گیاهان گریخته ممکن است گونه مهاجم شوند.[۱] بنابراین گیاهان فراری موضوع تحقیق در زیست‌شناسی تهاجم هستند.[۲]

برخی از گیاهان زینتی دارای ویژگی‌هایی هستند که به آنها اجازه می‌دهد از کشت فرار کنند و در زیست‌بوم‌های بیگانه علف‌هرز شوند که پیامدهای بوم‌شناسی و اقتصادی گسترده‌ای دارد. گیاهان باغی گریخته را می‌توان باغچه‌های فرار[۳] یا گیاهان زینتی فراری نامید.[۴] گاهی، منشأ آنها را می‌توان حتی در باغ‌های گیاه‌شناسی ردیابی کرد.

پراکندگی

[ویرایش]
گیاهان بدون مراقبت و رشد بیش از حد می‌توانند با ریشه‌زدن در جای دیگر فرار کنند (عشقهٔ معمولی)

همه گیاهان گریخته وابسته به گیاهان به اصطلاح انسان‌پراکنش هستند. این اصطلاح به‌طور کلی برای گیاهانی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم توسط انسان معرفی شده‌اند استفاده می‌شود. این اصطلاح همچنین شامل گیاهان معرفی شده غیرعمدی است که از طریق آلودگی بذر (اسپیروکوریک) یا از طریق حمل و نقل غیرعمدی (اگوکوریک) وارد شده‌اند.[۵]

گیاهان ممکن است به طرق مختلف از کشت و زرع فرار کنند، از جمله ریختن پسماند سبز در بوته‌زارها و ذخایر جاده‌ها و پرندگان یا جانوران دیگر که میوه‌ها یا بذرها را می‌خورند و آنها را پراکنده می‌کنند.[۶] برخی دیگر سواران تصادفی هستند که با کشتی‌ها، وسایل نقلیه و تجهیزات فرار می‌کنند.[۷] گیاهان همچنین می‌توانند از طریق ارسال دستک فرار کنند، زیرا دستک‌ها قادر به رشد مستقل در مناطق دیگر هستند.[۸] فراریان باغ می‌توانند گیاه تازه‌وارد باشند، به این معنی که می‌توانند با نفوذ انسان در مکانی خارج از منطقه مبدأ خود مستقر شوند.[۹] برخی از گیاهان، مانند خشخاش تریاک:[۱۰] ۹۳ آنقدر از کشت و زرع فرار کرده‌اند که آنها را کهن‌رست می‌دانند و منبع اصلی آنها ممکن است مبهم باشد:[۱۰] ۱۱۲۳.

گاهی، آلودگی بذر نیز گیاه تازه‌وارد را معرفی می‌کند که می‌توانند برای مدت کوتاهی تولیدمثل کنند. نسبت گونه‌های ناخواسته در راهروهای رودرال باز در چنین مکان‌هایی می‌تواند از ۳۰ درصد فلور این مکان‌ها فراتر رود. علاوه بر این، گیاهان بیگانه زینتی به راحتی می‌توانند از مناطق محدود خود (مانند باغ‌ها و گلخانه‌ها) فرار کنند و اگر آب و هوای بیرون به نفع آنها تغییر کند، طبیعی می‌شوند.[۱۱] در ایالات‌متحده، بیش از ۵۰۰۰ گیاه گریخته وجود دارد که بسیاری از آنها گیاهان زینتی فراری هستند.[۱۲]

تهدیدات زیست‌محیطی

[ویرایش]
شاه‌پسند درختچه‌ای می‌تواند از باغ‌ها به طبیعت وحش نزدیک فرار کند.[۱۳]

بسیاری از نورست‌های مهاجم در استرالیا و نیوزلند در اصل فراری از باغ بودند. خار اورشلیم انبوه‌های خاردار غیرقابل نفوذی را در قلمرو شمالی تشکیل می‌دهد که طول و عرض آن می‌تواند چندین کیلومتر باشد. دو گیاه دیگر که به‌عنوان گیاهان باغی زینتی معرفی شده‌اند، مارچوبه عروس (Asparagus asparagoides) و استئوسپرموم یقه‌ای (Chrysanthemoides monilifera)، اکنون بر لایه علفی در بسیاری از جنگل‌های اکالیپتوس غالب هستند و جانشین گیاهان چندساله، علف‌ها، ارکیده‌ها و نیلوفرها هستند.[۱۴]

نورست‌هایی که به‌شدت رقابت می‌کنند و جمعیت گونه‌های بومی را جابجا و دفع می‌کنند، ممکن است زیستگاه گونه‌های بومی را برای همیشه تغییر دهند و می‌توانند به یک مشکل اقتصادی تبدیل شوند. برای مثال، گونه‌های انجیرتیغی از آمریکا به استرالیا معرفی شده‌اند، و وحشی شده‌اند، بنابراین مناطق را برای پرورش نامناسب کرده‌اند[نیازمند شفاف‌سازی]. همین امر در مورد اولکس فرنگی در نیوزیلند نیز صدق می‌کند.[۱۵]

گونه‌های خرزه هندی که به‌عنوان گیاهان باغی زینتی در جزایر بریتانیا معرفی شده‌اند، پوشش گیاهی جزیره را از بین می‌برند.[۱۶] همین امر را می‌توان در بسیاری از پوده‌زارهای اسیدی در آب و هوای اقیانوس اطلس و زیر آتلانتیک مشاهده کرد. اقاقیای سیاه برای رشد سریع خود از آمریکا به اروپای مرکزی وارد شد و اکنون مناطق کمیاب استپی و جنگلی طبیعی مناطق خشک را تهدید می‌کند. نمونه‌هایی در جنگل‌ها عبارتند از گیلاس سیاه که در ابتدا برای سرعت بخشیدن به تجمع گیاخاک معرفی شد.

در آمریکای شمالی، درختان گز، بومی جنوب اروپا و بخش‌های معتدل آسیا، ثابت شده‌اند که گیاهان مشکل‌ساز هستند. در تیغستان‌های فقیر از مواد مغذی، اما مملو از علف‌ها و بوته‌ها (خوش‌بوته‌زار) در منطقه کیپ در آفریقای جنوبی، گونه‌های اکالیپتوس از استرالیا به‌شدت در حال رشد هستند. از آنجایی که آنها تا حد زیادی به خاک‌های فقیر عادت کرده‌اند و در منطقه کیپ فاقد رقبای مواد مغذی و انگل‌هایی هستند که بتواند جمعیت آنها را تنظیم کند، می‌توانند بیوتوپ را تا حد زیادی اصلاح کنند. در هاوایی، سرخس هوازی (Phlebodium aureum)، بومی مناطق مدارگان آمریکا، به‌طور گسترده شیوع یافته است و به‌عنوان یک گیاه مهاجم در نظر گرفته می‌شود.[۱۷]

به‌ویژه زیست‌بوم‌های ناپایدار، که قبلاً در اثر حملات نامتعادل هستند یا دارای ویژگی‌های خاصی هستند، اگر پوشش گیاهی قبلاً ضعیف شده باشد، می‌توانند توسط گیاهان فراری آسیب بیشتری ببینند. در جنگل‌های مرطوب استرالیا، گیاهان فراری ابتدا در کنار جاده‌ها و مسیرها مستعمره می‌شوند و سپس وارد مناطقی می‌شوند که آنها را احاطه کرده‌اند.[۱۸]

گیاه دمپایی‌بانو (Thunbergia mysorensis)، بومی هند، به جنگل‌های بارانی اطراف شهر ساحلی کنز در کوئینزلند حمله کرد و حتی به درختانی با ارتفاع ۴۰ متر حمله کرد. در استرالیای مرکزی، گونه اورآسیایی کورگز در کنار رودخانه‌ها رشد می‌کند، گونه‌های درختان بومی و حیات وحش را دفع می‌کند که با هم هستند، سطح آب را کاهش داده و شوری خاک را افزایش می‌دهند. مانند ایالات متحده، کورگز ثابت کرده است که مهاجمان بیولوژیکی سهمگینی هستند. مبارزه با این گونه از درختان، که از آن زمان به‌طور گسترش شیوع یافته است، تقریباً ناامیدکننده به‌نظر می‌رسد.[۱۹][۲۰]

واژگان مرتبط

[ویرایش]

گیاهان فراری می‌توانند در تعریف این واژگان گیاه‌شناسی (botanical terminologies) زیر قرار بگیرند و ممکن است با آنها ارتباط داشته باشند:

  • آگریوفیت: به گونه‌های گیاهی اطلاق می‌شود که به گیاهان طبیعی یا تقریباً طبیعی هجوم آورده‌اند و می‌توانند بدون دخالت انسان در آنجا زنده بمانند. آنها که در زیستگاه‌های طبیعی جدید خود مستقر شده‌اند، حتی پس از پایان نفوذ انسان، بخشی از پوشش گیاهی طبیعی باقی می‌مانند و در ادامه حیات خود مستقل از انسان هستند.[۲۱][۲۲] نمونه‌هایی در اروپای مرکزی عبارتند از: علف‌آبزیان، صنوبر داگلاس و علف‌های سبز ژاپنی.
  • بیگانه: گونه‌ای غیربومی که توسط انسان معرفی شده است:[۱۰] ۱۲۳
  • آرکئوفیت: گونه‌ای بیگانه که مدت‌ها پیش توسط فعالیت‌های انسانی معرفی شد، مانند شاه‌بلوط شیرین که رومی‌ها در آلمان معرفی کردند و اکنون بخشی از پوشش گیاهی طبیعی است،[۲۳] و تریاک و خشخاش صحرایی:[۱۰] ۹۳–۹۴.
  • اپیکوفیت: گونه‌ای با ظهور اخیر، معمولاً متعدد و ثابت در کشور، اما محدود به زیستگاه‌های مصنوعی، مانند چمن‌زارها و پوشش گیاهی پیشتاز. آنها از نظر وجود به انسان وابسته هستند که زیستگاه آنها مستلزم نوسازی مداوم است.[۲۴]
  • افرمروفیت: گونه‌هایی که فقط به‌طور متناقض معرفی می‌شوند، برای مدت کوتاهی از کشت می‌میرند یا بدون دوباره پر کردن بذرها دوباره ناپدید می‌شوند. به عبارت دیگر، آنها می‌توانند به‌طور موقت خود را مستقر کنند، اما در موقعیتی نیستند که تمام شرایط مربوط به قلمرو را برآورده کنند. زمستان سرد یا خشکسالی غیرمعمول می‌تواند منجر به مرگ این گیاهان شود. بیشتر آنها قادر به مبارزه با فلور محلی در شرایط شدید نیستند.[۲۵]
  • انسان‌پراکنش: گیاهان یا بذرهای آنها ممکن است به‌طور داوطلبانه (معرفی) یا به‌طور غیرارادی توسط انسان در سرزمینی که نمی‌توانستند توسط عملکردهای انتشار طبیعی خود یا حداقل بسیار کندتر مستعمره شوند، منتقل شده باشند. آنها می‌توانند بدون کمک داوطلبانه انسان، خود را در این فضای حیاتی جدید حفظ کنند. بسیاری از گیاهان زراعی و زینتی اروپای مرکزی هموروکوریک هستند. تا آنجا که به‌طور مستقل از کشت فرار کرده و زندگی می‌کنند.[۲۶] اینها اشکال همروکوری هستند:
    • آگوکوریک: گیاهانی که از طریق ترابری تصادفی با کشتی‌ها، قطارها و اتومبیل‌ها پخش می‌شوند. در خشکی، گیاهان آگوکوریک در بندرها، ایستگاه‌های قطار یا در امتداد خطوط راه‌آهن رایج بودند. استرالیا، مانند نیوزلند، اقدامات سختگیرانه‌ای را برای جلوگیری از انتشار آن از طریق حمل و نقل بذر یا انسان انجام داده است. ادوات کشاورزی وارد شده به استرالیا باید کاملاً تمیز شوند. مسافران هوایی از سایر قاره‌ها مجبورند کف کفش‌های خود را کاملاً تمیز کنند.[۲۷]
    • اتیلوکوریک: معرفی عمدی توسط نهال‌ها، بذرها یا گیاهان در یک زیستگاه جدید توسط انسان. بسیاری از گیاهان زراعی که در حال حاضر نقش مهمی در خوراک انسان ایفا می‌کنند به عمد توسط انسان منتشر شده‌اند. برای نمونه گندم، جو، عدس، لوبیا و کتان.
    • اسپیروکوریک: معرفی ناخواسته توسط بذرها. از آنجایی که تمام نمونه‌های بذر حاوی بذر علف‌های مزرعه‌ای هستند که از آن به‌دست آمده‌اند، تجارت بذر گیاهان مفید باعث گسترش سایر گونه‌ها نیز شده است؛ بنابراین گیاهان اسپیروکوریک در خاک تهیه شده توسط انسان کاشته می‌شوند و با گیاهان مفید رقابت می‌کنند. بابونه وحشی، شقایق، گل گندم، آلاله نمونه‌هایی از گیاهانی هستند که ناخواسته پراکنده شده‌اند.
  • نورست: گونه‌ای بیگانه که پس از سال ۱۵۰۰ میلادی توسط انسان معرفی شد:[۱۰] ۱۱۳۰

گونه‌های نمونه

[ویرایش]

نمونه‌هایی از گیاهان فراری و/یا فراریان باغ عبارتند از:

نگارخانه

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ Definition of escaped plant بایگانی‌شده در ۲۳ اوت ۲۰۲۱ توسط Wayback Machine by Dave's Garden
  2. ↑ Mulvaney M (2001) The effect of introduction pressure on the naturalisation of ornamental woody plants in south-eastern Australia. In 'Weed Risk Assessment'. (Eds RH Groves, FD Panetta, JG Virtue). (CSIRO Publishing: Collingwood)
  3. ↑ garden escape by treeterms.co.uk. Philip Wilson in association with Orange Pippin & Warren IT Services. Retrieved 30 December 2023.
  4. ↑ Escaped Ornamentals by Washington State Noxious Weed Control Board. Retrieved 1 January 2024.
  5. ↑ Loss and degradation of native plant and animal habitat by invasion of escaped garden plants, including aquatic plants – Introduction Department of Agriculture, Water and the Environment
  6. ↑ Migratory birds disperse seeds long distances Science Daily, 22 March 2016
  7. ↑ Escaping Ornamentals: A Threat to Natural Area Biodiversity By Miriam Owsley, Outreach Assistant, Northwest Michigan Invasive Species Network. 23 November 2016.
  8. ↑ UTRICULARIA CONTAINMENT: TRYING TOPREVENT THE GREAT ESCAPE THOMAS M. CAHILL. Department of Integrated Natural Sciences. Arizona State University at the West Campus. Retrieved 16 December 2023.
  9. ↑ Wilhelm Lohmeyer, Herbert Sukopp: Agriophytes in the vegetation of Central Europe. First addendum. 2001 (Braunschweiger Geobotanische Arbeit 8), pp. 179–220
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ ۱۰٫۴ Stace, C. A. (2019). New Flora of the British Isles (Fourth ed.). Middlewood Green, Suffolk, U.K.: C & M Floristics. ISBN 978-1-5272-2630-2.
  11. ↑ Starfinger U, Kowarik I, Rode M, Schepker H. 2003. From desirable ornamental plant to pest to accepted addition to the flora? The perception of an alien plant species, Prunus serotina, through the centuries. Biol. Invas. 5:323–335
  12. ↑ Escaped Ornamentals Escaped Ornamentals: Is your garden harboring environmental pollutants? Washington State Noxious Weed Control Board
  13. ↑ Lantana (Lantana camara) by Weed Management Guide
  14. ↑ Loss and degradation of native plant and animal habitat by the invasion of escaped garden plants, including aquatic plants – proposed key threatening process listing NSW Scientific Committee – preliminary determination by NSW Government
  15. ↑ Australia's weedy garden escapees by The Invasive Species Council
  16. ↑ Dehnen-Schmutz, Katharina; Perrings, Charles; Williamso, Mark (2004). "Controlling Rhododendron ponticum in the British Isles: an economic analysis". Journal of Environmental Management. 70 (4): 323–332. doi:10.1016/j.jenvman.2003.12.009. PMID 15016441.
  17. ↑ Kowarik I (2005) Urban ornamentals escaped from cultivation. In: Gressel J (ed) Crop Ferality and Volunteerism. CRC Press, Boca Raton, pp. 97–121.
  18. ↑ Rejmanek M, Richardson DM, Higgins, SI, Pitcairn, PJ, Grotkopp E (2005) Ecology of invasive plants: state of the art. In 'Invasive Alien Species. A New Synthesis' (Eds. HA Mooney, RN Mack, JA McNeely, LE Neville, PJ Schei, JK Waage), pp104-161. (Island Press, Washington DC)
  19. ↑ van Klinken, Rieks; Campbell, Shane; Heard, Tim; McKenzie, John; March, Nathan (2009). "The Biology of Australian Weeds: 54. 'Parkinsonia aculeata' L". Plant Protection Quarterly (به انگلیسی). 24 (3): 100–117.
  20. ↑ Griffin, G.F.; Smith, D.M.S.; Morton, S.R.; Allan, G.E.; Masters, K.A.; Preece, N. (1989). "Status and implications of the invasion of tamarisk (Tamarix aphylla) on the Finke River, Northern Territory, Australia". Journal of Environmental Management. 29 (4): 297–315.
  21. ↑ Handbook of Plant Palaeoecology, Flora and Vegetation, p.95 By R. T. J. Cappers, R. Neef
  22. ↑ Plant Ecology, p.496 By Ernst-Detlef Schulze, Erwin Beck, Klaus Müller-Hohenstein
  23. ↑ Wilhelm Lohmeyer, Herbert Sukopp: Agriophytes in the vegetation of Central Europe. Landwirtschaftsverlag, Münster-Hiltrup 1992, ISBN 3-7843-2073-2
  24. ↑ Potentials and Limitations of Ecosystem Analysis, Extinction and Naturalization of Plant Species p.261, edited by Ernst-Detlef Schulze, Helmut Zwölfer
  25. ↑ Ingolf Kühn, Stefan Klotz: Floristic status and alien species. In: Series of publications for vegetation science. 38 (2002), pp. 47–56.
  26. ↑ Harshberger, John William: The vegetation of the New Jersey pine-barrens, an ecologic investigation, Philadelphia: Christopher Sower Company, 1869–1929
  27. ↑ Tim Low: Feral Future. The Untold Story of Australia's Exotic Invaders, p. 73
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=گیاه_گریخته&oldid=41505669»