شهرستان گچساران

شهرستان گچساران
شهرستان گچساران
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	کهگیلویه و بویراحمد
مرکز شهرستان	دوگنبدان
سایر شهرها	دوگنبدان
سال تأسیس	1353
اداره
فرماندار	روانبش دیهیم
مردم
جمعیت	۱۷۹،۲۵۹ نفر
جغرافیای طبیعی
مساحت	۶۸۳٬۴ کیلومترمربع کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا	۷۲۶ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۲۲٫۷ درجه سانتیگراد
بارش سالانه	۴۳۲٫۵ میلیمتر
روزهای یخبندان سالانه	۵ روز[پیوند مرده]
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۷۴

شهرستان گَچساران از شهرستان‌های ایران در جنوب غربی استان کهگیلویه و بویراحمد است مرکز این شهرستان، شهر دوگنبدان است و در زمان‌های قبل همواره بخشی از ولایت کهگیلویه بوده‌است^[۸] ولی در مقطعی کوتاه به همراه بهبهان به خوزستان الحاق شد و اکنون این منطقه بخشی از استان کهگیلویه و بویراحمد به حساب می‌آید. جمعیت این شهرستان در سال ۱۳۹۵، برابر با ۱۲۴۰۰ نفر بوده‌است.^[۳]

شهرستان گچساران حدود ۴٬۶۸۳ کیلومتر مربع وسعت دارد. این شهرستان از شمال به شهرستان چرام از شمال غرب به شهرستان کهگیلویه از جنوب به شهرستان دیلم (استان بوشهر) از شرق و شمال شرقی به شهرستان ممسنی (استان فارس) و از غرب به شهرستان بهبهان (استان خوزستان) محدود می‌باشد.

پیشینه شهر دوگنبدان[ویرایش]

درکتاب لغت‌نامه، علی اکبر دهخدا از دوگنبدان ذکر شده که دهی است از دهستان زیرکوه باشت بابوئی بخش گچساران از توابع شهرستان بهبهان واقع در ۲۳ هزار گزی شمال باختری گچساران و دارای ۲۵۰ تن سکنه است، آب آن از لوله‌کشی شرکت نفت و راه آن، اتومبیل رواست. این شهر که در متون تاریخی از آن به نام گنبد ملغان یا گنبد ملجان یادشده‌است از شهرهای آباد در مسیر راه شهر نوبندگان به ارجان بوده‌است و در کتاب جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی از گای لسترنج دوگنبدان را با نام گنبد ملغان یا ملجان یا ملگان، جزئی از ولایت فارس ذکر کرده که در ساحل یکی از شعب رودخانه شیرین در مسیر نوبندگان به ارجان قراردارد؛ و در مورد موقعیت جغرافیایی و آب و هوای آن می‌گوید که شهر گنبد ملغان از جمله مناطق گرمسیری بوده و نخلستان آن شهرت دارد که در مجاورت کوه و ولایت بازرنگ و همچنین صرام (چرام) که زمستان آن به بسیار سرد بوده و حتی در فصل تابستان سر کوه آنجا برف داشته واقع است. مقدسی درقرن چهارم از قریه ویرانی درآنجا گفتگو کرده‌است و در فارسنامه ابن بلخی^[۹] که در قرن ششم می‌زیسته از آن به عنوان شهری گرمسیری که آب روان دارد یاد کرده‌است. او از قلعه‌ای در دوگنبدان که آذوقه سه چهار سال محافظین قلعه را در آن نگه می‌دارد و هوای آن خنک است و همچنین از باغات میوه، غله، آب انبارعالی، مسجد جامع و قلعه‌های دیگری در شهر صحبت کرده‌است. یاقوت بن حموی از ملجان به صورت منطقه‌ای در فارس بین ارجان و شیراز با عنوان دهکده و قلعه، یاد می‌کند. از آنجا که رستاق گنبد ملجان در مرز شاهپور و در برابر ارجان قرار داشته می‌توان نزدیکی مکانی و همبستگی قدیمی این دو رستاق را محتمل شمرد. علاوه ابن بلخی، عبداله مستوفی نیز از وجود قلعه‌ای در نزدیکی شهر خبر می‌دهد که البته هنوز اثری از این ویرانه‌ها بدست نیامده است. دوگنبدان در جهانگشای نادری از تألیفات عصر افشاریه نیز یاد شده و ذکر کرده‌است که بقایای یک کاروانسرای قدیمی که شاید از دوران صفویه و باراندازی جهت مسافران خلیج فارس وجود دارد که در عصر حاضر درشش کیلومتری ورود به شهر از طرف جاده شیراز خوزستان و در کنار محل ژاندارمری و قبرستان قدیمی تا سال ۱۳۴۲ دیده می‌شد.

مردم[ویرایش]

بیشتر مردم این شهرستان از قوم لُر و از ایلات کهگیلویه هستند و به گویش لری جنوبی سخن می‌گویند اکثریت غالب روستاهای گچساران و حومه لرنشین هستند و در چند روستا و بخشی نیز قشقایی‌اند که در محافل خصوصی به ترکی قشقایی صحبت می‌کنند.^[۱۰]^[۱۱]^[۱۲]^[۱۳]مردم قشقایی در صدسال اخیر به دلیل کار در شرکت نفت به این شهر کوچ کردند.^[۱۴]اکثریت مردم شهرستان به زبان لری سخن می‌گویند.^[۱۵]

وجه تسمیه نام شهر دوگنبدان[ویرایش]

وجه تسمیه این شهر به خاطر وجود دو گنبد فروریخته‌ایست در دشت‌های شرق و غرب دوگنبدان، یکی گنبدی با ارتفاع حدوداً شش متر در غرب ناحیه لیشتر که آثارش هنوز پابرجاست است و دیگری در جلگه شرقی دوگنبدان و در ابتدای تنگ مالیون قرار داشته‌است. گنبد دوم اکنون وجود ندارد ولی آثار ویرانه‌های تپه‌ای وجود دارد که گمان می‌شود یک چهار طاقی بزرگ بوده باشد که زمانی گنبد شکوهمندی بر آن ساخته‌اند؛ بنابراین شهر به دلیل وجود این دو گنبد، دوگنبدان نامیده شده‌است. آقای نورمحمد مجیدی درکتاب تاریخ و جغرافیایی کهگیلویه و بویراحمد دربارهٔ آثار این دوگنبد گفته‌است که ظاهراً بقایای آثار دوگنبد تا سال ۱۳۵۰ در شمال غربی شهر و در مجاورت مخازن آبی که شرکت نفت جهت کارگران و شهروندان دوگنبدان احداث نموده وجود داشته‌است. گروه باستان‌شناسی که تحت نظر سِر اورل اشتاین انگلیسی که در سال ۱۳۱۴ شمسی در مسیر راه خود از شهر دوگنبدان بازدید کرده و شرح آن در کتاب راه‌های باستانی و پایتخت‌های قدیمی ایران توسط دکتر بهمن کریمی^[۱۶] آورده شده‌است دیدنی‌های خود را از شهر دوگنبدان یا کاروان سرا در سال ۱۳۱۴ آورده و گفته‌است که اطاقهایی به سبک دوران صفوی در کنار چشمه‌ای و در ویرانه هائی در ۵/۵ کیلومتری شمال غربی دوگنبدان دیده می‌شود که از آن به نام کاروانسرا یا دوگنبدان نام برده‌است همچنین ذکر نموده که در کاروان سرای دوگنبدان بیشتر اهالی به زراعت جو و گندم وحشم اشتغال داشته‌اند. همچنین گفته‌است که در نزدیکی بنای این ده کاروانسرای بسیار قدیمی که شاید از دوره صفویه باشد وجود دارد که این کاروانسرا از گچ و سنگ ساخته شده و هنوز قسمت مهمی ازآن برپاست. او در ادامه می‌نویسد بر سر این کاروانسرا کنونی پست امنیه دوگنبدان قرار دارد و اینکه چشمه و آبادی قدیمی نزدیک این کاروانسرا بوده‌است.

تاریخچه شکل‌گیری[ویرایش]

دوگنبدان از جمله کاروانسراهایی بوده که در قدیم در مسیر راه شاهی قرار داشت که در قرون جدید به مرور و تا قبل از سال ۱۳۰۶ تقریباً خالی از سکنه شد ولی پس از آن با فعالیت‌های شرکت نفت در منطقه (گچساران قدیم) این منطقه دوباره اهمیت یافت و اولین چاه نفت در روستای بابامحمد از توابع دوگنبدان امروزی حفاری شد که اکنون به چاه شماره شش معروف است. بعد از این تاریخ با وجود این که توسط کارکنان ایرانی و انگلیسی شرکت نفت تعدادی چاه در اطراف دوگنبدان حفر گردیده لیکن درسالهای بعد به دلیل نا امنی‌هایی در منطقه این گروه به مسجد سلیمان رفته و در آنجا به کار حفاری نفت ادامه دادند ولی مجدداً ازسال ۱۳۱۵ شرکت نفت ایران و انگلیس فعالیت‌های اکتشاف و حفاری و استخراج از چاه‌های این منطقه را شروع کردند.^[۱۷] در بعضی ازمنابع تاریخی از این شهر به عنوان محل یک کاروانسرای دوره صفوی نام برده شده و روستائی به نام زریون در شمال این کاروانسرا قرار داشته که امروزه از هیچ‌کدام اثری باقی نمانده‌است. روستای زریون تا سال ۱۳۱۹ وجود داشته که با شروع و بهره‌برداری مجدد از منابع نفتی در منطقه جزئی از باند فرودگاه قدیمی شرکت نفت می‌گردد. برطبق گفته هاینس گاوبه^[۱۸] که اصولاً دوگنبدان تا قبل از انتقال قسمتی از سازمان شرکت نفت به آنجا اهمیتی نداشته و فقط مسافران از آثار کاروانسرایی آن سخن گفته‌اند به نظر می‌رسد که تنها این کاروانسرا و سه روستای کوچک به نام‌های زریون، پربالی، رادک سابقه سکونت در دوگنبدان بوده‌است. با شروع فعالیت‌های نفتی در گچساران قدیم در سال ۱۳۱۶ و تغییر مکان واحدهای کارگری و کارمندی شرکت نفت، از گچساران قدیم به شهر دوگنبدان، در فاصله سال‌های (۳۰–۱۳۲۸) این شهر رونق تازه‌ای به خود گرفت یعنی روستای زریون در مسیر باند فرودگاه شرکت نفت واقع شد و اهالی آن به روستای پروبالی منتقل شده‌اند. گچساران قدیم بر اثر ناهمواری زمین، محدودیت فضای شهری، تراکم تأسیسات نفتی و زلزله‌های متناوب و مکرری که به علت انفجار اکتشاف معادن نفت ایجاد می‌گردید در سال ۱۳۳۰ برابر با تصمیمات دولت و شرکت نفت ایران و انگلیس تخلیه و تخریب گردید و قرار شد به شهر دوگنبدان فعلی که محل مناسبی برای استقرار کارگران و کارمندان و احداث شهری نوساز بود منتقل گردد. برنامه ساخت شهر دوگنبدان به علت داشتن منابع نفت فراوان دراطراف و حوالی آن بوده‌است و بعد از این که شرکت نفت محل آن را برای استقرار کارکنانش مناسب یافت تدریجاً به محل فعلی منتقل شدند و اولین کلنگ بنای شهر فعلی دوگنبدان توسط شرکت نفت در سال ۱۳۳۴ به زمین زده شد که به تدریج با سکونت اهالی و اشتغال در تأسیسات شرکت نفت این شهر گسترش یافته و از سال ۱۳۳۵ با احداث خانه‌های مسکونی کارکنان شرکت نفت و احداث تعدادی مغازه مربوط به کسبه بهبهانی، گروهان ژاندارمری و خیابان کشی به شیوه امروزی تدریجاً شهر گسترش یافت و به شهر دوگنبدان معروف شد.^[۱۹]

نصب دستگاه‌های تفکیک توسط کارکنان کمپانی انگلیسی به سال ۱۳۳۶ در دشت بلوط گچساران

ایجاد خط لوله جهت انتقال نفت از گچساران به خارک در سال ۱۳۳۶

منابع نفتی[ویرایش]

گچساران به دلیل داشتن منابع آبی فراوان، وجود سد کوثر در آن، همچنین دومین میدان نفتی ایران و میدان‌های گازی متعدد به سرزمین آب و آتش^[۲۰] و به خاطر اینکه مرتفع‌ترین میدان نفتی ایران در آن واقع شده به بام نفت ایران شناخته می‌شود. واحد بهره‌برداری شمارهٔ یک گچساران به عنوان بام نفت ایران معروف است. این واحد که در جنوب شرقی و در فاصله ۲۰ کیلومتری شهرستان گچساران در منطقه‌ای به نام سقلاتون واقع شده در سال ۱۳۱۱ هجری شمسی به بهره‌برداری رسیده‌است و در ارتفاع ۳ هزار و ۲۲۱ پایی از سطح دریا قرار دارد. این واحد با ظرفیت تولید ۲۴۵ هزار بشکه نفت در روز، روزانه ۱۵۷ هزار بشکه نفت را از ۶۷ حلقه چاه جمع‌آوری و تفکیک می‌کند و حاصل این تفکیک از طریق تلمبه خانه گوره برای صادرات به پایانه خارک انتقال می‌یابد. همچنین روزانه بیش از ۱۰۴ میلیون فوت مکعب گاز نیز از طریق این واحد به ایستگاه تقویت فشار گاز شماره یک گچساران تحویل می‌شود و تأمین خوراک پالایشگاه شیراز- در حدود ۴۰ هزار بشکه در روز نیز برعهده این واحد است. نفت این واحد از نوع سنگین به‌شمار می‌آید. اگرچه این واحد در زمان جنگ ایران و عراق آماج حملات هواپیماهای عراقی قرار گرفت، اما به دلیل قرارگیری در ارتفاعات بالا، هرگز آسیب جدی به آن وارد نشد و این واحد تاکنون همواره در مدار تولید قرار داشته‌است.

بزرگ‌ترین میدان نفتی ایران و سومین میدان نفتی جهان منبع^[۲۱][ویرایش]

گچساران اولین بار و در سال ۱۳۰۲ توسط کنسرسیوم دارسی مورد مطالعه قرار گرفت و پس از انجام عملیات مختلف بالاخره در سال ۱۳۱۸ کار برداشت نفت در محل چاه شماره ۱۳ در این شهرستان آغاز شد. میدان نفتی گچساران با ذخیره درجای ۵۲٫۹ میلیارد بشکه و ذخیره نهایی ۲۳٫۷ میلیارد بشکه نفت خام، بزرگ‌ترین میدان نفتی ایران و بالاتر از میدان نفتی اهواز است همچنین این میدان نفتی پس از دو میدان نفتی دیگر در عربستان و کویت قرار دارند سومین میدان نفتی بزرگ دنیا محسوب می‌شود منبع. هر چند که میزان برداشت میدان اهواز اکنون بیشتر از میدان گچساران است ولی میزان کل نفت قابل برداشت میدان گچساران به مراتب بیشتر از میدان اهواز است از این رو در رده‌بندی بزرگترین سفره‌های نفتی در جایگاه سوم جهان قرار داده شده‌است.^[۲۲]میزان برداشت از این میدان همواره روندی صعودی داشته ولی در سال ۱۳۵۱ شرکت بهره‌برداری نفت و گاز گچساران موفق شد بیشترین میزان برداشت خود یعنی بالغ بر ۹۴۰ هزار بشکه در روز را تجربه کند.

دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی[ویرایش]

شهرستان گچساران یکی از شهرهای دانشگاهی کشور است و بیش از ۱۲٬۰۰۰ نفر در دانشگاه‌های این شهرستان مشغول به تحصیل هستند. دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران یکی از قدیمی‌ترین واحدهای دانشگاه آزاد کشور است که در سال ۱۳۶۴ کار خود را آغاز نموده و یکی از مهم‌ترین مراکز دانشگاهی در جنوب کشور و اولین مرکز علمی استان کهگیلویه و بویراحمد است. این شهرستان علاوه بر دانشگاه آزاد و دانشگاه پیام نور، در سال ۱۳۹۱ شاهد افتتاح دانشکده دولتی نفت و گاز گچساران بوده‌است. دانشکده نفت و گاز گچساران هم‌اکنون دارای ۳ رشته مهندسی پلیمر، شیمی کاربردی، کاردانی مکانیک می‌باشد و در سال ۱۳۹۴ با برطرف شدن مشکلات اقدام به پذیرش دانشجوی دختر کرده‌است و رشته‌های جدید از سال ۱۳۹۵ به دانشکده اضافه شده‌است. این دانشکده به تازگی به صورت مستقل به عنوان دومین دانشگاه دولتی استان کهگیلویه و بویراحمد معرفی شده‌است. دارای خوابگاه مستقل و سلف در خوابگاه است و حدود 500دانشجوی درحال تحصیل دارد.[۱]

جغرافیا[ویرایش]

گچساران در منطقه گرمسیر قشلاقی واقع شده‌است و دارای دو نوع آب و هوای معتدل و خشک در نیمه شرقی و گرمسیری خشک در نیمه غربی می‌باشد. رودخانه زهره مهم‌ترین رود این شهرستان است که در جنوب شرقی دوگنبدان جاری است.

راه اصلی استان خوزستان (اهواز) به استان فارس (شیراز) از این شهرستان می‌گذرد و قشلاق عشایر بویراحمد و قشقایی نیز در آن قرار دارد. ناحیه گچساران در منتهی‌الیه مناطق نفت خیز ایران قرار گرفته‌است. منطقه نفتی گچساران از نواحی قدیمی و مشهور صنعت نفت ایران به‌شمار می‌آید.

گچساران در منطقه گرمسیر قشلاقی واقع شده‌است و دارای دو نوع آب و هوای معتدل و خشک در نیمه شرقی و گرمسیری خشک در نیمه غربی می‌باشد.

رودخانه زهره مهم‌ترین رودخانه شهرستان است و در حدود ۲۰ کیلومتری جنوب دوگنبدان جاری است. رودخانه باشت از کوه خامی و دره تنگ شیر سرچشمه می‌گیرد. رودخانه خربل یکی دیگر از رودخانه‌های شهرستان است که در جنوب شرقی دوگنبدان جاری است و پس از طی مسافتی به رودخانه زهره می‌پیوندد. بر روی رودخانه نازمکان این شهرستان هم سدی به نام سد کوثر زده شده‌است.

شهرستان گچساران به دلیل دارا بودن معادن غنی نفت فراوان، مهم‌ترین مرکز استخراج و بهره‌برداری نفت کشور به‌شمار می‌رود.

شهر دوگنبدان مرکز شهرستان در ارتفاع ۷۲۰ متری از سطح دریا با مساحتی بالغ بر ۱۸ کیلومتر مربع و در ۱۵۷ کیلومتری شهر یاسوج (مرکز استان) قرار گرفته‌است.

از چگونگی نامگذاری و پیشینه تاریخی این شهر اطلاعات دقیقی در اختیار نیست ولی طبق نظریه باستان شناسان و پژوهشگران در قسمت‌های شرقی و غربی آثار باقی‌مانده از دو گنبد قدیمی وجود دارد. به علت وجود همین دو گنبد در این ناحیه نام دوگنبدان برای این شهر انتخاب گردیده‌است.

گردشگری[ویرایش]

جاذبه‌های تاریخی[ویرایش]

غار شاه بهرام متعلق به دوره اشکانی، آرامگاه قلعه سه قلاتون مربوط به سده‌های میانه دوره اسلامی، قلعه دژسلیمان مربوط به دوره اسماعیلیان، پل‌های باستانی خیرآباد، پل پرین یا بریم مربوط به دوره هخامنشیان، روستای تاریخی خیرآباد که شامل آب انبار، آتشکده، قلعه و چهار طاقی خیرآباد است و عمدتاً متعلق به دوره ساسانیان می‌باشد، بقایای آتشکده دو گور و دو پا در روستای شوش از دوره هخامنشیان، تپه تل دهو مربوط به هزاره سوم یا چهارم پیش از میلاد، گنبد لیشتر، قلعه شامبراکان، کوشک گودنگون، قلعه باباکلان، آسیاب خربل شهر، برج انجیر سیاه، تاریخی ملگان در روستای تلخاب شیرین و گور دخمه خیرآباد مربوط به دوره ساسانیان که در مسیر راه شاهی قرار دارد از جمله اماکن تاریخی شهرستان گچساران می‌باشند. در کاوش‌های باستان‌شناسی صورت گرفته در سد چم شیر گچساران به سرپرستی دکتر محمدتقی عطایی صد و بیست محوطه باستانی از دوران‌های فراپارینه سنگی، نوسنگی، عیلامی میانه، پسا هخامنشی، ساسانی تا قرون میانه اسلامی کشف شده‌است. سرپرست این کاوش با ذکر این مطلب که اکثر این استقرار گاه‌های کشف شده مربوط به عشایر کوچ رو بوده گفت که از این نظر محدوده سد چم شیر قابلیت بالایی برای پاسخگویی به برخی از مبهم‌ترین مسائل باستان‌شناسی ایران دربارهٔ کوچ نشینان دوره‌های مختلف خواهد داشت.^[۲۳]^[۲۴]^[۲۵]

اماکن و روستاهای دیدنی[ویرایش]

لار روستای در ۴۰ کیلومتری جنوب غرب شهرستان باشت در استان کهگیلویه و بویراحمد است. در این روستا درخت سروی وجود دارد که بنابر آزمایش‌های ژنتیکی صورت گرفته در سال ۱۳۸۷ سن آن ۲۷۷۰ سال تعیین شده و در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. قطر تنه این درخت خوشبو (معطر) ۷ متر و ۴۰ سانتی‌متر و ارتفاع آن ۴۰ متر می‌باشد. این سرو یکی از کهنسال‌ترین موجودات زنده جهان است و پس از سرو ابرکوه یزد دومین درخت سرو کهنسال ایران است. گفته می‌شود که این درخت در زمان زرتشتیان کاشته شده و یکی از نمادهای ایران قبل از اسلام است.^[۲۶]

گناوه شمالی روستایی در ۲۰ کیلومتری شمال شهر گچساران در استان کهگیلویه و بویراحمد است.
دیل (روستا) روستایی در ۲۷ کیلومتری شمال غربی شهر گچساران است.

روستای دیل بزرگترین روستای در میان دهستان بویراحمد گرمسیری با بیش از ۴۰۰۰ نفر جمعیت می‌باشد .از آثار تاریخی این روستا می‌توان اشاره کرد به آثاری چون گنبدان گبر در چرزو، تنگ آسیاب، تکیه، قلعه برج، ده بزرگ و قلعه شاه بهمن، که از بین این آثار قلعه بهمن وگنبدان گبر قدمت بسیار زیادی دارد که قدمت گنبدان گبر و قلعه شاه بهمن به دوره ساسانیان در عصر رستم و سهراب بر می‌گردد.

مارین روستایی در ۳۶ کیلومتری شمال شهر گچساران در استان کهگیلویه و بویراحمد است.

روستای مارین با داشتن آب وهوای مساعد و مناظر دیدنی مکان مناسبی برای گردشگران و مسافران در تابستان و فصل گرما است. شرایط آب و هوایی، نوع معماری و بافت تاریخی و زیبای این روستا باعث شده تا مردم و گردشگران از آن به عنوان ماسوله دوم در جنوب یاد کنند. جوشش چشمه‌های مارین از دل زمین که خواص معدنی نیز دارند همچنین وجود باغستانهای زیبا و انبوه گردشگاهی بکر در کنار روستای مارین بوجود آورده‌است. درختان چنار با حدود ۱۰۰متر ارتفاع و قطر حدود پنج متر در کنار درختان انگور، انجیر، انار، هلو، زردآلو و خانه‌های زیبای پله کانی و قدیمی در شیبهای تند مناظر زیبایی را فراروی گردشگران و ایرانگردان خلق کرده‌است. وجود بقعه بی‌بی حمیده‌خاتون از نوادگان موسی کاظم در کنار این روستا بر جذابیت این منطقه افزوده و میهمانان در بدو ورود به روستای مارین به زیارت آستان مقدس این بقعه متبرکه می‌روند. وب‌سایت روستای مارین

نیمدور روستایی است زیبا از بخش کوهمره خامی شهرستان باشت، که دارای آب و هوای معتدل می‌باشد. وجود انارستان، تاکستان، چشمه سارها و آبشارهای زیبا، به ویژه آبشار تنگ موگ این روستا را تبدیل به مکانی زیبا برای گردشگران به خصوص در فصل بهار نموده‌است. اخیراً کشف معدنی از گوگرد باعث شده تا این روستا از لحاظ اقتصادی نیز حائز اهمیت شود.

خنگ بنار، اسپر، محوطه پشه کان یک و دو در سه کیلومتری شرق دوگنبدان، دژکل دوغ فروش که به قلعه‌های اسماعیلیه شباهت دارد و محوطه کل دوغ فروش به وسعت پنج تا ۶هکتار، غارچال امیرخانی در منطقه گنجگون علیا، غارچال کلات در روستای دلی اولاد علی مؤمن، روستاهای شاه بهرام و گناوه و شامبرکان یا شامبراکان از روستاهای مهم و تاریخی این شهرستان هستند.

از دیگر اماکن توریستی، حرم بی بی حکیمه و مناطق گردشگری باغ فردوس، منطقه گردشگری شلالدون، دشتک دیل، قلات گناوه، آبشار کیوان، سد کوثر، آبشار رودبال، آبشار هرجون و بناهای تاریخی گنبد لیشتر، کوشک گودنگون، پل خیری و محمدخان و چهارطاقی خیرآباد از دیگر جاذبه‌های دیدنی گچساران است.^[۲۷]

مراکز خرید[ویرایش]

مراکز تجاری قدمت زیادی ندارند ولی با گسترش شهر رشد قابل توجهی داشته‌اند. مهم‌ترین مراکز تجاری و خرید گچساران به شرح زیر هستند:

مرکز شهر: این قسمت از شهر پر ترددترین قسمت است و به بیانی دیگر قلب شهر محسوب می‌شود. این محل در بخش میانی بلوار ولی عصر قرار دارد و از طرفین به خیابان‌های بلادیان شرقی و غربی، بشارت، حلال احمر و کوچه برلن متصل است. مراکز خرید و پاساژهای متعدد عامل اصلی جذب شهروندان است.
پاساژها: مهم‌ترین پاساژهای گچساران مجتمع تجاری بزرگ شهر (شهر عینک)، پارسیان، مروارید، نور، سعدی، زمرد، حافظ، هلال احمر، ابوالفضل، طالقانی و شهرداری هستند که عمدتاً عینک فروشی بوتیک و فروشگاه لوازم آرایش هستند. گسترش بیش از پیش پاساژها رونق اقتصادی شگرفی به گچساران داده‌است.
محلهٔ چینی‌ها: محلهٔ چینی‌ها که به علت ساختار معماریش به این نام خوانده می‌شود، در حال حاضر قلب تپنده شهر گچساران است. موقعیت مناسب مکانی، گسترش پاساژها و فروشگاه‌های متعدد از عوامل اقبال مردم به این محله بوده‌است. ساختمان‌های بلند، بوتیک‌ها، لوازم کامپیوتری، لوازم آرایشی و گالری‌های هنری رونق بخش این محل است که شب‌ها به پاتوق جوانان گچساران تبدیل شده‌است. این محله در بلوار ولی عصر و بین پاساژ حافظ و سعدی قرار دارد.

اقتصاد[ویرایش]

گچساران شهری است که به خاطر تولید نفت و گاز آن شناخته شده‌است. بهره‌برداری نفت، گاز و تولید گاز مایع و دیگر میعانات گازی در بخش‌های مختلف شهرستان، وجود شهرک صنعتی خان احمد و شهرک کشاورزی امامزاده جعفر و باغ‌های مرکبات واقع در دروازه شرقی شهر (از سمت شیراز) و نیز وجود شهرک صنعتی چهار بیشه در ضلع غربی آن (از سمت اهواز) از جمله منابع درآمد اقتصادی شهرستان محسوب می‌شود. مجتمع پتروشمی گچساران با هدف تولید اتیلن مورد نیاز پتروشیمی‌های چهارگانه کازرون، دهدشت، چهارمحال بختیاری و ممسنی است که تیرماه سال ۱۴۰۲ توسط رئیس‌جمهور به بهره‌برداری رسید. طرح شرکت صنایع پلمیر گچساران با ظرفیت تولید ۳۰۰ هزار پلی اتیلن سنگین که در سال ۱۴۰۴ به بهره‌برداری خواهد رسید، کارخانه ماشین‌سازی قطعات صنعتی پارس تولیدکننده قطعات صنعت نفت، گاز، پتروشیمی و استراکچر (تولید سازه‌های فلزی) که ظرفیت ۱۵ هزار تن در سال را دارد در گچساران واقع است. از دیگر واحدهای تولیدی کوچکتر می‌توان به شرکت بهنوش، شرکت دماوند کار (معین پلاست) تولیدکننده سقف‌های کاذب و دیوارپوش‌های PVC، فراورده‌های لبنیاتی ساورز، کارخانه در حال ساخت لاستیک سبز زاگرس و دیگر تولیدی‌های کوچکتر نام برد. این شهرستان علاوه بر گاز و میعانات گازی با تولید بیش از بیست درصد نفت کشور از این لحاظ به عنوان یکی از مراکز مهم اقتصادی کشور محسوب می‌شود. شهرستان گچساران به تازگی به منطقه وِیژه اقتصادی تبدیل شده‌است که باعث شده تا سرمایه‌گذاری در آن برای سرمایه‌گذاران از لحاظ اقتصادی به صرفه تر باشد.^[۲۸]

مکان‌های مذهبی[ویرایش]

بارگاه مقدس بی بی حکیمه خاتون در این شهرستان واقع شده‌است. بر اساس نقل قولی که در کتاب بحارالانوار ذکر شده بی بی حکیمه در هنگام تولد جواد حضور داشته و امام رضا او را مسئول انجام امور مربوط به تولد جواد کرده‌اند که شرح آن در بحارالانوار آورده شده‌است. در این کتاب محل بارگاه بی بی حکیمه در کوه‌های بهبهان ذکر شده (گچساران پیشتر بخشی از بهبهان و از ولایات فارس بوده و کوه مذکور اکنون در حوالی باباکلان گچساران قرار دارد).^[۲۹] سالانه بالغ بر یک میلیون نفر از سراسر کشور و کشورهای حوزه خلیج فارس به زیارت بارگاه بی بی حکیمه (س) خواهر تنی حضرت احمد ابن موسی شاهچراغ (ع) در این شهرستان مشرف می‌شوند.^[۳۰] از نکات قابل توجه، شکل خاص گنبد این بارگاه مقدس است که به واسطه قرارگیری در دل کوه در بین اماکن مقدس کشور منحصر به فرد می‌باشد. همچین بقاع متبرکه دیگری در شهرستان وجود دارد که از جمله آن می‌توان به امامزاده جعفر اشاره کرد علاوه بر آن مساجد و حسینه‌های متعددی در شهر گچساران وجود دارد که در مراسم مذهبی مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد.

بارگاه بی بی حکیمه خاتون خواهر امام رضا(ع)

هنر و سینما[ویرایش]

آغاز به کار اولین سینمای گچساران به دهه ۳۰ هجری خورشیدی بر می‌گردد. اولین فیلم سینمایی در سال ۱۳۳۵ در گچساران با نام شب‌نشینی در جهنم به کارگردانی ساموئل خاچیکیان و موشق سروری به روی پرده رفت.^[۳۱] سینما گچساران تا سال ۱۳۸۴ پابرجا بود. این سینما که سال‌هاست به دلیل مسائل مالی تعطیل بوده قرار است به زودی بازگشایی شود.^[۳۲] تنها سینمای کنونی گچساران مربوط به سینمای شرکت نفت و گاز گچساران است. این سینما عمومی نبوده و تنها برای کارکنان شرکت اکران دارد. از هنرمندان سرشناس گچساران می‌توان به جمشید جهانزاده بازیگر فیلم جنگ نفت کش‌ها، افسانه دو خواهر، رقص شیطان، پریوش نظریه بازیگر فیلم‌های بوی کافور عطر یاس، پدر، مدینه و بادیگارد و نیز محمد خیراتی خواننده پاپ کشور نام برد.

ورزش[ویرایش]

گچساران در ورزش به عنوان شهر هاکی ایران شناخته می‌شود چرا که اولین بار این ورزش توسط کارکنان انگلیسی ساکن گچساران به ایران آورده و به شکل حرفه‌ای بازی شد. هاکی روی چمن، هندبال، شنا، تنیس روی میز، واترپلو و والیبال نشسته ورزش‌هایی هستند که این شهرستان در لیگهای کشور از آن‌ها به دفعات مقام کسب کرده‌است؛ ولی با این حال ورزش اول این شهرستان فوتبال و فوتسال است. باشگاه نفت و گاز گچساران مهم‌ترین باشگاه شهرستان بوده که در سطح کشور به واسطه قهرمانی‌هایی که در رشته‌های مختلف کسب نموده شناخته شده‌است. از بازیکنان گچسارانی مطرح تیم ملی جوانان و بزرگ‌سال فوتبال که برخی از آن‌ها زمانی در این باشگاه توپ می‌زدند می‌توان به میلاد غریبی، رضا قیالی، محمد رشید مظاهری، ایمان موسوی، سهیل صالحی و سعید کریمی نام برد.^[۲۸] هم چنین سید پندار توفیقی از مدیران ملی ورزشی کشور و باشگاه استقلال تهران می‌باشد. شایان ذکر است پدر هاکی ایران مرحوم نورالله گرانی پور و همچنین پدر بوکس ایران آقای حسن باشتی (باشت باوی) از مفاخر ورزشی این شهرستان می‌باشند. از داوران گچسارانی مطرح کشور می‌توان به نوذر رودنیل، خداداد افشاریان و محمد راهی نام برد.^[۳۳]^[۳۴]

ترابری[ویرایش]

فرودگاه نفت گچساران که اخیراً به نام سرلشکر خلبان شهید ابراهیم امید بخش تغییر نام داده‌است دارای دو پرواز هفتگی در مسیرهای خارک-گچساران و بلعکس، و نیز تهران-گچساران و بلعکس می‌باشد. این پروازها توسط شرکت هواپیمایی ماهان و نفت انجام می‌شوند. این شهر دارای دو پایانه مسافربری بوده و فاقد خطوط ریلی می‌باشد.^[۳۵]^[۳۶]