گشایش (شطرنج)

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

چیدمان مهره ها، پیش از آغاز بازی، در شطرنج

گشایش یا شروع بازی به مجموعه حرکات ابتدای بازی شطرنج گفته می‌شود که هدف از آن گسترش اولیه نیروها و ورود آنان به کارزار است. گشایش‌ها برای بسیج قوا و کنترل یا تسخیر خانه‌ها و خطوط مهم توسط مهره‌ها برنامه‌ریزی می‌شوند.

در مرحله گشایش نبرد اصلی به قصد تصرف مرکز و رفع موانع گسترش برای خود و ایجاد موانع گسترش برای حریف صورت می‌گیرد.

در آثار قرون اولیه پس از اسلام و در اشعار و ادبیات کهن از اصطلاح تعبیه در اشاره به وضعیت‌های گشایشی شطرنج استفاده می‌شد:

شطرنج کز او هزار منصوبه گشاد		قایم به یکی دگر نباید استاد
شه را چو هزار فیل در دست افتاد		این تعبیه تا قیامتش باقی ماند

(رباعیات، امیرحسن دهلوی)

انواع گشایش‌ها

گشایش‌های باز

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

گشایش باز

گشایش‌هایی که سفید بازی را با حرکت e4 آغاز کرده و سیاه نیز با حرکت e5 جواب می‌دهد، گشایش‌های باز نامیده می‌شوند.

برای مثال: گشایش جوئوکو پیانو

گشایش‌های نیمه‌باز

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

نیمه باز

گشایش‌هایی که سفید بازی را با حرکت e4 آغاز کرده، اما سیاه با حرکتی به جز e5 پاسخ می‌دهد، گشایش‌های نیمه‌باز نامیده می‌شوند. حرکت c5 که به دفاع سیسیلی منجر می‌شود و e6 که به دفاع فرانسوی می‌انجامد، رایج‌ترین پاسخ‌ها هستند.

گشایش‌های بسته

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

بسته

گشایش‌هایی که در آنها سفید بازی را با حرکتی به جز e4 شروع می‌کند، گشایش بسته نام دارند. معمول‌ترین حرکت به جز e4 حرکت پیاده جلو وزیر (d4) که معمولاً به بازی‌هایی با پسوند هندی (۱.Nf6 d4) و (۱.d5 d4) بازی‌های معروف به گامبی وزیر می‌انجامد.