کزل
| کزل | |
|---|---|
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | گیاهان |
| دسته: | آوندداران |
| رده: | دولپه‌ای‌ها |
| راسته: | کرفس‌سانان |
| تیره: | چتریان |
| سرده: | کزل (سرده) |
| نام دوبخشی | |
| Diplotaenia damavandica | |
کزل[۱] (نام علمی: Diplotaenia damavandica) دیپلوتنیا دماوندیکا یا کُزَل دماوندی، گیاهی از تیرهٔ چتریان است.[۲][۳] بلندی این گیاه بوته‌ای چندشاخه، حدود ۱۲۰ سانتی‌متر و رویشگاه آن دامنه‌های جنوبی کوه‌های شرقی شهر دماوند است. برگهای این گیاه پایا و افراشته، سه‌بار در پهنهٔ ۴۰ در ۶۰ سانتی‌متر شانه‌ای می‌شوند. برگهای کزل سه‌شاخه و این شاخه‌ها سه‌گوش و کشیده هستند. گلهای آن ریز و سفید و درازای آن‌ها تا ۱٫۵ میلی‌متر است. درازای چتر گلهای آن بین ۵ تا ۲۰ سانتی‌متر است. میوه‌های آن تا اندازهٔ ۵ در ۱۲ میلی‌متر دیده شده‌اند. این میوه‌ها بیضی‌شکل هستند.[۳] ساقه و دمبرگ کزل همانند این اندامها در گیاه رازیانه است. شیرابه از همهٔ اندامهای این گیاه تراوش می‌شود.[۴]
پیش‌نیازهایی برای جوانه‌زنی و شکستن خواب بذر کزل باید فراهم‌شود و با کشت ساده جوانه نخواهدزد. در کشت آزمایشی درون ماسه با ۴۵ روز سرمادهی بذر در دمای ۴ درجه سانتی‌گراد، ۷۰ درصد بذرها جوانه زدند.[۵]
زهر[ویرایش]
با مالش این گیاه فتوتوکسیک بر روی پوست در زیر نور خورشید[۶] تاولهایی سوزان و آبدار پدید می‌آیند. پس از فروکش التهاب، لکه‌هایی قرمز با کناره‌هایی قهوه‌ای با ماندگاری طولانی به‌جا می‌مانند. پسورالن پدیدآور این برافروختگی‌های پوستی است. همچنین لکه‌ها، تاولها و زخمهایی در انسانها و دامهای محلی پس از برخورد با این گیاه گزارش شده‌است.[۷][۳]
کاربرد دارویی[ویرایش]
گیاه کزل دارای فورانوکومارین گزانتوتوکسین و آنژلیسین است، که می‌توانند در درمان بیماری‌های پسوریازیس، اگزما و پیسی مؤثر باشند.[۳]
منابع[ویرایش]
- ↑ Razzaghi-Abyaneh، Mehdi (۲۰۱۳). Antifungal Metabolites from Plants. Springer Science & Business Media. شابک ۹۷۸۳۶۴۲۳۸۰۷۶۱.
- ↑ «Catalogue of Life: 2014 Annual Checklist». catalogueoflife.org. دریافت‌شده در ۲۵ مه ۲۰۱۷.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ مینا شفیعی. «استخراج نیمه صنعتی آنژلیسین از گیاه کزل» (PDF). پایان‌نامه، دانشگاه علوم پزشکی تهران. دریافت‌شده در ۲۶ مه ۲۰۱۷.[پیوند مرده]
- ↑ احمد قهرمان، غلامرضا امین. «Anatomical study of Diplotaenia Damavandica (umbelliferae)» (PDF). مجله گیاه‌شناسی ایران. دریافت‌شده در ۱۴ ژوئن ۲۰۱۷.
- ↑ نصیری، محسن؛ باباخانلو، پرویز؛ مداح عارفی، حسن (۱۳۸۲). «اولین گزارش از شکستن خواب و جوانه‌زنی بذر کزل» (PDF). تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران. تهران: مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور. ۱۱ (۲): ۲۵۷–۲۷۴.
- ↑ Phototoxicity
- ↑ غلامرضا امین، محمدحسین صالحی سورمقی. «کزل جدیدترین گیاه ایرانی با اثرات قوی فتوتوکسیک» (PDF). دانشگاه علوم پزشکی تهران. دریافت‌شده در ۲۶ مه ۲۰۱۷.[پیوند مرده]