کجان
اطلاعات کلی | |
---|---|
کشور |
![]() |
استان | اصفهان |
شهرستان | نائین |
بخش | بخش مرکزی |
دهستان | بهارستان |
نامهای قدیمی | ورماگو، کی بید و گلهست |
سال بنیاد | پیش از اسلام |
مردم | |
جمعیت | ۵۷۳ نفر |
کد آماری | ۱۷۱۷۷۷ |
روستای کجان ، مرکز دهستان بهارستان، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان نائین در استان اصفهان ایران است.
محتویات
جمعیت[ویرایش]
این روستا در دهستان بهارستان قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۵۷۳ نفر (۱۹۵خانوار) بودهاست.
موقعیت جغرافیایی[ویرایش]
کجان(kejan)مرکز دهستان بهارستان شهرستان نائین در تقسیمات کشوری تا سال ۱۳۶۸ بخشی از برزاوند اردستان بود و از آن پس جزء منطقه بهارستان شهرستان نائین قرار گرفت. این دهستان در دامنهٔ سلسله کوههایی قرار دارد که از طرف جنوب غربی به کوههای شهرستان زفره (مارشنان – بید آخوند) و امتداد آن تا جنوب شرقی گردنه ملااحمد، سلسله کوههای میل (این کوه با ارتفاع ۳۰۳۵ متر) و مادر کوه ادامه یافته است. آبرفتهای سمت شمالی این کوهها و سیلابهای فصلی آن گاهی تا حوالی شهرستان نائین جاری و روان میگردد. نام کوهها از غرب به شرق عبارتند از: کوه گاجستان، کوه میل و شاه کوه. همچنین در جنوب غربی کجان کوه دیگری به نام کوه قاسمآباد وجود دارد. بین کوهها، درههایی هستند که به نامهای: لای قاسمآباد، لای بید، لای آب، لای اژدها، لای خرگوشی، لای سوتی و لای حاجی رمضان میباشند. کجان از مشرق به روستای بلان و از شمال به نیستانک و شمال غربی به نیسیان و از مغرب به زرد کوه و نهوج منتهی میگردد.[۱][۲][۳]
گذشته کجان[ویرایش]
در خصوص قدمت کجان سندی در دست نیست ولی نامهایی چون کجان و نامهای ورماگو، کی بید و گلهست و قبور زرتشتیها و آثار خرابه گبری در حوالی مهرجان نشان از قدمت بالای روستای کجان دارد. تاریخ کجان متصل به تاریخ برزاوند اردستان است، بنابراین با استناد به شرح جغرافیا و تاریخ آن منطقه، میتوان تا حدودی قدمت کجان را هم مشخص کرد.[۴]
وجه تسمیه کجان[ویرایش]
واژه شناسی کجان به کسر اول واژه است مرکب از (کِ ج ان) جزء اول «کِ» به معنی واژه کهریز و قنات است که معمولاً به صورت «کی» و در تطور بعدی به صورت «کِ» دیده میشود. جزء دوم «ج» وقایه است برای سهولت تلفظ و جزء آخر آن همان پسوند نسبت و کثرت که به انواع مختلف در صورت جرجان = گرگان و کوجان و بسیار دیگر در تطور و مندرجات. معنی کلی کجان منسوب به «کِ» کهریز است و به معنی جایی که کهریز و قنات دارد. احتمال میرود جزء وسط یعنی «ج» معرب «گِ» باشد؛ بنابراین به صورت اصلی آن «کگان» است که در تعریب به کجان درآمده است ولی در معنی آن تفاوت حاصل نمیشود. کجان در لغت به معنای جایی که همه جای آن کج است در واقع کلمه «کَجان» درست است زیرا اگر به این روستای خوش آب و هوا و بکر قبل از اسلام سفر کرده باشید میبینید که تقریباً جایی صاف و هموار نیست و همه چیز کج است رود خانهها، درختان، تپهها و حتی بسیاری از دیوارها هم کج است • اما در عوض مردمان با فرهنگ و اصیل آن، با فرهنگترین اصالت را در تاریخ خود به ثبت نموده که نشانهٔ آن علمایی است که نام آنها یادگار دلها است.[۵]
آب و هوای کجان[ویرایش]
دارای آب و هوای کوهستانی و معتدل با اقلیمی نیمه کوهستانی و خشک میباشد. حتی کوههای مرتفع و درختان گردوی چند صد ساله، و باغستان وسیع و دو کشتزار گسترده، و قناتهای متعدد، نتوانسته از خشکی هوا بکاهد، اما آب و هوایی معتدل و تاحدودی خنک را بوجود آورده و زیبایی خاصی به این روستا بخشیده است و روستا دقیقاً در میان دو کشتزار مهرجان و باغستان واقع شده که این از مختصات ایرانیان قدیم درانتخاب مکان روستا در استفاده از دو نسیم است.[۵]
گویش محلی کجان[ویرایش]
مردم کجان با گویش و لهجه محلی سخن میگویند. این لهجه با لهجهٔ گویش نائینی اندکی تفاوت دارد. شهرهایی مانند نائین، اردستان، نطنز، جوشقان، خوانسار، مهاباد، هرند، زواره، ابیانه و بخشهایی از استان مازندران و همچنین زرتشتیان با این ریشه گویش سخن میگویند. برای مثال در گلستان سعدی، به جای قاشق، از واژهٔ «چِمچه» استفاده شده است که در زبان محلی کجان به قاشق، چمچه میگویند.[۵]
مکان قبلی کجان[ویرایش]
زرتشتیان کجان، پیش از اسلام تا دو قرن بعد ازآن، دربالادست کشتزار مهرجان سکونت داشتهاند، و آب شرب خود را از کاریز مهرجان برمیداشتهاند. هرکس اسلام را میپذیرفته، به محل فعلی روستا نقل مکان میکرده است، تا کمکم مکان قدیمی خالی از سکنه شده و رو به ویرانی نهاده و اکنون اثری از بناهای آن دیده نمیشود.[۵]
آثار باستانی و تاریخی کجان[ویرایش]
قلعه کجان[ویرایش]
در فاصله صدمتری مسجد جامع به سمت غرب قلعهای بزرگ وجود داشته است. این قلعه با نظر شورای قدیم هشت نفری آب کجان، خراب و به خانه تبدیل شد.
قلعه گبری[ویرایش]
در حوالی مهرجان مخروبهای از قلعه وجود دارد که به پیش از اسلام مربوط میشود.
حمام خزانه[ویرایش]
این حمام ظاهراً متعلق به پیش از اسلام است که البته زمان ساخت آن نامشخص است. حمامی بزرگ دارای راهروهای پیچ در پیچ که ابتدا به سکوهای متعدد محل رخت کن میرسید. سپس با دالان پر پیچ و خم دیگر به محل گرمخانه و شستوشو وارد میشد. مقابل گرمخانه و درست روبروی درب ورودی خزانهای به طول و عرض حدود چهار متر ارتفاع و دو متر و سی سانتیمتر قرار داشت. در قسمت زیر خزانه و درست در وسط آن یک دیگ بزرگ تعبیه شده بود که با سوختن هیزمی که از صحرا میآوردند، آب آن گرم میشد. بعدها این حمام تخریب و حمامی جدید ساخته شد.
مسجد جامع کجان[ویرایش]
مسجد جامع کجان با ستونهای بسیار پهن چهارگوش و شبستان بزرگ و زیر زمینی وسیع برای گرم نگه داشتن در فصل زمستان و راههای مخفی تونلی که به قلعه و حمام راه داشته احتمالاً قدمت آن به پیش از اسلام میرسیده است. منبری بسیار قدیمی و احتمالاً مربوط به دوران سلجوقی نیز در این مسجد وجود داشته است. این بنا در اواخر دهه ۱۳۶۰ تخریب شده است.[۵]
محلههای کجان[ویرایش]
روستای با صفای کجان دارای ۷ محله به نامهای زیر است:
محله اسده[ویرایش]
این محل در قسمت شمال کجان در دامن تپه کِرکِری واقع شد است.
محله بالاده[ویرایش]
در قست مغرب کجان، درست در مسیر کجان به روستای خاروان واقع شده است.
محله پایین ده[ویرایش]
در قسمت مشرق کجان در کنار باغستان واقع شده است.
محله پشته[ویرایش]
در قسمت جنوب در مجاورت راه اصلی و روبروی قبرستان بسیار قدیمی واقع شد است. (این قبرستان قدمتش به قبل از اسلام میرسد و هنوز آثاری از قبور زرتشتیان در بعضی از مناطق آن به چشم میخورد)
محله قلاع[ویرایش]
این محله در واقع «محله قلعه» بوده است که به غلط عدهای تصور میکنند بواسطه کلاغها این نامگذاری صورت گرفته وبه غلط عدهای آنرا محله عقلا میگویند هرچند که بزرگان و مردمان نجیبی در این محل ساکنند این محل نیز در قسمت شمال شرقی واقع شده است.
محله سراب یا پاچنار[ویرایش]
به علت چشمه آب بسیار قدیمی و چنار کهنسال چند صد ساله به این نام مشهور شده است.
محله میدان[ویرایش]
به علت واقع شدن در کنار میدانی که در جنب مسجد جامع واقع است به این نام مشهور شده است. این محله باستانیترین محله کجان است.
چشمه جوجی[ویرایش]
کجان دارای محلههای بسیاری با اسامی خاص است که به نظر گویای برخی دورانهای تاریخی است مانند چشمه جوجی که این نام احتمالاً مربوط به دوران گورکانیان میباشد.
محلههای داخلی کجان[ویرایش]
محلههای داخلی کجان عبارتند از: بالا ده، پشته، میدان، محله، محله قُلا، پلر، محله اسده، پای چنار و محلههای اطراف و متصل به کجان کیبید، ورماگو، مهرجان، کوه نخود، چشمه جوجی، گاله خون، گاله زرده، سنگ دُل دُل، ارد راست، ارد چپ، کناره، سیبستان، پروستان، ایرندو، گرشنونه، گل هست، همو.[۵]
جوقهای کجان[ویرایش]
کجان دارای ۸ جوق یا همان جوب است به نامهای: ۱- جوق آقا غلامحسین ۲- جوق حاجی ابوالقاسم ۳- جوق جواد علی ۴- جوق حاج علی اکبر خان ۵- جوق علی اکبر حسین ۶- جوق حاج علی آقا ۷- جوق نائینی ۸- جوق حاج یوسف.
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ روستای کجان http://www.ghassemi.ir/index.php/آشنایی-با-اماکن/kajan
- ↑ کتاب: کجان زادگاه نیکان - نوع اثر: کتاب - ناشر: بینش آزادگان - نویسنده: مصطفی رفیعزاده کجانی - شماره کتابشناسی ملی: 1958666 - شابک: 978-964-7722-70-4 - سال نشر: ۱۳۸۹
- ↑ کتاب کجان زادگاه نیکان
- ↑ روستای کجان http://seeiran.ir/روستای-کجان/
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ ۵٫۵ کجان زادگاه نیکان
- «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار ایران. بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۱ ژانویه ۲۰۱۳. بازبینیشده در ۱ ژانویه ۲۰۱۳.
![]() |
این یک مقالهٔ خرد پیرامون یک روستا است. با گسترش آن به ویکیپدیا کمک کنید. |