کتر

کُتر تیره‌ای از طایفه زیدعلی بیرانوند است. زادگاه اصلی آن‌ها پشتکوه (منطقه ایلیاتی کبیرکوه) می‌باشد. طایفه کتر در مناطق گرمسیری و دره شهر و چم مهر با زبان لکی و مناطق هرو و روستای قلعه علی و سیلاخور و عموماً سایر مناطق با زبان لکی تکلم می‌کنند و تماماً شیعه هستند.

تاریخچه

در اواخر دوران حکومت قاجار فردی بنام امرعلی که از نوادگان زیدعلی بیرانوند بوده به دلیل کشتن تعدادی از افراد قشون حکومت تحت تعقیب قرار میگرد و جهت حفظ جان خود از کبیرکوه به موسیان و سپس به عراق می‌گریزد بعد از اینکه وضعیت آرام می‌شود به موسیان برگشته و به‌طور ناشناس در بین مردم به زندگی خود ادامه می‌دهد. او در ساخت ابزارآلات بخصوص کتاره یا کتار که خنجر و شمشیری کوتاه با لبه پهن است مهارت زیادی داشته‌است. با راه‌اندازی کارگاه آهنگری اقدام به ساخت ابزارآلات مورد نیاز مردم می‌کند. وی به واسطه مهارت خود در ساخت کتار به امرعلی کتار معروف می‌شود. از طایفه دیناروند همسر اختیار کرده و صاحب شش فرزند پسر می‌شود. شش فرزند امرعلی بنامهای مرشد، کرمجان، پنجعلی، علی حیدر ،شاه حسین و میرحسین پس از اینکه از هویت پدر آگاه شدند به ایل خود (بیرانوند) پیوسته و عازم هرو و منطقه سیلاخور می‌شوند. پدرشان به دلیل کهولت سن به رحمت خدا رفته و در قبرستان (دارسوز) سوکی دفن می‌شود. فرزندان امرعلی از اقوام و ایل خود همسر اختیار کرده و صاحب فرزند می‌شوند. به‌طوری که فرزندان و نوه‌های امرعلی کتار به طایفه بزرگی بنام کتار که به مرور زمان به «کُتر تغییر یافته» تبدیل می‌شود. طایفه کُتر در دروان ظلم و جور رضاخان عمدتاً از جنگجویان علی مردان خان بیرانوند بوده‌اند. سردارانی همچون مرشد، کرمجان، محمدعلی، براری، مهرعلی، شاه حسین و میرحسین داشته‌اند. در طول دوران مبارزه ایل بیرانوند با حکومت این افراد به دست دژخیمان پهلوی کشته شده‌اند یا از خانه و کاشانه خود رانده یا تعبید گردیده‌اند. نقل است که بزرگان کتر دوشادوش علیمردان خان (مردو) در جنگ‌های بیرانوند با روس و انگلیس و جنگ‌های بیرانوند با رضاخان شرکت داشته‌اند و به فرمان علیمردان خان به مردمی که بر اثر قحطی رنج می‌بردند کمک زیادی کرده‌اند. با ترور ناجوانمردانه علی مردان خان و شکست عشایر از قشون رضا خان، خانواده‌های کتر یاغی می‌شوند. تعدادی از بزرگان آن‌ها دستگیر و تعدادی متواری و به منطقه گرمسیری کوچ می‌کنند یا به مناطق دیگر کشور ایران تعبید شدند.

محل سکونت طایفه کُتر

طایفه کترعمدتاً در منطقه گرمسیری مابین دره شهر و پلدختر، اندیمشک هروه زاغه (بین طایفه دالوند و میخک)، خرم‌آباد، بروجرد، آغاجاری، اهواز، پلدختر، تهران، ورامین، نورآباد ممسنی فارس،شیراز، دره شهر، الوار گرمسیری، چم مهر، کمالوند، کرمانشاه، ساوه، گلستان، ماژین و... ساکن هستند.

منابع

• رزم آرا و اعمال سیاست‌های نظامی در غرب کشور؛ هفته‌نامه سیمره ۲۶۸، تاریخ ۲۳ شهریور ۱۳۹۲. (در آن به مبارزات و وضعیت بیرانوند بخصوص زیدعلی و فرزندان شاره شده‌است)
• کتاب تنگه زاهدشیر (نقش ایل بیرانوند در دوره قاجار و پهلوی)؛ ماشالله بیرانوند، شماره کتاب ملی ۲۴۰۱۲۴۳، انتشارات شاپور خواست، چاپ سال ۱۳۸۶. (در صفحات متعدد کتاب به مبارزات ایل بزرگ بیرانوند وطایفه زیدعلی «جد کتر» اشاره شده‌است)
• کتاب در آفتاب‌نشین کبیرکوه؛ جهانبخش رشیدی، انتشارات ثریا، شماره کتاب‌شناسی ملی ۳۱۶۲۹۶۵. (در رابطه با مبارزات فرزندان زیدعلی نوشته شده)
• کتاب باجول هو کستره ایل باجولوند، نوشته عباس وثوق، انتشارات مطیع قم، شماره شناسایی ۲۹۵۶۸۴۲
• کتاب تاریخ لرستان
• وبلاک کتر تیره‌ای از ایل بیرانوند، بلاکفا
• وبلاک مروری بر سرگذشت طایفه کتر از آواخر حکومت قاجار تا کنون، بلاکفا