علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی
| فارسی | Deutsch | |||||||||
علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی، نام قدیم "علم اطلاعات و دانش شناسی" است که به مطالعه و بررسی شیوه‌های گوناگون تولید دانش، گردآوری منابع اطلاعاتی (کتاب، مجله، لوح فشرده، بانک‌های اطلاعاتی، پایگاه اطلاعاتی، اینترنت و وب)، سازماندهی، بازیابی و اشاعهٔ این منابع و محمل‌های اطلاعاتی می‌پردازد و در این راستا تلاش می‌نماید که در وقت خواننده یا کاربر صرفه‌جویی نماید. این دانش در واقع آمیزه‌ای است از دانش های؛ داده، اطلاعات، دانش، مدیریت، فناوری، ارتباطات، اسناد، سیبرنتیک، کتابداری و فلسفه است. محتویاتتاریخچه[ویرایش]واژه کتابداری به عنوان برابر واژه انگلیسی "Librarianship" انتخاب شده‌است. دانشمند بزرگ، شیالی رانگاناتان زمانی که در دههٔ ۱۹۳۰ از انگلیس به هندوستان بازگشت و درصدد راه‌اندازی این دانش نوین در هند برآمد، جامعه هند در فهم این واژه مشکل داشتند و در نتیجه ایشان واژه جدید " Library Science" یعنی علم کتابداری را جایگزین آن واژه نمود. امروزه در آمریکا این واژه بیشتر بکار گرفته می‌شود. در دههٔ ۱۹۹۰ با اختراع ریزرایانه‌ها و در سال۱۹۹۰ با اختراع وب و ورود این فناوری‌های نوین اطلاعاتی به پهنه کتابخانه های جهان این دانش نیز دستخوش دگرگونی‌های گسترده‌ای شد. در نتیجه پژوهشگران و استادان این رشته درصدد تغییر نام آن برآمدند و واژه " Information" یعنی "اطلاعات" یا "اطلاع‌رسانی" نیز به نام این دانش اضافه شد و امروز از آن به عنوان " Library & Information Sciences" یعنی: علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی یاد می‌شود. اگرچه در انگلستان و برخی کشورهای دیگر با عناوین دیگری از جمله " Information Studies" و " Information Management" نیز از آن یاد می‌شود. کتابداری افرادی را تربیت می‌کنند برای کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع رسانی. کار فارغ التحصیلان این رشته دانش و مهارت‌هایی است که اطلاعات به شکل مضبوط چاپی و الکترونیکی ثبت و ضبط می‌کنند گرد آوری می‌کنند، سازماندهی می‌کنند و اشاعه می‌دهند. در واقع محل فعالیت فارغ التحصیلان این رشته کتابخانه‌ها، آرشیوها و مراکز اطلاع‌رسانی است. در ایران از حدود ۶۵ سال پیش این رشته با مقطع فوق لیسانس در دانشگاه تهران آغاز و هم‌اکنون حدود ۷۵ گروه در دانشگاه ایران فعالیت دارند و پنج دانشگاه شهید چمران، فردوسی مشهد ،علامه طباطبایی و دانشگاه تهران و واحد علوم تحقیقات تهران واحد شمال در مقطع دکترا فعالیت دارند. با ظهور منابع الکترونیکی و ورود کامپیوتر به کتابخانه‌ها ماهیت این رشته هم دگرگون شده و فارغ التحصیلان متناسب با تحولاتی که در این رشته رخ داده است با مهارت‌های مختلف کامپیوتری و اینترنت آشنایی پیدا می‌کنند. در سال گذشته با توجه به تحولاتی که در این رشته رخ داده عنوان کتابداری به علم اطلاعات دانش‌شناسی تغییر یافته‌است. امروزه این دانش در ایران نیز گسترش یافته و زیرشاخه‌های تازه‌ای از جمله اطلاع‌شناسی و وب‌شناسی را هم در بر می‌گیرد. در اصل یک کتابدار در زمینه‌های سازماندهی، بازیابی و اشاعه اطلاعات در قالب‌های گوناگونی اعم از کتاب، مجله، پایگاه‌های اطلاعاتی و اینترنت تخصص دارد. همان طور که همه می‌دانید، اگر جامعه‌ای بخواهد پیشرفت کند و توسعه یابد، باید مردم آن جامعه از نظر سواد رشد بالایی داشته باشند و اطلاعات خود را به روز سازند. کتابخانه‌ها برای این امر در تمام جوامع بشری به وجود آمده‌است. اگر کتابخانه بخواهد افراد بشری را به روز سازد، خود باید پویا باشد. امروزه کتابخانه‌ها به صورت الکترونیکی در آمده‌اند، تا هر کس نیاز اطلاعاتی خود را در آن بر طرف سازد. کارکنان کتابخانه‌ها که به کتابدار شهرت دارند، مسئول خدمات‌رسانی و اطلاع‌رسانی به تمام افراد مراجعه‌کننده هستند. کتابدار باید از کار خود لذت ببرد و با مراجعه‌کننده با تبسم و خشنودی برخورد نماید، به‌طوری‌که افراد جذب کتابخانه‌ها شوند. کتابدار باید از خود مایه بگذارد و نگذارد که مراجعه‌کننده بدون اینکه نیازش بر طرف شود از کتابخانه بیرون آید. امروزه اینترنت که دنیای اطلاعات است، در دسترس همگان قرار دارد و هر کس می‌تواند خود جویای مطالب باشد. ولی کتابدار به عنوان واسطه باید به این افراد کمک کند. زیرا بعضی مطالب از صحت و اعتبار کافی برخوردار نیستند و تنها کتابدار می‌تواند این مشکل را برطرف سازد. کتابداری چیست؟ کتابداری یعنی اطلاع رسانی، برطرف کردن نیازهای اطلاعاتی، به روز ساختن اطلاعات افراد و کسی که این‌ها را ارائه دهد کتابدار است. در ضمن برای اینکه یک کتابدار شویم باید در مراکز عالی و دانشگاه‌ها درس خواند و مهارت لازم برای این رشته را کسب نماییم. به جرات می‌توان گفت که از جمله عوامل پیشرفت مسلمانان در سال‌های اول در زمینه‌های علمی و فرهنگی، به توجه آنان به کتاب و کتابخانه ارتباط داشته‌است. چرا که همواره جمع‌آوری کتاب‌های سودمند و مفید و به عبارت دیگر کتابخانه‌های عظیم، نشانه پیشرفت یک ملت و جلوه واقعی توجه آن‌ها به علم و دانش است. اما امروزه با وجود آن که ما در عصر ارتباطات و خانواده جهانی به سر می‌بریم، توجه لازم به کتابخانه‌ها که مرکز اصلی اطلاع‌رسانی هستند، نمی‌شود و نقش مهم و با ارزش کتابخانه را در حد مخزن کتاب و کتابدار را در حد امانت دهنده کتاب پایین آورده‌ایم. هدف رشته کتابداری این است که کتابخانه‌ها جایگاه واقعی خود را به دست آورده و باعث رشد فرهنگی جامعه شوند. گفتنی است که رشته کتابداری در مقطع کارشناسی دارای سه گرایش "علوم انسانی" , "علوم [۱]پایه"و"علوم پزشکی" است که دانشجویان گرایش علوم انسانی درس‌هایی در زمینه مبانی علم حقوق، جغرافیای شهری، اقتصاد، تاریخ دین‌ها و مدیریت مطالعه می‌کنند و دانشجویان گرایش علوم پایه در زمینه ریاضیات، فیزیک، شیمی، آمار، زمین‌شناسی و فیزیولوژی اطلاعات پایه را به دست می‌آورند و دانشجویان گرایش علوم پزشکی در زمینه زیست‌شناسی آناتومی، بیوشیمی، روانشناسی، داروشناسی و کلیه علوم اطلاعات پایه را کسب می نمایند. قوانین پنجگانه رانگاناتان[ویرایش]شیالی رانگاناتان (Shiyali Ramamrita Ranganathan) پدر علم کتابداری هند است. که قوانین پنجگانه او سرلوحه کار کتابداران است. این پنج قانون از قوانین معروف در علم کتابداری و اطلاع‌رسانی می‌باشد: ۱. کتاب برای استفاده‌است. ۲. هر خواننده‌ای کتابش. ۳. هر کتابی خواننده اش. ۴. وقت خواننده را به هدر ندهید. ۵. کتابخانه ارگانیسمی زنده و پویا است. رشته دانشگاهی مرتبط در ایران[ویرایش]رشته دانشگاهی مرتبط در ایران با عنوان علم اطلاعات و دانش‌شناسی است که در جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی، توسط اعضای کمیته برنامه‌ریزی، در تاریخ ۱۹ شهریور ۱۳۹۱ از عنوان علوم کتابداری و اطلاع رسانی به این عنوان تغییر یافت. ابزارهای کتابدار[ویرایش]همانند هر فن حرفه‌ای، انجام یک مصاحبه مؤثر به مهارت‌های ویژه‌ای نیاز دارد. مهارت‌های بالنسبه ملموس هستندو می‌توان آن‌ها را آموزش داد، فرا گرفت و به کار برد. به هر حال مصاحبه گر متبحر عوامل ناملموسی را به کار خواهد گرفت تا این گفت و شنود کنترل شده را قرین موفقیت سازد. قبل از توجه به مهارت‌های ویژه، کتابدار باید نظری کلی از مصاحبه به دست آورد و از تعدادی عوامل ناملموس آگاهی یابد.[۱] عوامل ناملموس شامل سبک، جداسازی مصاحبه و موفقیت است. عوامل ملموس شامل مهارت‌های غیرکلامی و مهارت‌های کلامی است[۲] مهارت‌های کلامی[ویرایش]این مهارت‌ها عبارتند از:
مهارت‌های غیر کلامی[ویرایش]این مهارت‌ها عبارتند از:
حرکات: حرکات ، به تار و پود زندگی روزمره ما تنیده شده‌اند. اشاره و استفاده از دست هنگام صحبت کردن یا بیان کردن با حرکات ،اغلب بدون تفکرانجام می‌گیرد . با این حال، مفهوم حرکات و اشارات می‌تواند در سراسر فرهنگ‌ها و مناطق متفاوت باشد، بنابراین، این مهم است برای جلوگیری از سوء تعبیر ، مراقب حرکات و رفتارهای خود هنگام صحبت کردن باشید. لمس کردن انجام یک معامله بزرگ در ارتباط از طریق لمس کردن است. در مورد پیام‌های ارسال شده در این مورد به شرح زیر می‌باشد: دست دادن، در آغوش گرفتن، نوازش کردن، تکیه کردن به کسی و... فضا آیا تا به حال شده که شما در ارتباط با فرد دیگر فضای فیزیکی لازم را برای ارتباط نداشته باشید و بیش از اندازه به هم نزدیک باشید؟ هر چند که این نوع نیازبسته به نوع فرهنگ، شرایط و نزدیکی رابطه متفاوت است ، شما می‌توانید از فضای فیزیکی برای برقراری ارتباط با بسیاری از پیام‌های غیرشفاهی مختلف از جمله : سیگنال‌هایی مملو از صمیمیت، پرخاشگری، تسلط یا محبت استفاده کنید. صدا هنگامی که ما صحبت می‌کنیم، افراد دیگر علاوه بر گوش دادن به حرف ما ،صدای ما را نیز مورد توجه قرار می‌دهند. چیزهایی که بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد شامل : توجه به زمان و سرعت صحبت کردن، نوع بلندی وتن صدا، لحن و انعطاف‌پذیری و صداهایی که انتقال دهنده تفاهم می‌باشد مانند : "اه" و "اوهو." در مورد چگونگی لحن صدای به عنوان مثال: نشان دادن طعنه، خشم، محبت یا اعتماد به نفس می‌باشد. زیرشاخه‌ها[ویرایش]
جستارهای وابسته[ویرایش]بزرگان کتابداری[ویرایش]منابع[ویرایش]
پیوند به بیرون[ویرایش] |
Die verwandten Bereiche der Bibliotheks-, Informations- und Dokumentationswissenschaft (BID) beschäftigen sich alle im weitesten Sinne mit Information und Wissen. In der Dokumentationswissenschaft geht es vor allem um die Sammlung und Verarbeitung von Informationen zu deren Auffindbarmachung. Auch die Bibliothekswissenschaft widmet sich dieser Aufgabe, jedoch bereitet sie die Ergebnisse für die Nutzung in Bibliotheken auf. Das vielfältige Themenspektrum der Informationswissenschaft beinhaltet einen Schwerpunkt auf der allgemeinen Analyse von Informationsprozessen und weist eine größere Nähe zur Informatik auf als die anderen beiden Disziplinen. Während sich unter anderem im englischsprachigen Ausland die Library and Information Science[1] eher als zusammenhängendes Sachgebiet versteht, ist in Deutschland noch immer eine Trennung in diese drei Bereiche festzustellen. Weitere im Informationsbereich tätige Einrichtungen sind Nachrichten- und Presseagenturen und die Presse. Anstatt für die Informationssuche selbst diese Einrichtungen in Anspruch zu nehmen, kann man auch durch einen so genannten Informationsbroker oder Pressedienste suchen lassen. InhaltsverzeichnisEinrichtungen des BID-Bereiches[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]
Viele Facheinrichtungen unterhalten gleichzeitig Dokumentationszentrum, Bibliothek und Archiv und bieten ihre Bibliographien als Datenbank an. Ob es zu einem Thema ein eigenes Dokumentationszentrum gibt, hängt vor allem davon ab, ob sich ein Geldgeber dafür findet. Dies wiederum wird u. a. von der wissenschaftlichen Relevanz des Themas und der Möglichkeit einer Abgrenzung gegenüber anderen Disziplinen bestimmt. Vereinigungen[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]Vereinigungen aus dem Bibliothekarischen Bereich sind unter Bibliothekarische Vereinigungen zusammengefasst. Die Deutsche Gesellschaft für Informationswissenschaft und Informationspraxis e. V. (DGI, bis 1999 DGD)[2] ist eine Interessenvereinigung von Berufstätigen und Wissenschaftlern im Bereich Informations- und Dokumentationswissenschaft. Vergleichbare Vereinigungen sind die Österreichische Gesellschaft für Dokumentation und Information[3] (ÖGDI) und die Schweizerische Vereinigung für Dokumentation[4] (SVD/ASD). Darüber hinaus gibt es Fachgesellschaften im Bereich der Informations- und Bibliothekswissenschaft und in verwandten Fachdisziplinen, z. B.:
Studium und Lehre[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]Das Fach Bibliotheks- und Informationswissenschaft wird an deutschen Universitäten gelehrt und beforscht. Aktuell existieren an sieben Universitäten insgesamt zwölf Lehrstühle. Aufgrund der geringen Anzahl an Standorten und Lehrstühlen gilt die Bibliotheks- und Informationswissenschaft in der deutschen Hochschulpolitik als Kleines Fach.[6] Das Fach ist an folgenden Universitäten vertreten:
Eine Auflistung von Studiengängen aus dem BID-Bereich findet sich beispielsweise unter folgender Adresse: Siehe auch[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]Einzelnachweise[Bearbeiten | Quelltext bearbeiten]
|
