پل‌های ایران

نمای طولی سی‌وسه‌پل (از پلهای تاریخی اصفهان)

فهرست پلهای ایران به ترتیب تاریخ:

اولین پل‌ها

از پژوهش‌های باستان‌شناسی بر می‌آید که پیش از هخامنشیان از الواح بدست آمده از شوش (تمدن عیلام) و در بابل (تمدنهای بین‌النهرین) و نشانه‌هایی از دوره مادها گواه وجود پلهایی بر کرخه (عیلام)، دجله و فرات (بین‌النهرین) و رودخانه‌های کوه‌های زاگرس (ماد) می‌باشد. در این میان از پل بابل بر رودخانه فرات (عهد بخت النصر) یاد می‌شود و قدیمی‌ترین اثر باستانی پل مربوط به پلی بر رود ارس (دوره اورارتوها) می‌باشد. همچنین پل باستانی بر رودخانه کر (کوروش) فارس -احتمالاً زمان کوروش- در محل درودزن که کاربری سدّ هم داشته‌است. بر شالوده پلهای هخامنشی و بر اساس معماری آن همچنین در دوره‌های بعد احداث شده‌است.

دوره هخامنشی

پل خداآفرین - آذربایجان شرقی

پلهای هخامنش:

• پلهای بر روی راه شاهی
• پل باستانی درودزن رودخانه کر
• پل باستانی رودخانه کرخه
• پل تنگه بلاغی (سیوند)
• پل تخت شاه‌نشین (در محل پاتاوه بر رودخانه بشار یاسوج)
• پل خداآفرین (بر رود ارس که پایه‌ای پل در عهد هخامنشی بوده‌است)
• پل تنگ (رود سیمره ارستان در تنگ‌ترین بخش رود)

دوره اشکانیان

پل دختر (میانه) - آذربایجان شرقی

• پل دختر (میانه)
• پل دختر (کر و دختر در لرستان)
• پل چم نمشت (سیمره)
• پل گاومیشان (سیمره)

ساسانیان

پل شهرستان - اصفهان

مشهورترین پلهای دوره ساسانی

• پل دزفول
• پل سیاه منصور دزفول
• پل سیفون دزفول
• پل بند شادروان شوشتر
• پل شهرستان
• پل خسرو
• پل نعمان
• پل شاپوری
• پل کر و دختر
• پل ساسانی دره شهر
• پل چم نمشت

اوایل دوره اسلامی

• پل خداآفرین بازسازی شده

سده ۴ قمری:

• پلامیر (رود کر - فارس)
• پل هندوان (شهر اهواز)
• پل ایدج پل شهر ایذه - پل عهد ساسانی که مرمت شد
• پلهای هیرمند و فره - سیستان
• پل ابوطالب بر رودخانه درخید یا خوبذان در شهر نوبندجان یا نوبندگان ولایت انبوران فارس
• پلهای بدر بر رود کشکان
• پل کشکان بر رود کشکان
• پل کله هر (پل ممولو) بر رود کشکان روستای مملو
• پل گاومیشان شرق سیمره

در دوره حکومت ترکان:

• پل توس خراسان
• پل ضیاالملک بر رود ارس

پس از مغول

• پلهای میانه حوالی شهر میانه
• پل شهرچای یا پل میانه بر رودخانه میانج
• پل آجری نوژی وران راه بیستون به سنقز
• پل آجری قراچای جاده همدان - کرمانشاه
• پل خیرآباد دهستان خیرآباد جاده بهبهان - گچساران
• پل خاتون بر رود کرج
• پل خشت دیماین راه مالرو اشکور

عهد صفوی

پل خواجو - اصفهان

• سی و سه پل اصفهان
• پل خواجو اصفهان
• پل جویی یا پل جوبی در اصفهان
• پل خان بر رود کر
• پل شاه عباسی اشتهارد - بوئین زهرا
• پل آجری کوچه روستای کوچه کنگاور
• پل آجری میان راهان روستای میان راهان کنگاور
• پل پنج چشمه بر رود زنکمار، تبریز - ماکو
• پل آجری خرم‌آباد شهر خرم‌آباد
• پل فرسنج روستای فرسنج تویسرکان

قاجاریه و پهلوی

• پل اترک بر رودخانه اترک در مرکز شهر قوچان
• پل آجری حاجی امیر بر رودخانه کبوترلانه بلوک سلطان آباد کنگاور
• پل خاتون (شهرستان خوی)
• پل چالان چولان بروجرد - درود
• پل حاجی فتحعلی بروجرد
• پل دره روآه بروجرد - ملایر
• پل لوشان قزوین - رشت

پل‌های سده اخیر

پل‌های راه‌ها

پل سفید اهواز- راه-خوزستان

در کل بیش از ۱۸۵ پل با طول بیش از صد متر و ۴۲ پل با دهانه اصلی بیش از ۵۰ متر وجود دارد. مهم‌ترین پل‌ها:

• پل سفید اهواز یا پل معلق اهواز
• پل خرمشهر
• پل دره نرگسی
• پل جدید(دوم) دزفول
• پل سوم دزفول
• پل چهارم دزفول
• پل پنجم دزفول
• پل دسترسی سد کارون سه
• پل هفتم اهواز
• پل ناژوران اصفهان
• پل سوم آبادان روی بهمن شیر
• پل ترکه‌ای شوشتر به نام شهید بهرامی در شوشتر
• پل فلزی بابلسر که در سال ۱۳۱۳ توسط آلمان‌ها ساخته شد
• پل زغالی چالوس که در دوران پهلوی اول ساخته شد و در سال ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۸۰۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
• پل ماشلک نوشهر (در ۱۴ مهرماه ۱۳۹۷ بر اثر سیل تخریب شد)
• پل تجن ساری

پل‌های راه‌آهن

پل ورسک -راه‌آهن- مازندران

مهمترین پلهای راه‌آهن سراسری شمال-جنوب:

• پل اورین در دوره پهلوی اول - بر دره اورین بین ایستگاه سرخ‌آباد و ورسک
• پل ورسک یا پل پیروزی در دوره پهلوی اول - بر دره ورسک نزدیکی عباس‌آباد
• پل رود شور ۵۲ کیلومتری جنوب تهران
• پل آب دیز ۳۳۸ کیلومتری بندر امام خمینی
• پل کارون ۱۱۰ کیلومتری بندر امام خمینی

راه‌آهن تهران - تبریز:

• پل کرج تهران - قزوین کیلومتر ۳۸ روی رودخانه کرج
• پل کردان رودخانه کردان
• پل رودخانه ارس
• پل گدوک ۱۴۳ کیلومتری جلفا به تبریز
• پل قطور بزرگترین پل ایران و خاورمیانه در ۱۳۴۸ احداث شد.

همچنین دیگر مسیرهای راه‌آهن مانند: راه‌آهن قم به جنوب کشور و راه‌آهن تهران به مشهد در شرق نیز پلهایی دارند که بعلت مسیر کویری اکثراً کوتاه و کوچکند؛ و در مسیر بافق - بندر عباس بخصوص در مسیر کوه‌های گنو پلهای بزرگی وجود دارد.

منابع

• احتشامی، منوچهر (۱۳۸۶). پل‌های ایران. دفتر پژوهشهای فرهنگی.