ویکی‌پدیا:سرشناسی (کتاب‌ها)
 | این صفحه جزو رهنمودهای ویکی‌پدیا است. استانداردهای رفتاریِ مطرح‌شده در این صفحه از پشتوانهٔ تأیید بسیاری از ویرایشگران ویکی‌پدیا برخوردار است. بااین‌که پیروی از مفاد این صفحه توصیه می‌شود، این مفاد جزو سیاست‌ها نیست. در ویرایش و به‌روزرسانی این صفحه جسور باشید، ولی لطفاً پیش از انجام تغییرات عمده از صفحهٔ بحث برای مطرح کردن تغییرات و نظرخواهی استفاده کنید. |
 | این صفحه در یک نگاه: یک کتاب سرشناس است و می‌تواند مقاله‌ای جدا در ویکی‌پدیا داشته باشد اگر از طریق منابع معتبر بتوان اثبات کرد که از دست کم یکی از معیارهای زیر برخوردار است:
|
| سرشناسی
راهنمای سرشناسی عمومی |
|---|
| رهنمودهای موضوعی |
| سایر رهنمودهای سرشناسی |
| جستارهای وابسته |
این صفحه شامل رهنمودهایی مهم است که لازم است ویرایشگرانی که قصد دارند راجع به کتاب مقاله بنویسند موظف به رعایت آن هستند.این صفحه همچنین شامل رهنمودهایی برای کاربرانی است که می‌خواهند بدانند چه کتاب‌هایی می‌توانند در ویکی‌پدیا مقاله داشته‌باشند.در زمان برآورده کردن رهنمودهای سرشناسی معمولا مشخص می‌کند که آیا کتاب مجوز لازم جهت داشتن مقاله در ویکی‌پدیا را دارد یا نه البته ناتوانی در برآورده کردن آنها معیاری برای حذف سریع نیست.
هر کتابی که یا ویکی‌پدیا:معیارهای اصلی سرشناسی یا معیارهای ذکر شده در این رهنمود را برخوردار باشد، و با سیاست ویکی‌پدیا چه چیزی نیست در تناقض نباشد، می‌تواند یک مقالهٔ جدا در ویکی‌پدیا داشته باشد.
برخورداری یک کتاب از معیارهای ذکر شده در این رهنمود تضمینی نیست که حتماً آن کتاب باید در ویکی‌پدیا مقاله داشته باشد. کاربران ویکی‌پدیا می‌توانند تصمیم بگیرند که برخی مطالب مربوط به دو یا چند موضوع مختلف را در یک مقاله ادغام کنند (مثلاً مطلب مربوط به کتاب را در مقالهٔ مربوط به نویسنده بیاورند).
برخوردار نبودن یک کتاب از هیچ یک از معیارهای این رهنمود (یا هر رهنمود دیگری برای سرشناسی) نیز معیاری برای حذف سریع نیست.
معیارهای ذکرشده در این رهنمود کلی هستند و لزوماً شامل همهٔ موارد ممکن نمی‌شوند. لذا یک کتاب ممکن است از هیچ کدام از معیارهای این صفحه برخوردار نباشد اما کماکان به دلایل دیگری سرشناس دانسته شود و مجاز باشد مقاله‌ای جداگانه در ویکی‌پدیا داشته باشد.
ادعای سرشناسی یک کتاب باید مطابق سیاست اثبات‌پذیری ویکی‌پدیا تایید بشود. صرف این که گفته شود کتابی سرشناس است کافی نیست. باید این ادعا از طریق منابع معتبر اثبات گردد.
عبارت «سرشناسی» که در اینجا به کار گرفته می‌شود، مترادف با «ارزشمندی» یک کتاب نیست. یک کتاب ممکن است بسیار ارزشمند باشد یا موضوعی فوق العاده داشته باشد، اما به خاطر نبود منابع کافی برای اثبات سرشناسی‌اش کماکان نتوان برای آن یک مقالهٔ دانشنامه‌ای ایجاد کرد.
دامنهٔ این رهنمود[ویرایش]
اگر چه واژهٔ «کتاب» در این رهنمود به تعریف عمومی آن اشاره دارد، اما این رهنمود شامل کتاب‌های کامیک، رمان‌های تصویری، مجله‌ها، کتاب‌های مرجع نظیر لغتنامه‌ها، دانشنامه‌ها و اطلس ها، کتاب‌های مخصوص موسیقی نظیر کتاب نت و اپرانامه، راهنماهای به کارگیری وسایل، و کتاب‌های آمادگی برای آزمون‌ها نمی‌شود. برای این موارد باید رهنمودی جداگانه ساخته شود. تا آن زمان، می‌توان معیارهای رهنمود جاری را برای آن منابع به صورت مناسب تعبیر کرد.
معیارهایی که در زیر آمده شامل کتاب‌های الکترونیک نیز می‌شود. کتاب الکترونیکی که از معیارهای این رهنمود برخوردار نباشد، اما از معیارهای سرشناسی محتوای اینترنتی برخوردار باشد، کماکان سرشناس است. برای سرشناسی یک کتاب الکترونیک، برخورداری از یکی از معیارهای این رهنمود کافی است. توجه شود که کتاب‌هایی که در پروژه گوتنبرگ یا نظایر آن قرار دارند، نیازی نیست که از استانداردهای حد نصاب برخوردار باشند.
معیارها[ویرایش]
یک کتاب وقتی سرشناس شناخته می‌شود که از طریق منابع معتبر اثبات گردد که دست کم یکی از معیارهای زیر را داراست:
- موضوع دو یا چند اثر منتشرشده در منابع غیروابسته باشد که اشاره‌وار نباشند. این آثار می‌تواند شامل مطالبی به هر شکل (اعم از مقالهٔ روزنامه، کتاب، مستند تلویزیونی، فهرست کتاب‌های پرفروش، یا نقد و معرفی) باشد، اما شامل اعلامیه‌های خبری یا سایر محتوایی که توسط خود نویسنده یا ناشر کتاب منتشر شده باشند نیست.
- برندهٔ یک جایزهٔ بزرگ ادبی باشد.
- منبعی معتبر ذکر کند که آن کتاب تاثیری عمده بر یک فیلم یا اثر هنری مهم یا سرشناس، یا یک رخداد یا حرکت سیاسی یا مذهبی گذاشته باشد.
- دست کم در دو دانشگاه یا موسسهٔ آموزشی معتبر (در یک یا چند کشور) به عنوان محتوای درسی به کار گرفته شود.[۱]
- نویسندهٔ کتاب آن چنان به لحاظ تاریخی مهم باشد که همهٔ آثار نوشتاری‌اش را بتوان سرشناس تلقی کرد. این بدان معنا نیست که اگر نویسندهٔ کتابی بر اساس معیارهای ویکی‌پدیا سرشناس بود تمام آثارش هم سرشناسی دارند؛ بلکه به آن معناست که نویسنده اهمیتی استثنایی دارد و زندگی و مجموعه‌آثارش به طور متداول توسط متخصصان علمی یا ادبی مورد تحلیل قرار می‌گیرد.
این پنج معیار لزوماً به کتاب‌هایی که از استانداردهای حد نصاب گذر کرده‌اند اعمال نمی‌شوند و نیز به کتاب‌های چاپ نشده نیز اعمال نمی‌گردند.
ملاحظات دیگر[ویرایش]
استانداردهای حد نصاب[ویرایش]
کتاب‌ها باید دست‌کم شابک داشته باشند (برای کتاب‌هایی که پس از ۱۹۷۵ و در کشوری منتشر شده باشند که از شابک استفاده می‌کند) و باید در کتابخانه ملی کشوری که در آن به چاپ رسیده فهرست‌بندی شده باشند. مثلاً در ایالات متحده کتاب‌ها توسط کتابخانه کنگره فهرست‌بندی می‌شوند و در انگلستان توسط کتابخانه بریتانیا. برای اطلاعات بیشتر فهرست کتابخانه‌های ملی را ببینید.
اینها شرط‌های لازمند و نه کافی. یعنی اگر کتابی از استانداردهای حد نصاب برخوردار باشد به معنی این نیست که حتماً باید پیرامون آن مقاله داشت. ولی اگر کتابی از این استانداردها برخوردار نباشد آنگاه به احتمال زیاد نباید راجع به آن مقاله داشت.
کتاب‌های خلاصه داستان[ویرایش]
مطابق سیاست ویکی‌پدیا چه چیزی نیست، کتاب‌های خلاصه داستان نباید خود صاحب مقاله‌ای جدا در ویکی‌پدیا باشند.
کتاب‌های خودچاپ‌کرده[ویرایش]
به طور خاص توجه شود که معمولاً خودچاپ‌کرده بودن کتاب یا انتشارش توسّط ناشری که کتاب را به خرجِ نویسنده چاپ می‌کند معمولاً حاکی از عدم سرشناسی کتاب است؛ ولی صددرصد مشخص‌کنندهٔ عدم سرشناسی نیست. وانگهی استثنائاتی هم هست. بسیاری از کتاب‌های صادق هدایت به هزینهٔ خود نویسنده چاپ شد؛ مثلاً بوف کور نخستین بار به صورت پلی‌کپی به خط نویسنده در چند نسخهٔ معدود تکثیر شد. شوهر آهو خانمِ (۱۳۴۰) علی‌محمد افغانی و نمایش در ایرانِ (۱۳۴۴) بهرام بیضایی نیز نخستین بار به وسیلهٔ نویسندگانشان طبع شدند. ولی توجه کنید که کتاب‌های هدایت و افغانی و بیضایی با معیارهای دیگر سرشناسی، مثلاً معیار یک، کاملاً سرشناس محسوب می‌شوند.
با در نظر گرفتن استانداردهای حداقلی که در بالا گفته آمد، توجه شود که بسیاری از کتاب‌های خودچاپ‌کرده یا با پول نویسنده چاپ‌شده شمارهٔ شابک داشته و در کتاب‌خانهٔ ملی فهرست می‌شوند و حتی ممکن است در جاهایی مثل گوگل‌بوک هم یافت شوند.
همچنین توجه شود که اگر نویسندهٔ کتاب یا شخص ذی‌نفع دیگری، خالق مقالهٔ کتاب در ویکی‌پدیاست، این امر باید به عنوان نکته‌ای منفی هنگام محک‌زدن کتاب برای سرشناسی و گنجاندنش در ویکی‌پدیا در نظر گرفته شود. ویکی‌پدیا:تعارض منافع و ویکی‌پدیا:خودزندگی‌نامه را برای کسب اطلاعات بیشتر مطالعه کنید.
کتاب‌های نوشته‌شده توسط ویرایشگران ویکی‌پدیا[ویرایش]
این که مقالهٔ ویکی‌پدیای یک کتاب توسط نویسندهٔ حقیقی آن کتاب یا سایر افراد مرتبط (نظیر ویراستار، ناشر و...) نوشته شده باشد، هیچ تأثیری (مثبت یا منفی) در ارزیابی سرشناسی کتاب ندارد. برای اطلاعات بیشتر به ویکی‌پدیا:تعارض منافع و ویکی‌پدیا:خودزندگی‌نامه مراجعه کنید.
کتاب‌فروشی‌های برخط[ویرایش]
فهرست‌شدن کتاب در کتاب‌فروشی‌های برخط از جمله آمازون به خودی خود دلیلی بر سرشناسی کتاب نیست…. در حال حاضر توافقی بر سر حدنصاب رتبهٔ فروش کتاب در آمازون برای تسجیل سرشناسی (یا عدم آن) وجود نمی‌دارد.
کتاب‌های چاپ‌نشده[ویرایش]
از آنجا که ویکی‌پدیا یک گوی بلورین برای پیشبینی آینده نیست، نوشتن مقاله پیرامون کتاب‌هایی که هنوز چاپ نشده‌اند پیشنهاد نمی‌شود. مگر اینکه چند منبع مستقل حاکی از آن باشند که انتظار کتاب بسیار کشیده می‌شود یا این که عنوان و تاریخ تقریبی چاپ کتاب علناً اعلام شده باشد.
در بعضی موارد استثنائی، در مورد کتاب‌هایی که سخت انتظارشان کشیده می‌شود، می‌توان آسان‌تر گرفت. مثلاً در سال ۲۰۰۵ میلادی، علی‌رغم اینکه عنوان و تاریخ انتشار (آتی) کتاب هفتم هری پاتر تصدیق نشده بود، در ویکی‌پدیای انگلیسی مقاله‌ای پیرامون آن نوشته شد. منتها توجه کنید که داستان‌های هری پاتر یک پدیدهٔ بین‌الملی است و ۳۰۰ میلیون نسخه از کتاب‌های آن فروش رفته‌است و در همان سال ۲۰۰۵ به ۶۳ زبان ترجمه شده بود.[۲]
کتاب‌های غیرمعاصر[ویرایش]
از دیدی عمل‌گرایانه اکثریت بزرگی از کتاب‌هایی که که پیرامون آنها مقاله نوشته می‌شود و مقاله‌هایشان نیاز به دادوری پیرامون سرشناس می‌دارد و پیشنهاد حذف شان داده می‌شود متعلق به دوران معاصرند. با این حال افتد که سرشناسی کتاب‌هایی که در زمان‌های بس گذشته نوشته و چاپ شده‌اند مورد چالش قرار می‌گیرد و معیارهایی که در بالا داده د، و در وهلهٔ نخست مناسب کتاب‌های عهد جدید است، ممکن است در مورد این کتاب‌های کهن‌تر چندان مفید فایده نباشد. به جای کاربستن کورکورانهٔ این معیارها پیشنهاد می‌کنیم که رویکردی مبتنی بر عقل سلیم اتخاذ شود که در آن این نکته مد نظر قرار می‌گیرد که آیا در مقیاس وسیع پیرامون کتاب نوشته شده و ارجاع به آن داده شده‌است یا نه؛ و آیا اخیراً تجدید چاپ شده‌است. شهرت کتاب در گذشته و جایگاهش در تاریخ ادبیات هم مدنظر قرار باید گیرد.
کتاب‌های دانشگاهی[ویرایش]
کتاب‌های دانشگاهی کارکرد کاملاً متفاوتی از کتاب‌های عمومی می‌دارند و فرایندی که نهایتاً به چاپ آنها می‌انجامد کاملاً با آنچه بر کتاب‌های عمومی می‌رود متفاوت است. کتاب‌های دانشگاهی معمولاً بسیار تخصصی هستند و در شمارگانی اندک منتشر می‌شوند و ممکن است که تنها در کتابخانه‌ها و کتاب‌فروشی‌های تخصصی در دسترس باشند. به همین دلایل بخش اعظم استانداردهایی که پیشتر در مورد کتاب‌های عمومی برشمرده شد، در قلمرو کتاب‌های دانشگاهی کاربرد نمی‌دارد. تکرار می‌کنیم که باز عقل سلیم کار بسته باید شود. در اینجا، سرشناسی باید با تکیه بر این باشد که آیا کتاب توسط انتشاراتی دانشگاهی به چاپ رسیده‌است یا نه [۳]و اینکه چه اندازه در آثار چاپ‌شدهٔ دانشگاهی و در رسانه‌ها به کتاب ارجاع داده می‌شود.[۴] دیگر اینکه این کتاب در آن زمینهٔ تخصصی و زمینه‌های وابسته چه اندازه اثرگذار محسوب می‌شود و آیا در مؤسسات آموزشی معتبر و مشهور کتاب درسی یا مطالعه بایسته محسوب می‌شود یا نه.
مقاله‌های مشتق[ویرایش]
در ویکی‌پدیا اجماعی عمومی بر این است که مقاله‌ها نباید به گونه‌ای به مقاله‌های جزئی‌تر و جزئی‌تر شکسته شوند که با هر بار شکسته‌شدن درجهٔ سرشناسی موضوع پایین بیاید. این به این معنی‌است که گرچه ممکن است که کتابی سرشناس باشد، معمولاً توصیه نمی‌شود که پیرامون شخصیتی از کتاب یا چیز دیگر آن مقالهٔ جدا بداریم. غالباً ایدون است که علی‌رغم سرشناسی محرز کتاب، مقالهٔ مشتق از آن سرشناس نیست. صد البته استثنائاتی هم هست به ویکی‌پدیا:سرشناسی (رمان) رجوع کنید. در برخی موارد که کتاب خود معیارهای گذاشتهٔ سرشناسی را نمی‌دارد یا [حتی گاه] هنگامی که کتاب سرشناس است ولی نویسندهٔ آن هم مقاله‌ای در ویکی‌پدیا می‌دارد، شاید بهتر باشد که مطالب مربوط به کتاب را در همان مقالهٔ نویسنده عرضه کرد--به جای اینکه برای کتاب مقالهٔ جدا ساخت.
جستار وابسته[ویرایش]
پانویس‌ها[ویرایش]
- ↑ این شامل کتاب‌هایی که برای تدریس در دانشگاه یا مؤسسهٔ آموزشی نوشته شده‌اند (کتاب‌های درسی و مرجع) نمی‌شود، بلکه کتاب‌های مستقلی را شامل می‌شود که این قدر مهم هستند که در تدریس دروس دانشگاهی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.
- ↑ BBC (2005). BBC News article: Global Potter sales top 300m mark.(دسترسی ۷ سپتامبر ۲۰۰۷).
- ↑ انتشار توسط یکی انتشارات دانشگاهی برجسته باید وزن بسیار بیشتری از انتشار کتابی که توسط یک انتشارات تجاری مشهور چاپ شده‌است بدارد چرا که انتشارات دانشگاهی خصلتی غیرتجاری می‌دارند و بازرسی همالان بر آنها می‌رود که بی کسب مقبولیت، کتاب زیر چاپ نمی‌رود
- ↑ ممکن است موضوع کتاب به قدری تخصصی باشد (مثلاً فقط حلقه‌های خیلی کوچک ریاضی یا فیزیک) که فقط چندصد نفر یا حتی تعداد کمتری از مردم جهان باشند که آن را توانند فهمید و پیرامون محتوایش نظر توانند داد.