ویکی‌پدیا:شیوه‌نامه شخصیتهای شاهنامه
 | این رهنمود بخشی از شیوه‌نامهٔ ویکی‌پدیای فارسی است. مفاد و توصیه‌های این صفحه، نمایانگر آن دسته از استانداردهای مقاله‌نویسی/ویرایش است که بسیاری از ویراستاران، با اصول بنیادیِ آنها موافقند. با این که پیروی از مفاد این صفحه توصیه می‌شود، اما این مفاد جزو سیاست‌ها نیستند. در ویرایش و به‌روزرسانی این صفحه جسور باشید، ولی لطفاً پیش از انجام تغییرات عمده از صفحهٔ بحث برای مطرح کردن آن تغییرات و نظرخواهی دربارهٔ آنها استفاده کنید. |
این نوشتار به اسلوب کلی نوشتن مقاله‌هایی راجع به شخصیتهای شاهنامه می‌پردازد که در واقع مثال خاصی از مقاله‌های زندگی‌نامه‌ای است.
عنوان‌گزینی[ویرایش]
اگر نام (خاص) پدر شخصیت در شاهنامه شناخته است عنوان مقاله همراه با نام پدر است. (فلان پسر/دختر بهمان) اگر نام خاص پدر شناخته نیست نام خالی شخصیت می‌آید. نمونه:
اما:
- تهمینه و نه تهمینه دختر شاه سمنگان چون نام خاص شاه سمنگان از شاهنامه دانسته نیست.
از طرف دیگر رودابه دختر مهراب.
زمان افعال[ویرایش]
همچون سایر مقاله‌های مربوط به زندگی‌نامهٔ افراد، هنگام نقل کردارها و سرگذشت شخصیتهای شاهنامه از صیغهٔ ماضی استفاده می‌شود. «اسفندیار به دست رستم کشته شد.» نه «اسفندیار به دست رستم کشته می‌شود.»
- در موارد خاصی می‌توان از صیغهٔ مضارع استفاده کرد و آن هنگامی‌است که راجع به امری موجود خبری می‌دهیم. مثلاً «در شاهنامه اسفندیار به دست رستم کشته می‌شود» از آنجا که عبارت در شاهنامه در ابتدای جمله آمده‌است فعل به صورت مضارع می‌آید. حتی‌المقدور از این شیوهٔ بیان استفاده نمی‌شود مگر هنگامی که می‌خواهیم تقابلی میان شاهنامه و سایر منابع بیفکنیم. البته حتی در این صورت هم می‌توان جمله را به گونه‌ای ادا کرد که بتوان از فعل ماضی استفاده کرد. مثلاً «بنا بر شاهنامه اسفندیار به دست رستم کشته شد.» توجه کنید که چون در این هنگام شاهنامه را به عنوان منبع ذکر کرده‌ایم ولی خبر از واقعه‌ای در گذشته می‌دهیم، فعل ماضی به کار می‌رود. انتخاب میان این دو شیوهٔ بیان بر عهدهٔ نویسنده است.
مطالبی که باید در مقاله گنجاند[ویرایش]
هر کدام از مطالب زیر در صورت داشتن مصداق در مقاله گنجانده می‌شوند.
- تلفظ نام
- نام شخصیت با استفاده از قراردادهای ویکی‌پدیا:آوانویسی فارسی به فارسی آوانویسی می‌شود. اهمیت این قضیه هنگامی که در املای نام فرد «ی»، «و» و «ه» پایانی وجود دارد دوچندان است. آوانویسی نام درست بلافاصله بعد از اولین اشاره به نام کوچک فرد صورت می‌گیرد.
- نام پدر
- اگر نام پدر دانسته‌است در بند آغازین به آن اشاره می‌شود.
- نام مادر
- اگر نام مادر دانسته‌است در بند آغازین به آن اشاره می‌شود.
- القاب
- گاه از شخصیت به القاب یا صفات ویژه‌ای یاد می‌شود به این القاب باید در متن مقاله اشاره شود. مثلاً برای رستم القاب تاج‌بخش و تهمتن و غیره به کار رفته‌است. توجه کنید که در این مورد زیاده‌روی نکنید و هر صفتی را به عنوان لقب شخص ذکر نکنید. مثلاً صفت دلیر را به طور عادی نمی‌توان به عنوان لقب یک شخص آورد چون برای افراد بسیار زیادی به کار رفته‌است. چند نمونهٔ دیگر از القابی که می‌توان برای شخصیت آورد: سامِ سوار، توسِ زرینه‌کفش، کشوادِ زرین‌کلاه
- نام کسی از خویشاوندان
- اگر یکی از خویشاوندان او شخصیتی بسیار برجسته است می‌توان به نسبت آنان اشاره کرد. مثلاً در مقالهٔ «به‌آفرید دختر گشتاسپ» می‌توان جداگانه به این امر که به‌آفرید خواهر اسفندیار است اشاره کرد.
- زادن شخصیت
- مثل سپید بودن موی زال در نوزادی یا تولد رستم.
- پایان کار شخصیت
- به پایان کار شخصیت اگر دانسته‌است حتماً اشاره شود.
- رابطه‌ای خاص با شخصیتی دیگر
- مثلاً دوستی بیژن و گستهم (پسر گژدهم). یا دل‌بستن سودابه به سیاوش.
- متعلقات شخص
- گاه متعلقات شخص شهرتی بسزا دارند. مثلاً رخش اسب رستم، ببر بیان رستم، گرز گاوسر فریدون، کمان سیاوش و غیره. گاه اهمیت این متعلقات به قدری‌است که می‌توان مقاله‌ای جداگانه پیرامون آنها نوشت. (نمونه رخش اسب رستم). به هر حال در مقالهٔ اصلی پیرامون شخصیت باید به این متعلقات اشاره شود.
- کارهای برجسته
- این شامل داستانهایی که شخصیت در آنها نقش اساسی داشته‌است نیز می‌شود.
اشاره به شخصیت در سایر آثار حماسی فارسی[ویرایش]
گاه در سایر آثار حماسی فارسی اطلاعات دیگری از شخصیت به دست می‌آید. حتی بعضی از شخصیتهای شاهنامه منظومه‌ای جداگانه (متعلق به خود) دارند (برای نمونه بهمن‌نامه، فرامرزنامه و ...). به این گونه اطلاعات (با ذکر مأخذ) باید در متن مقاله اشاره شود. توجه داشته باشید که گاه ممکن است این اطلاعات با اطلاعاتی که از شاهنامه به دست می‌آید در تضاد باشد.
سابقهٔ شخصیت در منابع کهن‌تر[ویرایش]
بسیاری از شخصیتهای شاهنامه سابقه‌ای بس کهن دارند و در بسیاری از منابع دیگر (چه پیش از اسلام و چه پس از اسلام) (جدا از سایر حماسه‌های فارسی که ذکر آن رفت) به آنها پرداخته شده‌است. اگر در اوستا یا متنهای پهلوی اشاره‌ای به شخصیت شده باشد قسمتهای جداگانه‌ای از مقاله به این موضوع می‌پردازد. مثلاً کیومرث در جهان‌شناسی مزدیسنی نخستین انسان شمرده می‌شود (در حالی که در شاهنامه نخستین پادشاه است) و به او در متنهای پهلوی هم اشاره شده‌است. بنابراین در مقالهٔ کیومرث بخشی جداگانه به کیومرث در فارسی میانه اختصاص داده می‌شود.
بخش جستارهای وابسته[ویرایش]
عناوین زیر در صورت امکان در جستارهای وابسته گنجانده می‌شوند:
- دودمان پادشاهی اگر پادشاهی از دودمان خاصی‌است نام دودمان در جستارهای وابسته می‌آید.
- خاندان معروف نمونه گودرزیان.
- پیوندی به فهرست اگر فهرست جداگانه‌ای مرتبط با شاهنامه وجود دارد که نام شخصیت در آن آمده‌است پیوند فهرست آورده می‌شود. مثال: فهرست زنان شاهنامه
- پیوندی به داستانهایی که شخصیت در آنها آمده‌است. (اگر داستان مقاله‌ای جداگانه دارد)
- مثلاً اگر مقاله مربوط به منیژه است. در جستارهای وابسته پیوندی به داستان بیژن و منیژه آورده می‌شود.
- اگر شخصیت خیلی معروف است و در داستانهای زیادی حضور دارد تنها پیوند به داستانهای خیلی اصلی که این شخصیت در آن حضور فعالی دارد آورده می‌شود.
برچسب‌های مقاله[ویرایش]
خرد[ویرایش]
اگر مقاله ناقص است از برچسب {{شاهنامه-خرد}} در انتهای مقاله استفاده می‌شود.
دیگر کاربردها[ویرایش]
اگر نام کوچک فرد دلالت بر چند شخصیت کند و یکی از این شخصیتها خیلی معروفتر از بقیه باشد به طوری که نام کوچک فرد به مقالهٔ او تغییر مسیر داده شود، از برچسب {{دیگر کاربردها}} در ابتدای مقاله به صورت {{دیگر کاربردها|نام کوچک}} استفاده می‌شود. مثلاً در شاهنامه دو رستم داریم. یکی رستم پسر زال و دیگری رستم پسر فرخ‌زاد ولی مقالهٔ «رستم» به «رستم پسر زال» تغییر مسیر داده می‌شود از این رو در ابتدای مقالهٔ «رستم پسر زال» از الگوی{{دیگر کاربردها|رستم}} استفاده می‌شود.
رده‌ها[ویرایش]
مقاله حتماً باید در رده:شخصیتهای شاهنامه گنجانده شود.