ویکی‌پدیا:سیاست داوری
 | توجه کنید که تا کنون هیئت داوری در ویکی‌پدیای فارسی تشکیل نشده است. این صفحه صرفاً بخشی از فرآیندهای حاکم بر هیئت داوری را در صورت تشکیل‌شدن آن بیان می‌کند. |
 | این صفحه یکی از سیاست‌های ویکی‌پدیای فارسی است. این سیاست در نزد عدهٔ زیادی از ویرایشگران مقبولیت دارد و تفاهم بر آن است که همهٔ کاربران ملزم به پیروی از آن‌اند. قبل از انجام هر گونه تغییری در این صفحه، بایستی بر روی آن اجماع شده باشد. |
| داوری ویکی‌پدیا |
|---|
| کمیته |
| کمیته های فرعی |
|
| تحریم‌ها |
| سوابق |
| تغییرات مربوط |
| حل اختلاف |
|---|
| مذاکره |
| میانجی‌گری |
| داوری |
| درمان |
سیاست داوری رهنمودی برای عملکرد هیئت داوری است. این سیاست‌ها همینک صددرصد مورد توافق‌اند اما امکان افزوده شدن تبصره همچنان موجود است.
هیئت داوری[ویرایش]
گستره و وظیفه‌ها[ویرایش]
هیئت داوری ویکی‌پدیای فارسی وظیفه‌های زیر را بر دوش دارد:[۱]
- تصمیم‌گیرندهٔ پایانی دربارهٔ مناقشه‌های جدی‌ای است که اعضای جامعه از حل آنها ناتوان بوده‌اند.
- گوش‌دهنده به دادخواهی‌ها دربارهٔ بسته‌شدن، طردشدن، یا دیگر محدودیت‌های اعمال شده بر کاربران است.
- رسیدگی‌کننده به درخواست‌های سلب ابزارهای مدیریتی است. این شامل درخواست خود مدیر نمی‌شود.
- رسیدگی‌کننده به مواردی است که برای بررسی در دیدگان همگانی مناسب نیستند. این‌ها شامل موارد خصوصی، حقوقی، یا دلایل همانند آن می‌شوند.
- تصمیم‌گیرنده دربارهٔ دادن یا گرفتن دسترسی به (الف) ابزارهای بازرسی و پنهان‌گری و (ب) میلینگ لیست اعضای هیئت داوری.
به جز موارد ذکر شده در بخش «صلاحیت داوری»، اعضای هیئت اختیار رسیدگی به هر موردی از تمام سطوح کاربری را، از جمله بازخواست مدیران و دیوان‌سالاران، دارند.
گزینش و انتصاب[ویرایش]
اعضای هیئت توسط انتخابات سالانه برگزیده می‌شوند. این انتخابات به دست اعضای جامعه برگزار می‌شود. نامزدها باید:
- با رویکرد بنیاد ویکی‌مدیا در زمینه دسترسی به اطلاعات غیر عمومی همخوان باشند و در اظهارنامهٔ انتخاباتی خود پذیرش و برآوردن این سیاست را تصدیق کنند؛ و
- همهٔ حساب‌های کاربری خود را در اظهارنامهٔ انتخاباتی خود فهرست کنند. حساب‌های مشروع که پیش از پایان فرایند نامزدی به آگاهی اعضای هیئت داوری رسیده شده باشند، نیاز به آشکارسازی همگانی ندارند.
در موارد استثنایی، در صورتی که هیئت تشخیص دهد که استعفا یا عدم فعالیت اعضا باعث پدید آمدن نیاز به داوران اضافی شده‌است، هیئت ممکن است ناچار به فراخوان انتخابات شود؛ انتخاباتی که روند آن همانند انتخابات سالانه صورت می‌پذیرد.
رفتار داوران[ویرایش]
از داوران انتظار می‌رود:
- همواره با درستکاری و حسن نیت عمل کنند؛
- به پرسش‌های دیگر داوران، یا جامعه، دربارهٔ رفتاری که با نقش‌های مورد انتظار از آنان در تعارض به نظر می‌رسد به سرعت و به گونه مناسب پاسخ بدهند؛
- در فعالیت‌ها و مشورت‌های هیئت وظیفه‌شناسانه مشارکت کنند. اگر عدم فعالیت آنها در آینده به مدت بیش از یک هفته محتمل است به هیئت اطلاع بدهند؛ و
- محتوای مکاتبات خصوصی فرستاده شده به هیئت و گفتگوها و مکاتبات درونی هیئت را به گونه مناسبی محرمانه نگه دارند.
هر داوری که به کرات یا به شدت انتظاراتی که در بالا طرح شده‌اند را برآورده نسازد ممکن است به تصویب دو سوم داوران معلق یا برکنار شود.
سلب صلاحیت داوران[ویرایش]
یک داور می‌تواند خود را از بررسی یک پرونده یا وجهی از آن، با بیان علت یا بدون بیان علت، سلب صلاحیت کند. همچنین، داورانی که دیگر اعضای هیئت داوری آنها را در بررسی یک پرونده دارای تعارض منافع آشکار بیابند، صلاحیت حضور در بررسی آن پرونده را نخواهند داشت. به گونه معمول، تعارض منافع درگیری شخصی در مناقشه یا درگیری شخصی مهم با یکی از طرف‌های درگیری را شامل می‌شود. برخوردهای عادی پیشین بین کاربران، مدیران، و داوران معمولاً دلایلی برای خودداری از بررسی پرونده نیستند.
کاربری که بر این باور است که یک داور باید از بررسی یک پرونده خودداری کند، باید در صفحهٔ بحث او پیامی بگذارد و با بیان دلیل‌هایش از داور بخواهد که از بررسی پرونده مورد نظر خودداری کند. اگر داور پاسخی نداد یا از بررسی خودداری نکرد، کاربر می‌تواند درخواست خود را به هیئت داوری برای گرفتن حکم ارجاع دهد. به درخواست‌ها برای خودداری پس از شروع رای‌گیری ترتیب اثر داده نمی‌شود، مگر در موارد ویژه.
شفافیت و محرمانگی[ویرایش]
گفتگوهای هیئت اغلب به صورت محرمانه برگزار می‌شود ولی هیئت به‌صورت آشکار دلایل خود را برای تصمیم‌گیری خود در مورد یک پرونده بیان می‌کند. هیئت ممکن است به دلایل حفظ حریم‌شخصی، قانونی، و دلایل مشابه از آشکارسازی دلایل خودداری کند. هیئت تمام پیام‌هایی را که به آن فرستاده می‌شود و تمام آنچه را اعضایش به هنگام انجام وظیفه می‌فرستند به صورت محرمانه قلمداد می‌کند.
رویه‌ها و نقش‌ها[ویرایش]
هیئت داوری ممکن است رویه‌هایی را ایجاد یا تغییر دهد، تا آنجا که با گستره‌اش سازگار باشند. همچنین هیئت می‌تواند زیرگروه‌ها یا افرادی را با نقش‌ها و وظایف ویژه مشخص کند. در زمان‌های مناسب، کمیته می‌تواند از جامعهٔ ویکی برای تغییراتی که در نظر دارد درخواست نظر کند.
هیئت داوری دارای گروهی منشی است که وظیفهٔ کمک به فعالیت مرتب هیئت را دارند. وظایف منشی‌ها شامل موارد زیر است: مدیریت پرونده‌های داوری، صفحه‌ها و زیرصفحه‌های هیئت داوری؛ اعمال تصمیم‌گیری‌های هیئت داوری، پیاده‌سازی رویه‌ها و اعمال استانداردهای مناسب ادب و رفتار در صفحات هیئت داوری.
اقدامات داوری[ویرایش]
صلاحیت داوری[ویرایش]
هیئت داوری دارای صلاحیت داوری در ویکی‌پدیای فارسی است.
هیئت در سه حوزه صلاحیت داوری ندارد: (۱) اقدامات رسمی بنیاد ویکی‌مدیا و کارمندان آن، (۲) پروژه‌های ویکی‌مدیا به‌جز ویکی‌پدیای فارسی، یا (۳) اعمال خارج از ویکی‌پدیای فارسی.
هیئت ممکن است زمانی که در مورد رفتارهای درون ویکی‌پدیای فارسی تصمیم‌گیری می‌کند اطلاعاتی در مورد اعمال خارج از ویکی‌پدیای فارسی کسب کند اگر رفتارهای خارج از ویکی‌پدیای فارسی بر ویکی‌پدیای فارسی یا کاربران آن تأثیر منفی گذاشته یا امکان تأثیر منفی وجود داشته باشد.
هیئت در مورد تمام مواردی که به آن ارائه شده‌است صلاحیت دارد، من‌جمله شامل اعمال اجرایی وابسته و به صلاحدید خود، بازبینی هر پرونده در هر زمان.
نحوهٔ درخواست داوری[ویرایش]
درخواست‌ها برای داوری باید به صورتی که هیئت تدوین کرده ارائه شوند. هیئت به صلاحدید خود می‌تواند درخواست را بپذیرد یا نپذیرد؛ برای این منظور هیئت نظرات طرفین دعوا و دیگران کاربران علاقه‌مند را در نظر خواهد گرفت.
انواع پرونده‌ها[ویرایش]
- پرونده‌های عادی
به‌طور پیش‌فرض، گزارش‌ها علنی و بر روال مراحلی است که در دیگر صفحات مربوط به داوری آمده‌است.
- پرونده‌های خلاصه
زمانی که حقایق مسئله به‌طور قابل توجهی واضح اند، هیئت اختلاف را با پیشنهادها حل می‌کند.
- گزارش‌های محرمانه
در شرایط خاص، معمولاً زمانی که نقض حریم شخصی، آزار و اذیت، یا مشکلات قانونی وجود دارد، هیئت ممکن است جلسات ارائهٔ گزارش محرمانه داشته‌باشد. طرفین از جلسهٔ محرمانه آگاهی یافته و قبل از تصمیم نهایی به آنان فرصت کافی داده‌می‌شود تا دربارهٔ آنچه در مورد آنان گفته‌شده پاسخ دهند.
- درخواست‌های تجدیدنظر
درخواست‌های تجدیدنظر توسط کاربران بسته‌شده، طردشده، یا کاربرانی که دسترسی آنان محدودشده‌است معمولاً توسط ایمیل انجام می‌گیرد.
مشارکت[ویرایش]
تصمیم‌گیری‌ها با رای اکثریت داوران فعال و سلب صلاحیت نشده گرفته می‌شود. یک داور که دوره عضویتش در طی زمان رسیدگی به یک پرونده به پایان رسیده می‌تواند تا به نتیجه‌رسیدن آن همچنان فعال باشد. داوران به تازگی منصوب شده می‌توانند در مورد هر موضوعی که قبل از تشکیل هیئت در جریان بوده فعال باشند و از زمان عضویتشان مؤثر تلقی می‌شوند.
هر عضو علاقه‌مند می‌تواند در صفحات پرونده‌ها اظهاریه اضافه کند. از ویرایشگران انتظار می‌رود به اظهارات دربارهٔ خودشان پاسخ دهند، در غیر این‌صورت این منجر به تصمیم‌گیری بدون مشارکت آنها خواهد شد. همه ویرایشگران لازم است با استدلال، محترمانه و با ادب در پرونده‌های داوری عمل کنند و در غیر این صورت ممکن است با تحریم مواجه شوند.
پذیرش شواهد[ویرایش]
در همه پرونده‌ها، شواهد پذیرفتنی شامل این موارد هستند:
- همگی ویرایش‌ها و سوابق در ویکی‌پدیا، شامل موارد حذف شده یا ویرایش‌ها و سوابق پنهان شده،
- ویرایش‌ها و سوابق دیگر پروژه‌های ویکی‌پدیا به جز ویکی‌پدیای فارسی در جایی که مناسب باشد، و
- نامه‌های فرستاده شده در میلینگ‌لیست‌های رسمی.
شواهد از میانجی‌گری‌های رسمی تنها هنگامی پذیرفتنی هستند که همراه با رضایت نوشتاری قبلی از هیئت میانجی‌گری باشد.
شواهد مبتنی بر مراودات شخصی (شامل و نه منحصر به وبگاه‌های دیگر، فوروم‌ها، اتاق‌های گفتگوی اینترنتی (چت روم)، سوابق آی آر سی، رایانامه‌ها) تنها در شرایط استثنایی و در صورتی که همراه با رضایت قبلی هیئت باشد پذیرفتنی هستند. تشخیص پذیرش و اعتبار رایانامه‌های خصوصی و غیررسمی رد و بدل شده پیرامون ویکی‌پدیا با خود اعضای هیئت است.
شواهد ممکن است به‌طور خصوصی فرستاده شوند، اما هیئت در شرایط عادی انتظار دارد که شواهد به‌طور عمومی مطرح شوند، به جز مواردی که دلیلی موجه برای عمومی نشدن آن باشد. هیئت بر پایه برداشت خود تصمیم می‌گیرد که موارد خصوصی فرستاده شده را بپذیرد، و در صورت پذیرفتن چنین شواهدی در یک جلسه خصوصی مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
احکام موقتی[ویرایش]
در هر زمان بین وصول درخواست تا تصمیم‌گیری نهایی در مورد درخواست، هیئت ممکن است احکام موقتی در مورد محدودیت دسترسی طرفین دعوا، یا در حالت کلی کاربران، برای بازهٔ بررسی پرونده صادر کند.
قالب تصمیم‌ها[ویرایش]
تصمیم‌های هیئت به زبان فارسی، مختصر و آشکار نوشته‌می‌شوند و معمولاً (۱) اصول مهم مربوط را فهرست کرده، (۲) یافته‌ها را بیان کرده، (۳) راه‌حل‌ها و احکام را گفته و (۴) راه‌های اجرای احکام را مشخص می‌سازند. هرگاه ابهامی در یکی از مواد حکم‌شده وجود داشت، بنابر درخواست توضیح داده‌خواهدشد.
سیاست و سابقه[ویرایش]
فرایند داوری وسیله‌ای برای ایجاد سیاست جدید با حکم‌گزاری نیست. تصمیم‌های هیئت در جهت تفسیر سیاست‌های موجود، جلب‌توجه به استانداردهای مناسب رفتار کاربران یا ایجاد روندهایی برای اجرای سیاست‌ها و رهنمودها است. هیئت در زمینهٔ محتوا تصمیم‌گیری نمی‌کند اما ممکن است راهکارهایی را برای تسهیل دعواهای محتوایی توسط کاربران پیشنهاد دهد.
با وجود اینکه هیئت در بررسی پرونده‌های جدید تصمیم‌های قبلی خود را در نظر خواهد گرفت، تصمیم‌های جدید لزومی به همخوانی با تصمیم‌های قبلی ندارند. همچنان‌که سیاست‌ها، رهنمودها و عرف جامعه با زمان تطور می‌یابند، تصمیم‌های پیشین به اندازهٔ سازگاریشان با سیاست‌های فعلی در نظر گرفته‌خواهند شد.
تجدیدنظر خواهی در تصمیم‌ها[ویرایش]
هر کاربری می‌تواند درخواست بازبینی یا اصلاح یک حکم را دهد و هیئت می‌تواند بنابر صلاحدید خود درخواست را قبول یا رد کند. هیئت ممکن است سپری‌شدن حداقل مدت زمانی را پس از تصویب حکم یا زمان آخرین درخواست بازبینی را برای درخواست‌های تجدیدنظر لازم بداند. تصمیم‌گیری‌های هیئت می‌تواند توسط جیمی ولز مورد تجدیدنظر یا اصلاح قرار گیرد، مادامیکه خود جیمی ولز در پرونده درگیر نباشد.
مصوبه‌ها و اصلاحیه‌ها[ویرایش]
این سیاست وقتی توسط کمیته اتخاذ شد، از طریق رفراندوم‌های رسمی مورد تصویب رسمی قرار می‌گیرد و وقتی حمایت اکثریت را با رای حداقل یکصد ویرایشگر به نفع اتخاذش به دست آورد عملی می‌شود. تا زمانیکه این سیاست تصویب نشده‌است سیاست‌های موجود به کار می‌روند.
اصلاحات این سیاست نیازمند یک روند تصویبی مشابه است. مصوبه‌های پیشنهاد شده را می‌توان برای تصویب مطرح کرد، به شرطی که بتوانند با رای اکثریت هیئت تأیید شوند یا توسط یک فراخوان که حداقل توسط یکصد کاربر تأیید شده امضا شده باشد درخواست شوند.
هیئت مسئول فرموله کردن فرایندها و روندهای خود در این سیاست است که این نیازی به تصویب ندارد.
پانویس[ویرایش]
- ↑ این موارد بدین معنی نیست که تصمیم‌گیری‌های غیر از موارد ذکر شده فاقد اعتبار می‌باشند و هیئت داوری اختیار رسیدگی به هر موردی از تمام سطوح کاربری را داراست به جز موارد ذکر شده در بخش «صلاحیت داوری»