ویکی‌پدیا:خرابکاری
 | این صفحه یکی از سیاست‌های ویکی‌پدیای فارسی است. این سیاست در نزد عدهٔ زیادی از ویرایشگران مقبولیت دارد و تفاهم بر آن است که همهٔ کاربران ملزم به پیروی از آن‌اند. قبل از انجام هر گونه تغییری در این صفحه، بایستی بر روی آن اجماع شده باشد. |
خرابکاری به هرگونه افزودن، زدودن و تغییر مطلب عمدی برای ضربه‌زدن به دانشنامه اطلاق می‌شود. معمولترین نوع خرابکاری جایگزینی متن موجود با الفاظ رکیک، خالی‌کردن صفحه یا افزودن مطالب بی‌ربط و خزعبلات است.
هرگونه کوشش برخاسته از حسن نیت برای ارتقای سطح ویکی، حتی اگر ناشیانه، با بی‌مبالاتی و خام‌دستانه باشد، خرابکاری نیست. به علاوه ویرایش‌های به‌ظاهر بداندیشانه اگر به وضوح نیت بد را نشان ندهند خرابکاری به حساب نمی‌آیند.
خرابکاری تخطی از سیاست‌های ویکی‌پدیا تلقی می‌شود؛ بنابراین باید کشف شده و با آن برخورد شود. اگر خودتان نمی‌توانید با آن برخورد کنید از دیگران کمک بخواهید.
بسیاری از خرابکاری‌ها عظیم و چشمگیر نیستند و نیز همه تغییرات بزرگ و جنجال‌برانگیز، خرابکاری محسوب نمی‌شوند. باید دقت خاصی مبذول شود که آیا اطلاعات جدید وارد شده، درست است یا خیر و آیا تغییر، خرابکاری محسوب می‌شود یا نه.
اگر با خرابکاری کاربری مواجه شدید با یکی از مدیران تماس بگیرید یا در صفحه بحث کاربر خرابکار، یکی از الگوهای خرابکاری را ثبت کنید.
انواع خرابکاری
معمولترین انواع خرابکاری در ویکی‌پدیا از قرار زیرند:
- خالی‌کردن: حذف تمام یا بخش بزرگی از نوشتار، بدون ارائه دلیلِ وارد و معتبر. حذف مطالب می‌تواند ایرادی نداشته‌باشد به‌شرطی که دلیل حذف مطلب به‌وضوح به‌صورت روشن تنها با مشاهدهٔ متن حذف‌شده قابل دریافت باشد، یا اینکه دلیل بسیار محکم و غیرقابل‌تردیدی برای حذف مطلب از قبل ارائه‌شده باشد، بدین شکل که، پیوندی ارائه‌شده باشد و خلاصه ویرایش ارائه‌شده به‌جایی مستند شده باشد. حذف‌هایی که می‌تواند موردقبول قرار گیرد عبارت‌اند از حذف قسمتی از «بیوگرافی» یک فرد زنده، چراکه این حذف ممکن است به این دلیل صورت پذیرد که «مطلبِ نادرستی» را بتوان حذف نمود.
- افزودن هرزنامه (اسپم): افزودن پیوندهای بیرونی و نامناسبِ تبلیغاتی یا تبلیغ برای خود.
- خرابکاری رباتی: برنامه یا رباتی که تعداد فراوانی (صدها یا هزاران) مقاله را خالی می‌کند یا پیوندهای تبلیغاتی در آنها می‌گذارد.
- خرابکاری بچگانه: پاک کردن صفحه‌ها یا افزودن پیام‌های بچگانه.
- خرابکاری کلک‌آمیز: افزودن عمدی مطالب کذب، خصوصاً به مقالات افراد زنده، با اطلاعات کلک‌زنانه خرابکاری محسوب می‌شود.
- خرابکاری آب‌زیرکاهانه: کشف این گونه خرابکاری دشوارتر است. افزودن اطلاعات غلط (چاه‌نمایانه) تغییر تاریخ‌ها نمونه‌هایی از این گونه خرابکاری‌اند.
- خرابکاری برای جلب توجه: افزودن فحش و ناسزا یا استفاده از نام‌های کاربری زشت و جایگزینی مقالات با نوشتارهای مسخره‌آمیز.
- خرابکاری در صفحه کاربری: جایگزینی متن صفحه‌های کاربری با فحش و الفاظ رکیک.
- خرابکاری تصویری: بارکردن عکس‌های تحریک‌آمیز، شعارهای سیاسی و غیره. همچنین بارکردن چندین و چندبارهٔ یک تصویر فاقد منبع و اجازهٔ تکثیر، حتی پس از تذکر، خرابکاری به حساب می‌آید.
- سوءاستفاده از برچسب‌ها: {{نامزد حذف}}کردن‌های برخاسته از سو نیت برای مقاله‌هایی که سزاوار حذف نیستند و خرابکاری‌هایی از این قبیل
- خرابکاری در الگوها.
- خرابکاری با انتقال صفحه: انتقال صفحه‌ها به صفحاتی با عنوانهای زشت یا بی‌معنی.
- خرابکاری انتقال مسیری: انتقال مسیر دادن مقاله‌ها یا صفحات بحث به تصاویر یا مقالات زشت.
- خرابکاری پیوندی: تغییر مقصد پیوندها با حفظ نام ظاهری.
- خرابکاری جلوگیرانه: برداشتن برچسب‌های تمیزکاری یا حق تکثیر و حذف و …
- حذف هشدار: حذف برچسب‌های هشدار خرابکاری نیز خرابکاری محسوب می‌شود.
- خرابکاری عجق‌وجقی: جایگزینی اطلاعات مربوط به مبحث با نویسه‌های تصادفی یا فقط افزودن نویسه‌های تصادفی به صفحه: مثلا: «شصکب ینتبداشک»
- تغییر پیام‌های دیگران: ویرایش پیام‌های امضاشدهٔ دیگران به طوری که کاملاً معنی جمله عوض شود. (مثل عوض کردن رای). مورد استثناء حملات شخصی است که تازه بازهم توافق کامل بر سر آن وجود ندارد. مورد استثنای دیگر افزودن امضای «گمنام یا ناشناس» برای پیامهایی با نویسنده‌ای گمنام است.
- حذف نادرست برچسب‌های مناقشه: این برچسب‌ها بیانگر آنند که افراد با مقالهٔ مورد نظر مشکل دارند. تا پیش از کسب اطمینان مبنی بر پایان‌یافتن مناقشه برچسب را برندارید. به عنوان یک قانون کلی: برچسب‌های مناقشه را بیشتر از دو بار در ۲۴ ساعت برندارید.
- خرابکاری در صفحه بحث: حذف پیام‌های دیگران از صفحه بحث مقالات یا حذف بخشی از آن معمولاً خرابکاری تلقی می‌شود. پاک‌کردن حملات شخصی معمولاً بلامانع است. همچنین بایگانی کردن صفحهٔ بحثی طولانی موردی ندارد. این قانون مشمول صفحهٔ بحث کاربری افراد نمی‌شود. چرا که معمولاً افراد اجازه دارند که پیام‌های خارجی به میل خود حذف کنند.
- خرابکاری در صفحه سیاست‌ها: پاک‌کردن یا تغییر آن بخش از سیاست‌های رسمی ویکی‌پدیا که شخص خرابکار با آن مخالف است، بدون آنکه در این مورد رای‌گیری کند یا به نتیجهٔ رای‌گیری‌های پیشین احترام بگذارد. ایضاح سیاست با تغییر جمله‌بندی (ولی حفظ مضمون) خرابکاری نیست.
- خرابکاری حق‌تکثیری: افزودن دانسته و آگاهانهٔ مطالب دارای حق تکثیر به مقاله‌های ویکی‌پدیا تخطی از سیاست ویکی‌پدیا است و خرابکاری محسوب می‌شود. از آنجا که ممکن است کاربران ندانند که مطلبی دارای حق تکثیر است یا از سیاست ویکی‌پدیا در این مورد آگاه نباشند این کار تنها هنگامی خرابکاری محسوب می‌شود که پس از مشخص شدن حق تکثیر مطلب و تذکرهای لازم تکرار شود.
- خرابکاری ایجاد حساب: درست کردن نام‌های کاربری اهانت‌آمیز به‌عمد خرابکاری محسوب می‌شود، خواه از نام کاربری استفاده بشود یا نه.
- سوء استفاده برای تبلیغ: قرار دادن ایمیل در نوشته‌ها یا تبلیغ سایت یا وبلاگ خود در صفحهٔ دیگران که موضوع متفاوتی دارد.
آنچه خرابکاری نیست
کارهای زیر گرچه گاه خرابکاری نامیده می‌شوند معمولاً خرابکاری محسوب نمی‌شوند. به هر حال، با هر مورد باید به‌طور مستقل برخورد کرد، و ملاحظه کرد که آیا کنش‌ها سیاست‌ها و رهنمودهای ویکی‌پدیا را نقض می‌کنند یا نه. اگر کاربری موقعیت‌هایی را که خرابکاری نیستند را چنان تلقی کند، ممکن است با دلسرد کردن یا بیرون راندن کاربران احتمالی به دانشنامه ضربه بزند.
- ویرایش‌های جسورانه
- ویرایش‌های جسورانه، گرچه ممکن است پیش از اجماع رخ دهند یا با اجماع‌های پیشین ناسازگار باشند، خرابکاری نیستند مگر این که دیگر جنبه‌های این ویرایش‌ها آنان را خرابکاری کند. اجتماع ویکی‌پدیا کاربران را تشویق می‌کند جسور باشند، و به نقش ویرایش‌های جسورانه در دستیابی به اجماع معترف است.
- آزمایش کاربری تازه‌کار
- گاهی کاربران تازه‌ای که دکمهٔ «این صفحه را ویرایش کنید» را کشف می‌کنند می‌خواهند ببینند که آیا واقعاً می‌توانند صفحه را ویرایش کنند یا نه؛ بنابراین فقط چیزکی می‌نویسند تا آزمایش کنند. این خرابکاری نیست. باید با این کاربران به‌گرمی برخورد شده و به صفحه تمرین راهنمایی شوند و به آزمایش‌ها و تمرین‌های خود ادامه دهند. مثلاً با استفاده از الگوی{{امتحان}}. حتی بعضی وقت‌ها آنها پس از اطلاع از این امر تغییرات خود را وامی‌گردانند.
- آموختن نشانه‌گذاری ویکی و شیوه‌نامه
- بعضی از کاربران احتیاج به قدری زمان برای یادگیری زبان نشانه‌گذاری ویکی دارند؛ بنابراین زمانی را صرف آزمایش و امتحان می‌کنند تا مثلاً ببینند چگونه می‌توانند پیوندهای داخلی و خارجی ایجاد کنند. به جای اینکه به آنها انگ خرابکار بزنید، شیوهٔ صحیح و استاندارد کاری را که با آن مشکل دارند به ایشان گوشزد کنید. همچنین می‌توانید آنها را به صفحه راهنما ارجاع دهید.
- نقض دبط
- درک سیاست «دیدگاه بی‌طرف» برای بسیاری از ما دشوار است. حتی بعضی از ویکی‌نویسان کهنه‌کار نیز، گاه به‌اشتباه مطالبی را به مقاله‌ها اضافه می‌کنند که آنچنان که باید و شاید با سیاست دیدگاه بی‌طرف هماهنگ نیست. هرآینه همهٔ ما کمابیش اسیر تعصبات خویشیم. هرچند جای تاسف دارد اما این خرابکاری نیست!
- اشتباه
- بعضی اوقات، ممکن است بعضی از کاربران مطالب نادرست یا غیردقیقی به مقاله‌ها بیفزایند که به ظن خودشان درست است؛ بنابراین آنها با نیتی خیر، سعی در ارتقای سطح این دانشنامه می‌کنند. اگر معتقدید که مطلبی نادرست به مقاله افزوده شده‌است اول اطمینان حاصل کنید که واقعاً نادرست است. در مرحلهٔ بعد پیرامون صحت واقعیات مطرح شده، با نویسنده (کاربر مورد نظر) به بحث بنشینید.
- یکدندگی
- بعضی از کاربران نمی‌توانند با کاربران دیگری که می‌خواهند با آنان در صفحهٔ بحث مقاله گفتگو کنند به توافق برسند؛ و به تناوب تغییراتی در مقاله می‌دهند که خلاف نظر بقیه است. این‌جای بسی تاسف دارد ولی خرابکاری نیست. (البته ممکن است مشمول قانون سه‌برگردان شوند). در صورت برخورد با چنین مواردی می‌توانید به صفحهٔ حل و فصل اختلافات رجوع کنید و راهنمایی بجویید.
- اذیت و آزار و حملات شخصی
- سیاست ما در این مورد واضح و روشن است. آزار و همین‌طور حملات شخصی ممنوع است. بعضی از نمونه‌های اذیت و آزار به شکل خرابکاری (مثلا در صفحهٔ کاربری افراد) است. اما به‌طور کلی باید به خاطر داشت که اذیت و آزار افراد خرابکاری نیست.
هشدارها
هدف از هشدار به کاربری که خرابکاری کرده‌است، آگاهی رسانی به کاربر با این مضمون است که رفتار کاربر آزار دهنده و ممنوع است. هشدار به کاربر، به دنبال انطباق کاربر با سیاست‌ها است. همهٔ آنچه که خرابکاری به‌نظر می‌رسد، با سوءنیت انجام نمی‌گیرد و یک هشدار و توصیهٔ مودبانه می‌تواند کاربرانی که از ماهیت اقدامات خود آگاهی ندارند را آگاه کند. هشدار حتی ممکن است کاربر با سوءنیت را از ادامهٔ رفتار خود منصرف کند، به ویژه در تشدید هشدارها و هنگامی که کاربر از پیامدهای ادامه دادن به کنش خود، آگاه می‌شود.
به‌طور کلی، هشدار یک کاربر برای خرابکاری، یک پیش‌نیاز برای «مداخلهٔ مدیریتی» است. به همین دلیل، کاربران باید برای هر خرابکاری، هشدار دریافت کرده باشند. (راهنمایی زیر را برای آنچه به‌منزلهٔ یک خرابکاری است، ببینید).
چگونه به کاربر خرابکار هُشدار دهیم
فهرست هشدارها به‌همراه توضیحات آن در بخش زیرین قرار داده شده‌است. از هر هشدار در مورد خاص خود، استفاده نمایید.
فرض حُسن نیّت در شرایطی پذیرفتنی است (مانند کاربری که از سیاست‌ها و رهنمودهای دانشنامه بی‌اطلاع است). در شرایطی هم ممکن است کاربری هیچ حسن نیتی نداشته باشد یا سوءنیّت نشان می‌دهد.
به‌طور کلّی، هشدار جدید نباید در پی هشدار قبلی داده شود. مگر اینکه یک کاربر، هشدار را دریافت کرده و به آن توجه نکرده‌است؛ بنابراین، اگر یک کاربر خرابکاری کرد و قبل از اینکه نگهبان بتواند کاربر را نسبت به خرابکاری هشدار بدهد، کاربر یک خرابکاری دیگر هم انجام داد؛ نگهبان هنوز نباید هشدار را تشدید کند (به‌عنوان مثال: به‌جای هشدارِ آغازین، هشدارِ نهایی بدهد) یا گزارش کاربر را به‌منظور مداخلهٔ مدیریتی بدهد.
اگر کاربری، هشدار را دریافت کرد و پس از دریافت آن، همچنان به خرابکاری ادامه داد؛ هشدار ممکن است تشدید شود یا گزارش کنش‌های کاربر به‌منظور مداخلهٔ مدیریتی داده شود.
الگوهای خرابکاری
| الگو | نمایش نتیجه | محل قرارگرفتن در مقاله | ||
|---|---|---|---|---|
| {{جا:امتحان}}~~~~ | == استفاده از صفحهٔ تمرین ==
 درود، از مشارکت شما در گسترش ویکی‌پدیا خوشحالیم. برای آزمودن امکانات ویرایشی یا نوشتن متن‌ها و مقاله‌های آزمایشی از صفحهٔ تمرین ویکی‌پدیا یا صفحهٔ تمرین خودتان استفاده کنید. همچنین اگر مقاله‌تان آماده قرار گرفتن در فضای اصلی نیست، می‌توانید آن را در فضای پیش‌نویس ایجاد و پس از تکمیل به فضای مقاله منتقل کنید. برای آگاهی بیشتر راهنمای ویرایش صفحه‌ها، آموزش‌های سریع و خودآموزهای ویکی‌پدیای فارسی را مطالعه فرمایید. |
برای کاربری که به دلیل ناآشنایی به شیوهٔ نوشتن متن‌ها در ویکی‌پدیا به‌طور غیرعمدی در صفحات خرابکاری آزمایشی انجام داده‌است. با اعمال این دستور، در صفحهٔ بحث کاربر ناوارد پیامی برای او نوشته می‌شود که شامل پیوندهایی جهت راهنمایی و آموزش وی است. | ||
| {{جا:هشدار خرابکاری}}~~~~ |  با درود! تغییراتی که در صفحه‌ها می‌دهید خرابکاری محسوب می‌شود، خواهشمندیم که دست نگه دارید. برای تمرین به صفحهٔ تمرین بروید. برای کسب اطلاعات بیشتر به صفحهٔ راهنما رجوع کنید. |
در صفحهٔ بحث کاربری که دست به خرابکاری زده‌است ولی نیت بدش هنوز صددرصد مشخص نیست، این الگو را وارد کنید. | ||
| {{جا:آخرین هشدار خرابکاری}}~~~~ |  درود. شما براساس سیاست‌های ویکی‌پدیا، کاربر خرابکار تشخیص داده شده‌اید. منش خود را نسبت به ویکی‌پدیا تغییر دهید. در غیر این صورت دسترسی شما برای مدت محدود یا نامحدود قطع خواهد شد. این آخرین هشدار است. |
این آخرین هشدار به خرابکار خواهد بود. | ||
| {{جا:خرابکار}}~~~~ |
|
برای کاربری که (معمولاً) با هدف و غرض در صفحه‌ای خرابکاری انجام داده‌است. این پیام نام وی را در فهرستی با نام رده:برای اقدام مدیران ثبت می‌کند تا مدیران به مسئله رسیدگی کنند. | ||
| {{جا:هشدار فحاشی}}~~~~ | با درود! ویکی‌پدیا جای به‌کارگیری الفاظ زشت، هتاکی یا فحاشی در مقالات، صفحات بحث یا نسبت به دیگر کاربران نیست. ادامهٔ این روند منجر به قطع دسترسی شما خواهد شد. احتمالاً یکی از مدیران این مسئله را به‌زودی بررسی خواهد کرد. |
در صفحهٔ بحث کاربری که اقدام به فحاشی در مقالات، صفحات بحث یا نسبت به دیگر کاربران کرده باشد. | ||
| {{جا:ستایش}}~~~~ |
|
در صفحهٔ بحث کاربری که در مقالات اقدام به به‌کارگیری القاب و وندهای احترام‌آمیز و ستایشی کرده باشد. |
ردیابی خرابکاری
برای کسب اطلاع پیرامون شیوه‌های مختلف ردیابی خرابکاری به صفحه ویکی‌پدیا:نگهبانی رجوع کنید.
جستارهای وابسته
| محتوایی |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| رفتاری |
| ||||||||
| حذف |
| ||||||||
| اجرایی |
| ||||||||
| ویرایشی |
| ||||||||
| محتوای پروژه |
| ||||||||
| بنیاد ویکیمدیا |
| ||||||||
