اصلاح: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Habib Farahzadi (بحث | مشارکت‌ها)
جزبدون خلاصۀ ویرایش
Rezabot (بحث | مشارکت‌ها)
جز ربات: حذف میان‌ویکی موجود در ویکی‌داده: ۲۲ میان‌ویکی
خط ۶۱: خط ۶۱:
[[رده:نظریه‌های سیاسی]]
[[رده:نظریه‌های سیاسی]]
[[رده:واژگان سیاسی]]
[[رده:واژگان سیاسی]]

[[az:İslahat]]
[[bg:Реформа]]
[[da:Reform]]
[[de:Reform]]
[[en:Reform]]
[[et:Reform]]
[[he:רפורמה]]
[[hr:Reforma]]
[[ja:革新]]
[[kk:Реформа]]
[[ky:Реформа]]
[[lt:Reforma]]
[[nn:Reform]]
[[no:Reform]]
[[pl:Reforma]]
[[ru:Реформа]]
[[sh:Reforma]]
[[simple:Reform]]
[[sk:Reforma]]
[[sv:Reform]]
[[tr:İnkılap]]
[[uk:Реформа]]

نسخهٔ ‏۱۰ مارس ۲۰۱۳، ساعت ۰۷:۰۲

اصلاح طلبی به جریان سیاسی گفته می‌شود که انجام تغییر در جامعه را از طریق انجام اصلاحات در قوانین و سیاست‌ها و نه از طریق انقلاب و تعویض حکومت، تبلیغ می‌کند.

تاریخچه

اصلاح طلبی سوسیالیستی یا سوسیالیسم تکاملی (به انگلیسی:revolutionary socialism)، برای اولین بار توسط ادوارد برنشتاین، که یک سوسیال دموکرات بود، مطرح شد. اصلاح طلبی بلا فاصله مورد هجمه سوسیالیست های انقلابی قرار گرفت. رزا لوکزامبورگ ،به عنوان یکی از رهبران این جریان ضد اصلاح طلبی ، در مقاله ای تحت عنوان " اصلاح یا انقلاب؟" [۱] که در سال 1900 میلادی منشر کرد، سوسیالیسم تکاملی برنشتاین را محکوم کرد. زمانی که رزالوکزامبورگ در انقلاب آلمان درگذشت، اصلاح طلب ها خیلی زود توانستند خود را بازیابند وبا احزاب کمونیست و بلشویک ها درحمایت از پرولتاریا رقابت کنند.

پس از پیروزی بلشویک ها در سال 1917 در جنگ داخلی روسیه تزاری و تثبیت قدرت در اتحاد جماهیر شوروی، بلشویک ها کمپینی علیه جنبش اصلاح طلبان تشکیل دادند و حتی اصلاح طلبان را" فاشیست های اجتماعی"(به انگلیسی:Social Fashists) خواندند. بنا بر کتاب "خداست که شکست خورده" نوشته آرتور کوئستلر که از تشکیل دهندگان واعضای سابق حزب کمونیست آلمان بود و حزبش بزرگترین حزب کمونیست در اروپای غربی بود، با شوروی همراه شد و اعلام کرد حزب سوسیال دموکرات آلمان فاشیست هستند و بزرگترین دشمن آلمان همین فاشیستهای اجتماعی اند.

امروزه، اصلاح طلبان را به عنوان چپ های میانه رو میشناسند. برخی از احزاب سوسیال دموکرات، مثل حزب کانادایی " NDP " یا احزاب سوسیال دموکرات آلمان هنوز هم اصلاح طلب خوانده می شوند.

اصلاح طلبی در حزب کارگر بریتانیا

اصلاح طلبی در حزب کارگر بریتانیا درسالهای 1950 پدیدار شد و پس از آن به جذب هواداران اصلاح طلبی به جناح راست حزب کارگر معروف شدند. در سال 1956 آنتونی کروسلند (به انگلیسی:Anthony Crosland) "آینده سوسیالیسم"[۲] را نوشت که به عنوان مانیفست شخصی به بحث پیرامون اصلاح طلبی پرداخت. برای کروسلند، مالکیت عمومی برای سوسیالیتها به وسیله اشتغال همگانی کاهش می یابد و کنترل اقتصاد کینزی استثمار کاپیتالستی را کاهش می دهد. در سال 1960 پس از سه بار پیروزی متوالی حزب کارگر در انتخابات عمومی، هوگ گایتسکل به عنوان یک اصلاح طلب تلاش کرد تا بخشی از قانون اساسی را بر اساس مانیفست کروسلند اصلاح کند اما این تلاش ها با شکست مواجه شد.

برخی از طرفداران جوانتر گایتسکل از جمله روی جنکینس، بیل راجرز و شرلی ویلیامز حزب کارگر را در سال 1981 ترک کردند و حزب سوسیال دموکرات را تشکیل دادند. در نهایت اهداف و نظرات گایتسکل[۳] توانست در انتخابات پیروز شود و تونی بلر در سال 1995 توانست اصلاحیه قانون اساسی در انگلستان را بر اساس نظر اصلاح طلبانی چون گایتسکل و کروسلند به تصویب برساند.

ایدئولوژی

اصلاح طلبی (به انگلیسی: Reformism) مکتبی است که در آن از طریق نهادهای اجتماعی تغییراتی تدریجی و زیر بنایی در ساختارهای اقتصادی یا ساختارهای سیاسی دنبال می شود. این گروه در واقع واکنشی اعتراضی به سوسیالیسم انقلابی بود که معتقد بودند برای ایجاد تغییراتی انقلابی راهی جز انقلاب توده ها وجود ندارد. [۴]

مفهوم اصلاح طلبی در ایران

رژه سپاه دانش در سالروز انقلاب سفید شاه و مردم از بنیادی ترین اقدامات اصلاحی در ایران

اصلاح طلبی در ایران مفهومی متفاوت با آنچه در بالا گفته شد دارد. اصلاح طلبی در ایران با شاخه محافظه کاری پیوند نزدیکی دارد و اگر بخواهیم چارچوب مفهوم ایرانی اصلاحات را با مفهوم تاریخی آن مقایسه کنیم باید آن را نو محافظه کاری بخوانیم. اصلاح طلبی ایرانی در اغلب مواقع در پی تغییراتی تدریجی است ولی تفاوت آن با مفهوم اصلاح طلبی که سوسیال دموکرات ها در ابتدا پایه نهادند در آن است که اصلاح طلبی ایرانی اساسا درگیر تغییرات بنیادی نمی شود و تغییرات تدریجی فرهنگی را به تغییرات تدریجی اقتصادی و سیاسی اولویت می دهد. اثبات این مدعا، سابقه ایست که تاریخ از اصلاح طلبی در ایران ارائه می کند.[۵]

تاریخچه اصلاح طلبی در ایران

تلاش هایی که از زمان شاه عباس اول (1587-1629 میلادی) انجام یافت و توسط او اصلاح طلبی خوانده شد، پیگیری تغییراتی بود که وضع موجود را تثبیت می کرد و این اولین خواسته محافظه کاران بود. این تغییرات تدریجی گرچه جنبه رشد و توسعه داشتند ولی به هیچ وجه بنیادی نبودند. از دیگر نمونه های دیگر اصلاح طلبی در ایران، همچون عباس میرزا و میرزا تقی خان امیرکبیر نیز چیزی جز اصلاحات غیر بنیادی و فرهنگی محور و تدریجی نمیتوان یافت.[۶]

شاه محمد رضا پهلوی

حتی اگر پهلوی اول را بزرگترین اصلاح طلب ایران بنامیم او نیز در نهایت اصلاح طلبی متفاوتی با نظر برنشتاین را نمایش میدهد. به نظر می رسد این اصلاح طلبی ریشه در فرهنگ خود محوری شرقی دارد.[۷] در کتاب موانع توسعه سیاسی در ایران نوشته حسین بشیریه به طور مشروح در مورد شکست اصلاح طلبی بحث شده است. [۸] این ریشه های فرهنگی ساختار مفهومی جدیدی برای اصلاح طلبی در ایران ساخته است.

در ایران شاید تنها کسی که با اندیشه های اصلاح طلبی اصیل آشنا بود و تلاش هایش تا حد زیادی در راستای تغییرات تدریجی و بنیادی پیش رفت، محمد مصدق بود.[۹] البته بسیاری از تحلیلگران مصدق را محافظه کار میدانند با این وجود در واقع مصدق که در بستر تحولات انقلاب مشروطه رشد کرده بود و از تبعات چنین انقلاب هایی آگاه بود به سوسیال دموکرات ها گرایش پیدا کرده بود.[۱۰] بارها در مضرات انقلاب و شکستن ناگهانی ساختارها سخن گفته بود و شاید بتوان گفت مصدق اولین کسی بود که مفهوم اصلاح طلبی را در ایران به شکل مدرن و برنشتاینی آن بنیان گذاشت. در کتاب خاطرات دکتر فاطمی، به دفعات از مصدق نقل شده بود که مشی من اصلاح طلبیست. اما با این وجود گرایش او به اندیشه های سوسیال دموکرات و همچنین وقوع جنگ سرد میان دو قطب ایدئولوژی باعث شد اصلاح طلبی با دخالت دول غربی و نیز تحریکات شوروی ناکام بماند و در کودتای 28 مرداد 1332 این گرایش به کلی توسط محافظه کاران حذف شود.[۱۱]

پس از آن دوباره مفهوم اصلاح طلبی دراوایل دهه 40 شمسی توسط محمدرضا پهلوی مطرح شد. او نیز همچون پدرش نتوانست تغییر عمده ای در ساختارهای سیاسی و اجتماعی ایران ایجاد کند. تغییرات فرهنگی و اقتصادی هم آنقدر نبود که بتوان گفت ساختارهای بنیادی آن تغییر کرده است. بنابراین شاه که اصلاحات را ناکام یافته است تصمیم می گیرد این ساختارها را با برنامه ای به نام انقلاب سفید یا انقلاب شاه و مردم پی بگیرد.[۱۲]

دکتر همایون امینی پسر علی امینی در کتاب بربال بحران بخشی ازین تلاش برای اصلاح را نمایش میدهد و اصلاح طلبی را در ایران نوعی نومحافظه کاری می خواند.[۱۳]

مفهوم اصلاح طلبی پس از انقلاب

پرونده:Iranian Revolution 1979 marching young people.jpg
صحنه ای از انقلاب 57 مردم ایران که منجر به روی کار آمدن حکومت اسلامی شد

اصلاح طلبی در ایران پس از انقلاب اسلامی سال 1357 مفهوم دیگری یافت. در اولین دولت انقلاب و پس دولت انتقالی مهدی بازرگان در انتخاباتی آزاد ابوالحسن بنی صدر به ریاست جمهوری رسید. وی که در فرانسه اقتصاد خوانده بود، مدعی اصلاحاتی بنیادی چون دوباره‌سازی مراکز قدرت، از دور خارج کردن تدریجی سپاه پاسداران، دادگاه‌های انقلاب و کمیته‌ها و ادغام آنها در سایر سازمانهای دولتی، کاستن نفوذ روحانیون و همچنین ایجاد طرحی برای بهسازی و توسعه اقتصادی کشور بود. بسیاری بر این باور بودند که بنی صدر به واسطه تحصیل در فرانسه دارای گرایش های سوسیال دموکرات بود.[۱۴]

سید محمد خاتمی، رئیس جمهور دولت اصلاحات

پس از سرنگونی بنی صدر، محافظه کاران و تکنوکرات های ایرانی حکومت را در دست گرفتند.در این دوره حاکمیت به دو بخش تقسیم شده بود.گروه محافظه کارتر به جناح راست مشهور شدند[۱۵] و گروهی دیگر به چپ ها یا اصلاح طلبان. چپ ها کسانی بودند که قبل از انقلاب اسلامی به گروه هایی چون سازمان مجاهدین خلق یا سازمان فداییان خلق نزدیک بودند و پس از انقلاب به علت اختلافات درونی منشعب شدند و سازمان های جدیدی یافتند برای مثال سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی با اندیشه های آشکار سوسیالیستی در اقتصاد و به علت تاکیدشان بر حکومت اسلامی از سازمان مجاهین خلق جدا شدند. در این میان در میان روحانیت هم اندیشه های نو اصلاح طلبی هرچند کمرنگتر از دیگر گروهای مشهور به چپ طرفدارانی یافت. جامعه روحانیون مبارز نمونه ای از این گروه ها بودند که حامیان چپ ها در میان روحانیون به حساب می آمدندمجمع روحانیون مبارز. اما در سال 1376 ه.ش یا 1998 م در انتخابات ریاست جمهوری ، سید محمد خاتمی با شعار رسمی اصلاحات سیاسی، با اکثریتی قاطع بر سر کار آمد. دولت اصلاحات در پی آن بود که جامعه مدنی در ایران شکل گیرد و فضای مشارکتی سیاسی در ایران حاکم شود. آزادی بیشتر مطبوعات، اصلاح نظام نامه تحصیلات تکمیلی ، شکل دهی نهادهای مدنی همچون شوراهای اسلامی زمینه را برای تغییر تدریجی مساعدتر کرده بود. در این سالها مقابله محافظه کاران مذهبی به ویژه دخالت های گروه های فشار به وقوع بحران های سیاسی انجامید. تجمعات اعتراضی دانشجویان در سال 2000م و وقوع قتل های سازمان یافته[۱۶] توسط گروه های فشار از جمله همین بحران ها بود. اما اوج قدرت دولت اصلاحات به دست آوردن اکثر کرسی های مجلس نمایندگان در دوره ششم انتخابات مجلس شورای اسلامی بود. با این وجود به علت نفوذ سنت و محافظه کاری در بخش عمده ای از دولت اصلاحات ، اصلاحات نتوانست تغییرات ساختاری در حکومت ایجاد کند و صرفا تغییراتی غیر ساختاری در حوزه فرهنگ و جامعه مدنی شکل گرفت.[۱۷]

جستارهای وابسته

پانویس

  1. Reform or Revolution? by Rosa Luxemburg (1900).
  2. The Future of Socialism (1956)
  3. 1959 General Election Hugh Gaitskell
  4. wikipedia/Reformism
  5. •توسعه سیاسی،اقتصادی و امنیت، سید محمد خاتمی. 113جلد 1
  6. باستانی پاریزی، محمدابراهیم، سیاست و اقتصاد عصر صفوی، ۱۳۵۷، تهران
  7. فرهنگ سیاسی ایران،دکتر سریع القلم،صفحه98
  8. موانع توسعه سیاسی در ایران، حسین بشیریه، مقدمه
  9. دکتر محمد مصدق - خاطرات و تالمات دکتر محمد مصدق – مشتمل بر دو کتاب:۱- شرح مختصری از زندگی و خاطراتم ۲- مختصری از تاریخ ملی شدن نفت در ایران - به کوشش ایرج افشار ص 88
  10. همان
  11. همان
  12. ایران و انقلاب شاه و ملت، ۱۳۵۶، صفحه 78
  13. بر بال بحران، همایون امینی،بخش اول
  14. بنی صدر سخن می‌گوید
  15. پایگاه خبری تحلیلی اصولگرا
  16. قتل های زنجیره ای،عصرنو،هفته نامه سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی،شماره33
  17. همان

منابع برای مطالعه بیشتر

  • وب‌گاه سید محمد خاتمی
  • "کتاب اصطلاحات سیاسی" - به کوشش عبدالرحمان میاح - نشر پارسایان - 4-91-6566-964
  • "کتاب پژوهش در علوم سیاسی" - نوشته دکتر کاووس سید امامی - 5-41-7746-964