مشروعیت

‌

مباني مشروعيت و مقبوليت در جمهوري اسلامي

• در تئوری حکومتهای غیردینی تنها یک مولفه برای بقای حکومت موثر است که از آن به مشروعیت تعبیر می‌‌شود که در نظامهای غیردینی مردمی، منشا آن رای مردم و در نظامهای غیردینی غیرمردمی، منشا آن فردی و بر مبنای استبداد است.

در تئوری حکومت اسلامی(که خود اعم از جمهوری اسلامی است)، حاکمیت برپایه دو مولفه پایه ریزی و ادامه می‌‌یابد.

مشروعیت

• این مولفه به سلسله طولی نصب حاکم جامعه اسلامی از طرف خدا اطلاق می‌‌شود که به معنای این است که صرف نظر از رای و اراده مردم، در همه حال فردی از چانب خدا برای حکومت نصب شده است.

شیوه یافتن حاکم

اگر اصل مشروعیت و جزییات آن را بپذیریم، سوالی پیش می‌‌آید و آن اینکه چگونه می‌توان فهمید که بر اساس سلسله طولی نصب حاکم از جانب خدا، در زمانی مشخص مثل امروز، برای حاکمیت بر مردم، چه شخصی از طرف خدا منصوب شده است.

راه حل

اساسا هیچ راه قطعی و صد در صدی برای یافتن این شخص وجود ندارد، اما بر اساس انچه در روایات وجود دارد و همچنین با استفاده از استدلالهای کلامی، می‌‌توان به شیوه کشف رسید.

نظریه کشف

نظریه کشف که توسط بسیاری از حوزویها و همچنین غیر آنها(از جمله مرحوم دکتر شریعتی در کتاب انتظار مذهب اعتراض) ابراز شده است، حاوی این مطلب است که جمعی از متخصصین علم حقوق و فقه اسلامی، از میان شرایط و مولفه‌هایی که در روایات شیعه، برای حاکم اسلامی شمرده شده است، کسی را که به این صفات و شرایط نزدیک تر است را برگزینند.

مقبولیت

• این مولفه که همان رای مردم است و در فرهنگ اسلامی از آن تعبیر به بیعت می‌‌شود برای تشکیل حکومت و ادامه آن لازم است گرچه بعد از بیعت، همه باید از حاکم اطاعت کنند و او را منصوب از جانب خدا بپندارند.

هر کدام به تنهایی

حال به این موضوع می‌‌پردازیم که هر کدام از این مولفه‌ها به تنهایی چه فایده و استقلالی در ایجاد یا ادامه حکومت اسلامی دارند.

• مشروعیت یک حکومت به تنهایی هیچ حقی را برای حاکم ایجاد نمی‌کند اما مسلمانانی که با وجود حاکم مشروع با او بیعت نکرده‌اند گناه مرتکب شده اند.
• مقبولیت هم به تنهایی نمی‌تواند موجب شروع یا ادامه حکومت اسلامی‌شود چون بدون مشروعیت از جانب خدا، هر حکومتی حتی اگر مسلمانان آن را اداره کنند، بر اساس قرآن مصداق بارز طاغوت است.

لینکهای خارجی

• موازنه مقبولیت و مشروعیت از دیدگاه سید محمد باقر صدر، نوشته علی معموری