مصطلح‌الحدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
=== متصل === |
=== متصل === |
||
حدیثی‌است که سلسله سند آن انقطاع نداشته باشد، هرچند انتهای آن به معصوم نرسد که در این صورت، ''متصل نسبی'' (متصل موقوف) است و اگر به معصوم یا [[صحابه|صحابی]] برسد، ''متصل مطلق'' (متصل مرفوع). مثال از متصل مرفوع: «ابن فلان عن فلان عن رسول الله» و مثال از متصل موقوف: «ابن فلان عن فلان عن ابن بهمان عن بهمان قوله ...».<ref>مدیرشانه‌چی، «متصل و موصول»</ref><ref>ابن الصلاح، ص ۴۴</ref> |
حدیثی‌است که سلسله سند آن انقطاع نداشته باشد، هرچند انتهای آن به معصوم نرسد که در این صورت، ''متصل نسبی'' (متصل موقوف) است و اگر به معصوم (نزد شیعه) یا [[صحابه|صحابی]] (نزد اهل سنت) برسد، ''متصل مطلق'' (متصل مرفوع). مثال از متصل مرفوع: «ابن فلان عن فلان عن رسول الله» و مثال از متصل موقوف: «ابن فلان عن فلان عن ابن بهمان عن بهمان قوله ...».<ref>مدیرشانه‌چی، «متصل و موصول»</ref><ref>ابن الصلاح، ص ۴۴</ref> |
||
=== مرفوع === |
|||
حدیثی‌است که انتهای آن به پیامبر (نزد اهل سنت)<ref name=iS45>ابن الصلاح، ص ۴۵</ref> یا معصوم (نزد شیعه) برسد.<ref name=mMarfu>مدیرشانه‌چی، «مرفوع»</ref> که خود می‌تواند ''مرسل''، ''منقطع'' یا ''متصل'' باشد.<ref name=iS45 /> |
|||
مرفوع در اصطلاح دیگری هم به کار می‌رود و آن حدیثی‌است که وسط یا انتهای سلسله یک یا چندتن از روات افتاده باشند.<ref name=mMarfu /> |
|||
=== موقوف === |
|||
حدیثی‌است که در آن انتهای سلسله به صحابی پیامبر (نزد اهل سنت)<ref>ابن الصلاح، ص ۴۶</ref> یا صحابی یک معصوم (نزد شیعه) برسد که می‌تواند اتصال یا انقطاع داشته باشد.<ref>مدیرشانه‌چی، «موقوف، اثر»</ref> |
|||
=== مقطوع === |
|||
حدیث ''مقطوع'' (جمع آن: ''مقاطیع'' یا ''مقاطع'') حدیثی‌است ''موقوف'' که از [[تابعین]] نقل شده باشد. طبق ''مقدمة ابن الصلاح'' برخی ازجمله [[امام شافعی]] آن را ''منقطع غیر موصول'' در نظر گرفته‌اند.<ref>مدیرشانه‌چی، «مقطوع»</ref><ref>ابن الصلاح، ص ۴۷</ref> |
|||
=== مرسل === |
|||
طبق نوشتهٔ ابن الصلاح حدیثی‌است که یکی از تابعین که صحابه را ملاقات و با آنان مجالست کرده‌است روایت کند، به این صورت که [بدون ذکر نام صحابی] بگوید «قال رسول الله (ص) ...».<ref>ابن الصلاح، ص ۵۱</ref> طبق ''درایةالحدیث''، حدیثی‌است که آخرین راوی‌اش مذکور یا معلوم نباشد.<ref name=mMursal>مدیرشانه‌چی، «مرسل»</ref> |
|||
مقبول یا مردودبودن این دسته احادیث مورداختلاف است.<ref name=mMursal /> برای نمونه [[مسلم نیشابوری]] (طبق نوشتهٔ ابن الصلاح) آن را فاقد حجیت می‌داند.<ref>ابن الصلاح، ص ۵۵</ref> |
|||
اصطلاح ''مرسل'' گاه برای اشاره به حدیث مقطوع یا معضل نیز استفاده شده‌است.<ref name=mMursal /> |
|||
=== منقطع === |
|||
=== معضل === |
|||
== پانویس == |
== پانویس == |
||
نسخهٔ ۲۲ مهٔ ۲۰۱۱، ساعت ۱۶:۵۶
| بخشی از مجموعه مقاله‌های: |
| حدیث |
|---|
|
تاریخ حدیث |
مصطلح‌الحدیث یا درایه از شاخه‌های علم حدیث است که در آن از کیفیت نقل حدیث از نظر اتصال و انقطاع زنجیرهٔ آن و سندیت حدیث و جز آن سخن می‌رود و هدف آن، تشخیص مقبول یا مردودبودن حدیث است. علم حدیث به دو شاخهٔ درایةالحدیث و روایةالحدیث تقسیم می‌شود و روایةالحدیث، به دو شاخهٔ رجال و مصطلح‌الحدیث.[۱]
از لحاظ سندیت حدیث
به نوشتهٔ ابن الصلاح، احادیث در بین اهل حدیث بر سه قسم‌اند: صحیح، حَسَن و ضعیف.[۲]
قدمای امامی‌مذهب احادیث را به صحیح و غیر آن تقسیم‌بندی می‌کردند و برای صحیح‌برشمردن حدیث معیارهایی داشتند.[۳]
صحیح
طبق مقدمهٔ ابن الصلاح، حدیث صحیح حدیثی‌است مسند که شاذ و معلل نباشد و زنجیرهٔ اسناد آن پیوسته باشند و راویان در روایتِ آن عادل ضابط.[۴] با این تفاسیر، احادیث مرسل و منقطع و معضل و شاذ و معلول و غیره نمی‌توانند در این دسته راه یابند.[۵]
طبق درایةالحدیث نوشتهٔ مدیرشانه‌چی، [در علوم حدیث شیعه] حدیث صحیح حدیثی‌است که زنجیرهٔ آن توسط رجالی موثق و امامی‌مذهب به معصوم متصل شود.[۶]
حسن
ابن الصلاح در کتابش احادیث حَسَن را به دو دسته تقسیم می‌کند:[۷]
- روایتی که زنجیرهٔ سند آن شامل راوی مستور باشد [=متهم به کذب باشد] و در عین حال در روایت‌کردن کثیرالخطا نباشد؛ مشروط بر اینکه روایت مشابه دیگری از طریق زنجیره سند دیگری موجود باشد.
- روایتی که زنجیرهٔ سند آن شامل راوی‌ای باشد که مشهور به صداقت و امانت باشد اما در مقایسه با رجال احادیث صحیح، در حفظ و اتقان به درجهٔ آن‌ها نرسیده باشد.
طبق درایةالحدیث نوشتهٔ مدیرشانه‌چی، «حدیث حسن [در علوم حدیث شیعه] حدیثی‌است متصل که همهٔ زنجیرهٔ سند آن امامی‌مذهب و ممدوح باشند ولی تنصیص بر عدل هریک نشده باشد یا برخی ممدوح و بقیه ثقه باشند».[۸]
موثق
خبری‌است که همهٔ افراد زنجیرهٔ سند آن به تصریح کتب رجال شیعه، ثقه باشند، خواه امامی‌مذهب یا نه.[۹]
قوی
روایتی‌است که همهٔ راویان زنجیرهٔ حدیث امامی‌مذهب باشند گرچه ممدوح و مذموم نباشند.[۱۰]
ضعیف
حدیث ضعیف آن است که شرایط موارد دیگر را نداشته باشد که خود انواع گوناگونی دارد.[۱۱] طبق مقدمة ابن الصلاح، هر حدیثی که صحیح یا حسن نباشد ضعیف است و انواع آن را چنین ذکر می‌کند: موضوع، مقلوب، شاذّ، معلل، مضطرب، مرسل، منقطع، و معضل.[۱۲]
موجبات ضعف حدیث:[۱۳]
- کذب راوی (موضوع)
- متهم‌بودن راوی به کذب (متروک)
- کثیرالخطابودن راوی (منکر)
- غفلت راوی از اتقان در نقل (منکر)
- فسق راوی (موضوع)
- متوهم‌بودن راوی (معلل)
- مخالفت در نقل روایت به اثقات
- مجهول‌بودن راوی (مجهول)
- اهل بدعت بودن راوی (متروک)
- کم‌حافظه‌بودن راوی (شاذ/مختلط)
از لحاظ تعداد راویان
متواتر
حدیث متواتر حدیثی‌است که توسط راویان بسیاری نقل شده باشد، به گونه‌ای که هماهنگی آنان برای جعل ممکن نباشد.[۱۴]
آحاد
از لحاظ زنجیره سند
مسند
متصل
حدیثی‌است که سلسله سند آن انقطاع نداشته باشد، هرچند انتهای آن به معصوم نرسد که در این صورت، متصل نسبی (متصل موقوف) است و اگر به معصوم (نزد شیعه) یا صحابی (نزد اهل سنت) برسد، متصل مطلق (متصل مرفوع). مثال از متصل مرفوع: «ابن فلان عن فلان عن رسول الله» و مثال از متصل موقوف: «ابن فلان عن فلان عن ابن بهمان عن بهمان قوله ...».[۱۵][۱۶]
مرفوع
حدیثی‌است که انتهای آن به پیامبر (نزد اهل سنت)[۱۷] یا معصوم (نزد شیعه) برسد.[۱۸] که خود می‌تواند مرسل، منقطع یا متصل باشد.[۱۷]
مرفوع در اصطلاح دیگری هم به کار می‌رود و آن حدیثی‌است که وسط یا انتهای سلسله یک یا چندتن از روات افتاده باشند.[۱۸]
موقوف
حدیثی‌است که در آن انتهای سلسله به صحابی پیامبر (نزد اهل سنت)[۱۹] یا صحابی یک معصوم (نزد شیعه) برسد که می‌تواند اتصال یا انقطاع داشته باشد.[۲۰]
مقطوع
حدیث مقطوع (جمع آن: مقاطیع یا مقاطع) حدیثی‌است موقوف که از تابعین نقل شده باشد. طبق مقدمة ابن الصلاح برخی ازجمله امام شافعی آن را منقطع غیر موصول در نظر گرفته‌اند.[۲۱][۲۲]
مرسل
طبق نوشتهٔ ابن الصلاح حدیثی‌است که یکی از تابعین که صحابه را ملاقات و با آنان مجالست کرده‌است روایت کند، به این صورت که [بدون ذکر نام صحابی] بگوید «قال رسول الله (ص) ...».[۲۳] طبق درایةالحدیث، حدیثی‌است که آخرین راوی‌اش مذکور یا معلوم نباشد.[۲۴]
مقبول یا مردودبودن این دسته احادیث مورداختلاف است.[۲۴] برای نمونه مسلم نیشابوری (طبق نوشتهٔ ابن الصلاح) آن را فاقد حجیت می‌داند.[۲۵]
اصطلاح مرسل گاه برای اشاره به حدیث مقطوع یا معضل نیز استفاده شده‌است.[۲۴]
منقطع
معضل
پانویس
- ↑ مدیرشانه‌چی، «علم درایه یا مصطلح‌الحدیث»
- ↑ ابن الصلاح، ص ۱۱
- ↑ مدیرشانه‌چی، «اقسام چهارگانهٔ حدیث»
- ↑ دربارهٔ عدل و ضبط در روایت‌کردن ر.ک. ابن الصلاح، صص ۱۰۴ و ۱۰۶ به بعد
- ↑ ابن الصلاح، صص ۱۱–۱۲
- ↑ مدیرشانه‌چی، «صحیح»
- ↑ ابن الصلاح، صص ۳۱–۳۲
- ↑ مدیرشانه‌چی، «حسن»
- ↑ مدیرشانه‌چی، «موثق»
- ↑ مدیرشانه‌چی، «قوی»
- ↑ مدیرشانه‌چی، «ضعیف»
- ↑ ابن الصلاح، صص ۴۱–۴۲
- ↑ مدیرشانه‌چی، «ضعیف»
- ↑ مدیرشانه‌چی، «متواتر و آحاد»
- ↑ مدیرشانه‌چی، «متصل و موصول»
- ↑ ابن الصلاح، ص ۴۴
- ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ابن الصلاح، ص ۴۵
- ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ مدیرشانه‌چی، «مرفوع»
- ↑ ابن الصلاح، ص ۴۶
- ↑ مدیرشانه‌چی، «موقوف، اثر»
- ↑ مدیرشانه‌چی، «مقطوع»
- ↑ ابن الصلاح، ص ۴۷
- ↑ ابن الصلاح، ص ۵۱
- ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ ۲۴٫۲ مدیرشانه‌چی، «مرسل»
- ↑ ابن الصلاح، ص ۵۵
منابع
- مدیرشانه‌چی، کاظم. درایةالحدیث. بازبینی‌شده در ۲۱ مهٔ ۲۰۱۱.
- (به [[[ابن الصلاح|ابن الصلاح، الإمام أبو عمرو عثمان بن عبد الرحمن شهروزيري]] (م ۶۴۳). علوم الحديث. تحقيق وشرح نور الدين عتر. دمشق: دار الفكر.] Error: {{Lang-xx}}: متن دارای نشانه‌گذاری ایتالیک است (راهنما))