یحیی مشیرالدوله

میرزا یحیی‌خان مشیرالدوله قزوینی، فرزند میرزا نبی‌خان امیر دیوان قزوینی، که دارای القابی چون آجودان مخصوص، معتمدالملک، وزیر مخصوص، و مشیرالدوله بود، از رجال برجسته و نامدار ایران در عصر قاجار بود. وی که شوهر چهارم عزت‌الدوله، خواهر ناصرالدین شاه و بیوه امیرکبیر به شمار می‌آمد، به مسوولیت‌های مهمی همچون حکومت عراق و کمره، لرستان و خوزستان، یزد، گیلان، مازندران، فارس و... رسید و مدتی هم وزیر امور خارجه و وزیر عدلیه بود.

مشیرالدوله برادر میرزاحسین خان سپهسالار، صدراعظم نامی ایران در عهد قاجاریه‌است.

زندگینامه

یحیی خان در سال ۱۲۴۷ هجری قمری در قزوین متولد شد. پدرش میرزا نبی خان امیر دیوان قزوینی از رجال نامی عصر قاجار بود. میرزا نبی خان در تربیت فرزندان خود تلاش بسیار داشت و در ابتدای سلطنت ناصرالدین شاه قاجار دو فرزند خود، میرزا حسین خان و یحیی خان را برای تحصیل به اروپا فرستاد. میرزا حسین خان به زودی بازگشت، اما یحیی خان در پاریس به یادگیری زبان فرانسه مشغول شد و تا سال ۱۲۷۲ هجری قمری در فرانسه ماند.

یحیی خان پس از مراجعت از فرانسه بعنوان مترجم در وزارت امورخارجه مشغول به کار شد. وی مدتی بعد به نیابت سفارت پطرزبورگ (لنین گراد بعدی) منصوب شد.

در سال ۱۲۷۳ هجری قمری، وی از پطرزبورگ به ایران برگشت و در همین سال میرزا آقاخان نوری، وی را به سمت آجودان مخصوص خود منصوب نمود. پس از عزل میرزا آقاخان نوری در سال ۱۲۷۵ قمری، ناصرالدین شاه، یحیی خان را به سمت آجودان مخصوص و مترجم حضور خود برگزید. وی در سال ۱۲۷۶ قمری، به عنوان مأمور مخصوص به عثمانی سفر کرد و در استانبول نشان خاص شاه ایران را تقدیم سلطان عثمانی نمود و یک سال بعد در مراجعت نیز نشانهایی از جانب سلطان عبدالمجید عثمانی برای شاهزادگان و اعیان دولت ایران آورد.

وی در سال ۱۲۷۸ هجری قمری فرمان ولایتعهدی مظفرالدین شاه و خلعت او را از جانب شاه به تبریز برد.

در سال ۱۲۸۲ هجری قمری، علاوه بر پستهای دیگری که داشت، تحویلداری وجوه صرف جیب شاه نیز به وی محول گردید. همچنین در اواخر سال ۱۲۸۴ قمری به لقب معتمدالملک، ملقب گردید و در سال بعد با خانم عزت الدوله، خواهر تنی شاه ازدواج کرد.

یحیی خان معتمدالملک در سال ۱۲۸۸ قمری به حکومت عراق و کمره منصوب شد و مدتی بعد حکومت لرستان و خوزستان نیز، ضمیمه حکومتش گردید. در سال ۱۲۸۹ قمری به سمت کشیکچی باشی گری شاه معین و در همین سال به حکومت گیلان انتصاب یافت. در سالهای بعد وی به حکومت یزد و سرانجام در سال ۱۲۹۱ قمری، والی فارس شد.

وی پس از مراجعت از ماموریت فارس و تا سال ۱۲۹۴ قمری شغل مهمی نداشت تا در این سال به حکومت مازندران و سپس به جای برادرش که در معیت شاه به فرنگ رفته بود، به کفالت وزارت خارجه و سپهسالاری قشون منصوب شد.

یحیی‌خان قزوینی در سال ۱۳۰۹ ه.ق در سن ۶۲ سالگی فوت کرد. جسد وی طی مراسمی در مشهد به خاک سپرده شد.