جنگ نامتقارن

جنگ نامتقارن یا ناهمطراز(نبرد های پارتیزانی)در اصطلاح به نبردهایی گفته می‌شود که طرف‌های درگیر در آن از توانایی نظامی یکسانی برخوردار نیستند و بر خلاف جنگ‌های کلاسیک، فرمول مشخصی برای موقعیت‌های خاصّ نظامی ندارند؛ بلکه از عملیات گوناگون، معمولاً از عامل غافلگیری، برای ضربه زدن به یکدیگر استفاده میکنند.

وقتی کشوری با مساحت و قدرت نظامی کوچک مانند ویتنام، با یکی از بزرگترین قدرت‌های نظامی جهان یعنی ایالات متحده آمریکا روبرو میشود، مجبور است به روشهای نامتقارن متوسل شود.

در این شرایط، به دلیل برتری محسوس کشور قویتر این جنگ به یک جنگ تمام عیار تبدیل خواهد شد؛ که همین تمام عیار بودن از یک طرف می‌تواند باعث نامتقارن شدن جنگ شود.

در واقع با ملاحظات منطق ریاضی، می‌توان اینگونه انگاشت؛ که سطح امکانات بالای یک طرف درگیر جنگ، باعث اجتناب از رویارویی رو در رو (مستقیم و متقارن) از طرف دیگر ضعیف تر می‌شود.

به همین سان آشنایی بهتر طرف ضعیف بازمین و اقلیم خود و توسل به ابزار سبک با توانایی‌های بالای تکنیکی و تاکتیکی، طرف قوی را وادار به انتخاب روش‌های نامتعارف و ناشناخته و یا در واقع، ابتکار می‌کند که این اجتناب ناپذیر است.

نظریه‌ها

فریدمن می‌گوید: «ضعیف ها در مقابل قدرتمندان باید از روشهای نامتقارن استفاده کنند و روشهای انتخابی، به تجزیه و تحلیل طرف ضعیف از نقاط آسیب‌پذیر طرف قدرتمند بستگی خواهد داشت». چارلز دونلپ می‌گوید: «در وسیع‌ترین معنا، مفهوم نامتقارن در جنگ، جنگی را توصیف می‌کند که به دنبال اجتناب از توانمندی‌های حریف است… رویکردی که سعی دارد روی هر آنچه ممکن است محاسن و مزایای نسبی یک طرف در مقابل نقاط ضعف نسبی دشمن باشد، تمرکز کند.»[۱]

اگر چه این توصیفات آشکارا نادرست نیست، اما آنها نه خیلی روشنگر و نه خیلی خاص است. تعریف دیگری که اخیراً مطرح شد، تا حدی مفیدتر است، چرا که به ابعاد متفاوتی اشاره می‌کند که در آن می‌توان جنگ را آغاز و نامتقارن یافت و از آن بهره‌برداری نمود: اخیراً یک نویسنده اظهار کرده‌است که «از طریق به‌ کارگیری توان نظامی، سیاسی و یا تکنولوژیکی، استراتژیهای نامتقارن می‌توان به‌طور موفقیت ‌آمیزی، توانمندی های دشمن را متزلزل کند. اگر چه ممکن است نتواند دشمن را در میدان جنگ سنتی شکست دهد، ولی استراتژیهای به کار رفته، ممکن است برتری دشمن را خنثی کند، ارادهٔ جنگی وی را تحلیل برد، در توانایی او برای عملیات مؤثر وقفه ایجاد کند و یا او را از انجام عملیات کلی بازدارد.

جستارهای وابسته

جنگ متعارف

جنگ چریکی

نبرد پارتیزانی

منابع

• ۱)حسین اژدر،ماهیت جنگ نامتقارن،خبرگزاری فارس،تهران،۱۳۸۶
• ۲)جنگیدن به روش نامتقارن حق چه کسی است، اندیشکده روابط بین‌الملل، تهران، ۱۳۹۴
• «دپارتمان ستیزه‌شناسی(جنگهای نامتقارن) اندیشکده روابط بین‌الملل»(فارسی)
• جنگ نامتقارن و ظرفیت‌های سخت افزار گرایی،تهران،۱۳۹۵

• رابین گیب،«ساختارهای جنگ نامتقارن». خبرگزاری فارس. ۱۳/۰۹/۸۶. دریافت‌شده در ۲۶ بهمن ۱۳۸۷.