اسطورهشناسی: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش برچسبها: برگرداندهشده ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسبها: برگرداندهشده ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
خط ۹: | خط ۹: | ||
به اعتقاد بهار، در زبانهای اروپایی، واژهٔ myth در انگلیسی و فرانسه و myth و mythe در آلمانی، از نظر محتوای معنایی، برابرِ واژهٔ استوره و حالت جمع آنها، برابر واژهٔ اساتیر در زبان پارسیاست. او واژهٔ myth را برگرفته از اصل یونانی mouth، به معنای سخن و افسانه، و آن را با دو واژهٔ فارسی «مُسْتْ» و «مویه»، همریشه میداند.<ref>بهار، مهرداد (۱۳۸۹)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه، صص ۳۴۳ و ۳۴۴.</ref> |
به اعتقاد بهار، در زبانهای اروپایی، واژهٔ myth در انگلیسی و فرانسه و myth و mythe در آلمانی، از نظر محتوای معنایی، برابرِ واژهٔ استوره و حالت جمع آنها، برابر واژهٔ اساتیر در زبان پارسیاست. او واژهٔ myth را برگرفته از اصل یونانی mouth، به معنای سخن و افسانه، و آن را با دو واژهٔ فارسی «مُسْتْ» و «مویه»، همریشه میداند.<ref>بهار، مهرداد (۱۳۸۹)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه، صص ۳۴۳ و ۳۴۴.</ref> |
||
== پیشینه پژوهش در حوزه |
== پیشینه پژوهش در حوزه استورهشناسی == |
||
از دیدگاه تاریخی، مهمترین رویکردهای مدرن در مطالعات |
از دیدگاه تاریخی، مهمترین رویکردهای مدرن در مطالعات استورهشناختی توسط افرادی همچون [[فروید]]، [[یونگ]]، [[لوسین لوی-برول|لوی برول]]، [[لوی استروس]]، [[فرای]]، و گروههایی همچون مکتب شوروی و حلقه اسطوره و آیین پایهگذاری شدهاست. |
||
نخستین نظریههای انتقادی در باب |
نخستین نظریههای انتقادی در باب استوره طی سده نوزدهم میلادی ارائه گردید. در این سده پژوهشگران، استورهها را بهعنوان نمونههای منسوخ و ناکارآمد اندیشه انسانی معرفی مینمودند و باور داشتند که استوره چیزی بیش از همتای ابتدایی دانش مدرن نیست.<ref>{{cite book|first=Robert |last=Segal|title=Myth: A Very Short Introduction|url={{google books |plainurl=y |id=wJu9CQAAQBAJ|page=19}}|date=2015|publisher=OUP Oxford, p.19.}}</ref> |
||
اما در سده بیستم میلادی بسیاری از پژوهشگران |
اما در سده بیستم میلادی بسیاری از پژوهشگران استورهشناس این دیدگاه را ناقص دانسته و رد کردند. در اصل امروز دیگر به استوره بهعنوان سویه متضاد یا مخالف دانش نگاه نمیشود. از دید استورهشناسی مدرن، بررسی و تفسیر استورهها به معنای کنار نهادن دانش نیست.<ref>{{cite book|first=Robert |last=Segal|title=Myth: A Very Short Introduction|url={{google books |plainurl=y |id=wJu9CQAAQBAJ|page=19}}|date=2015|publisher=OUP Oxford, p.3.}}</ref> |
||
[[یونگ]] تلاش کرد بنیادهای روانشناختی پنهان در پس جهان |
[[یونگ]] تلاش کرد بنیادهای روانشناختی پنهان در پس جهان استورهها را دریابد. او بر این باور بود که همه انسانها در وابستگی به یک سری از نیروهای ذاتی ناخودآگاه با یکدیگر شریک هستند، که او نامشان را کهنالگو نهاد<ref>{{cite book|first=Steven |last=Walker|title=Jung and the Jungians on Myth|url={{google books |plainurl=y |id=VNhQAwAAQBAJ}}|date= 2014|publisher=Taylor & Francis}}</ref> |
||
[[لوی استروس]] عقیده داشت |
[[لوی استروس]] عقیده داشت استورهها بازتاب الگوهای ذهنی انسان هستند و بیشتر در پی یافتن این ساختارهای ذهنی و بهویژه دوگانهای متضاد (همچون خوب و بد، یا مهربان و ستمگر) در دل اسطورهها بود.<ref>Dundes, Alan, Binary Opposition in Myth: The Propp/Levi-Strauss Debate in Retrospect, Western Folklore, 56 (Winter, 1997): pp. 39–50.</ref> |
||
[[میرچا الیاده|الیاده]] بر این باور بود که یکی از محوریترین کارکردهای |
[[میرچا الیاده|الیاده]] بر این باور بود که یکی از محوریترین کارکردهای استوره، بنیان نهادن سرمشقهایی برای رفتار انسانی است.<ref>{{cite book|first=Mircea |last=Eliade|title=Myth and Reality|url={{google books |plainurl=y |id=CaIUAAAAQBAJ}}|date= 1998|publisher=Waveland Press}}</ref> او نشان داد که نه تنها استورهسازی در تضاد با جهان امروز نیست، بلکه انسان مدرن نیز به ناچار همچون نیاکانش استورههای ویژه خود را میسازد.<ref>الیاده، میرچا، نماد پردازی امر قدسی و هنرها، ترجمه مانی صالحی علامه، تهران: نیلوفر، ۱۳۹۳</ref> در نیمه سده بیستم میلادی [[رولان بارت|بارت]] مجموعه مقالاتی منتشر کرد که در آنها فرایند استورهسازی در جوامع مدرن را بررسی نمود. از دید وی، از آنجایی که تبیین مقررات اخلاقی وظیفه دانش مدرن نیست، انسان همواره نیاز دارد برای درک یک رسم اخلاقی، با تجربیات استورهای/دینی درکشده در گذشته مرتبط شود.<ref>{{Cite web|url = https://books.google.com/books?id=wsGDVdYoRA4C&dq=Barthes+Mythologies&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiKp_nv8q_cAhWlF5oKHSWQB6oQ6AEIJDAA|title = Mythologies|date = 1972|publisher = Hill and Wang|last = Barthes|first = Roland}}</ref> |
||
== تعریف افسانه == |
== تعریف افسانه == |
نسخهٔ ۲۰ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۱۸:۱۳
استوره شناسی دانشیاست که به بررسی روابط میان استورهها، افسانهها و جایگاهشان در دنیای امروز میپردازد.
بیشتر استورهها بازمانده از روزگاران باستان هستند؛ گرچه جوامع مدرن نیز استورههای خاص خود را دارند. تحوّل اساتیر هر قوم، معرّف تحول شکل زندگی، دگرگونی ساختارهای اجتماعی و تحول اندیشه و دانش آنهاست. در واقع، استوره، نشانگر یک دگرگونی بنیادی در پویش بالاروندهٔ ذهن بشری است. استورهها روایاتی هستند که از طبیعت و ذهن انسان بدوی، ریشه میگیرند، و برآمده از رابطهٔ دوسویهٔ این دو هستند.
ریشهٔ واژهٔ «استوره»
این واژه که میتوان در فارسی برابرنهاد افسانه را بهجای آن بهکار برد و جمع شکستهٔ عربی آن بهگونهٔ اساتیر بهکار میرود، ریشههایی نیز در زبانهای هندواروپایی دارد. در زبان سنسکریت Sutra به معنی داستان یا گفتار مذهبی است که کارکرد آموزشی و روحانی دارد و بیشتر در نوشتههای هندویی، بودایی یا جین بهکار رفتهاست.[۱] سوترا در یونانی Historia به معنی جستجو و آگاهی، در فرانسوی Histoire، در انگلیسی به دو صورت Story به معنی حکایت، داستان و قصهٔ تاریخی، و History به معنی تاریخ، گزارش و روایت بهکار میرود.
مهرداد بهار در کتاب پژوهشی در اساتیر ایران، به واژهشناسی استوره پرداختهاست. او واژهٔ «اسطوره» را واژهای برگرفته از زبان عربی میداند و اعتقاد دارد «الاسطوره» و «الاسطیره»، در زبان عرب به معنای روایت و حدیثیاست که اصلی ندارد. در پارسی استوره. وی این واژهٔ عربی را نیز، برگرفته از اصل یونانی historia (به معنای استفسار، تحقیق، اطلاع، شرح و تاریخ) میداند که از دو جزو ترکیب یافتهاست: یکی از واژهٔ histor یا -history، به معنای داور، و دیگری پسوند -ia. او اعتقاد دارد واژهٔ history با مصدر یونانی iden، به معنای دیدن، خویشاونداست. بهار در ادامه، واژههای لاتینی Vidēre، به معنای دیدن، یونانی idenai، به معنای دانستن، سنسکریت vidyā و اوستا vaēdya، به معنای دانش، و فارسی «نوید» به معنای خبر خوش، مژده و بشارت، را با این واژه همریشه میداند. وی، همچنین ریشهٔ هند و اروپایی نخستین این واژههای خویشاوند را vid- میداند. به اعتقاد بهار، در زبانهای اروپایی، واژهٔ myth در انگلیسی و فرانسه و myth و mythe در آلمانی، از نظر محتوای معنایی، برابرِ واژهٔ استوره و حالت جمع آنها، برابر واژهٔ اساتیر در زبان پارسیاست. او واژهٔ myth را برگرفته از اصل یونانی mouth، به معنای سخن و افسانه، و آن را با دو واژهٔ فارسی «مُسْتْ» و «مویه»، همریشه میداند.[۲]
پیشینه پژوهش در حوزه استورهشناسی
از دیدگاه تاریخی، مهمترین رویکردهای مدرن در مطالعات استورهشناختی توسط افرادی همچون فروید، یونگ، لوی برول، لوی استروس، فرای، و گروههایی همچون مکتب شوروی و حلقه اسطوره و آیین پایهگذاری شدهاست.
نخستین نظریههای انتقادی در باب استوره طی سده نوزدهم میلادی ارائه گردید. در این سده پژوهشگران، استورهها را بهعنوان نمونههای منسوخ و ناکارآمد اندیشه انسانی معرفی مینمودند و باور داشتند که استوره چیزی بیش از همتای ابتدایی دانش مدرن نیست.[۳] اما در سده بیستم میلادی بسیاری از پژوهشگران استورهشناس این دیدگاه را ناقص دانسته و رد کردند. در اصل امروز دیگر به استوره بهعنوان سویه متضاد یا مخالف دانش نگاه نمیشود. از دید استورهشناسی مدرن، بررسی و تفسیر استورهها به معنای کنار نهادن دانش نیست.[۴] یونگ تلاش کرد بنیادهای روانشناختی پنهان در پس جهان استورهها را دریابد. او بر این باور بود که همه انسانها در وابستگی به یک سری از نیروهای ذاتی ناخودآگاه با یکدیگر شریک هستند، که او نامشان را کهنالگو نهاد[۵] لوی استروس عقیده داشت استورهها بازتاب الگوهای ذهنی انسان هستند و بیشتر در پی یافتن این ساختارهای ذهنی و بهویژه دوگانهای متضاد (همچون خوب و بد، یا مهربان و ستمگر) در دل اسطورهها بود.[۶]
الیاده بر این باور بود که یکی از محوریترین کارکردهای استوره، بنیان نهادن سرمشقهایی برای رفتار انسانی است.[۷] او نشان داد که نه تنها استورهسازی در تضاد با جهان امروز نیست، بلکه انسان مدرن نیز به ناچار همچون نیاکانش استورههای ویژه خود را میسازد.[۸] در نیمه سده بیستم میلادی بارت مجموعه مقالاتی منتشر کرد که در آنها فرایند استورهسازی در جوامع مدرن را بررسی نمود. از دید وی، از آنجایی که تبیین مقررات اخلاقی وظیفه دانش مدرن نیست، انسان همواره نیاز دارد برای درک یک رسم اخلاقی، با تجربیات استورهای/دینی درکشده در گذشته مرتبط شود.[۹]
تعریف افسانه
افسانه را از دیدگاههای گوناگون میتوان مورد بررسی قرار داد. جامعهشناسان، دینشناسان و روانشناسان و… هر یک به نوعی از افسانهها برای بیان شناخت خاستگاه تفکر و عاطفهٔ بشر و آرزوهای آدمی بهره جستهاند. انسانهای جوامع کهن پیچیدگیهای جهان بیرونی خود را در روایتهای ساده برای خویش بازگشایی میکردند. افسانه با ادبیات، فلسفه و دین همواره پیوندی نزدیک داشتهاست. افسانههای ملل مختلف با همهٔ اختلافاتی که در جزئیات با هم دارند در ساختار دارای یک سرنمون و روایت شبیه به هم میباشند.
- جیمز فریزر و ادوارد برنت تایلر افسانه را حاصل تلاش انسان آغازین برای شناخت جهان میدانند.
- لوسین لوی-برول افسانه را گونهای از شناخت برآیند ذهن پیش منطقی انسان آغازین میداند.
- الکساندر کراپ افسانه را روایتی از خدایان میداند که توجیهکننده پدیدههای طبیعی است.[۱۰]
- از دید ماکس مولر افسانه گونهای تبدیل مفاهیم استعاری به شبهواقعیاست.
- در نظریهٔ کارکردگرای برونیسلاو مالینوفسکی افسانه پاسخیاست به پرسشهای فلسفی انسان ابتدایی و واقعیتیاست که در شکل عقاید و تصعید این عقاید و در قوانین کارکردی رفتار یعنی اخلاقی پدیدار میشود.
- لوی استروس در نظریهٔ ساختارگرای خود افسانه را لایهٔ ژرف اندیشهٔ انسانی میداند و از دید او معنی هر افسانه براساس شکل آن تغییر مییابد و بدینسان معنی افسانه چند لایه و در هر زمان معنی خاصی دارا است و نزد هر فرد و در هر جامعه برداشتهای متفاوتی ازآن وجود دارد؛ و از این برداشتها میتوان به ساختار و الگوی ناخودآگاه قومی یک جامعه پی برد.
- میرچا الیاده با توجه به نگرش آیینگرای خود افسانه را خمیرمایهٔ دین میداند.
- ژرژ دومزیل بر خلاف روش تحلیلی فروید دنبال یک عامل ثابت انسان شناختی نیست، بلکه در افسانهها روایات مختلف و نسخههای بدل یک افسانه را از نظر ساختار قیاسی و تطبیقی بررسی میکند؛ و بیش از هر چیز به جزئیات نظر دارد.
- پل رادین افسانه را از دیدگاه اقتصادی آن بررسی میکند و بر آناست که در شناخت افسانهها باید به ساختار زیر بنایی آن پرداخت.[۱۱]
آن دسته از کسانیکه چه در گذشته و چه امروزه به پژوهش، واکاوی و شناخت اسطورهها اشتغال دارند، تا کنون برای اسطوره تعریف مشخص، دقیق و پذیرفتنی برای همگان نیافتهاند، بلکه هریک به میل و اشتیاق و وابستگیهای اجتماعی خویش آن را تعریف کردهاند. گهگاه در تعریف متخصصان از اسطوره اشکالاتی دیده میشود، علت آن ایناست که آنها به اسطوره از سر اعتقاد و ایمان مینگرند. آنان دنبال این اندیشهٔ لوی استروس که «برای درک اندیشهٔ وحشی باید با او و مثل او زندگی کرد» نه تنها به ساختار، بلکه به عملکرد جادویی اسطوره در جامعه، و در واقع، به اعجاز آن در ایجاد همبستگی قومی و عقیدهای ایمان میآورند و به همین دلیل برای آنها اسطوره یا نهاد زنده بسیار مهمتر از نهادهای کهن است.[۱۲]
میرچا الیاده دینشناس رومانیایی افسانه را چنین تعریف میکند:
افسانه نقلکنندهٔ سرگذشت قدسی و مینویاست، راوی واقعهایاست که در زمان نخستین، زمان شگرف بدایت همه چیز رخ دادهاست. به بیان دیگر: افسانه حکایت میکند که چگونه به برکت کارهای نمایان و برجستهٔ موجودات فراطبیعی، واقعیتی، چه کل واقعیت، یا تنها جزئی از آن پا به عرصهٔ وجود نهادهاست؛ بنابراین، افسانه همیشه متضمن روایت یک خلقتاست، یعنی میگوید چگونه چیزی پدید آمده و هستی خود را آغاز کردهاست. افسانه فقط از چیزی که براستی روی داده و به تمامی پدیدار گشته، سخن میگوید. شخصیتهای افسانه موجودات فراطبیعیاند و تنها به دلیل کارهایی که در زمان سرآغاز همه چیز انجام دادهاند، شهرت دارند. اساطیر کار خلاق آنان را بازمینمایانند و قداست یا فراطبیعی بودن اعمالشان را عیان میسازند.
در مقابل هستند عدهٔ دیگری که به افسانه صرفاً از سر انکار مینگرند. این گروه افسانه را یکی از الگوهای تاریخی یا سازوارهای کهنه و ازکارافتاده میبینند که پیشرفت بشر آن را از رده خارج کردهاست. در نظر یونگ و فروید افسانهشناسی دانشیاست که از فرافکنی نمادین تجربیات روانی نوع بشر به وجود آمدهاست.[۱۳]
افسانه، قصهایاست با خصلتی خاص، یعنی نقل روایتی که در آن خدایان یک یا چند نقش اساسی دارند. افسانهشناسی علمیاست که کارش طبقهبندی و بررسی مواد و مصالح افسانهشناختی بر حسب روش تحلیل و وارسی دقیقی که در همهٔ دیگر علوم تاریخی معمولاست.[۱۴]
به عبارت دیگر، افسانه تلاشی برای بیان واقعیتهای پیرامونی با امور فراطبیعیاست. انسان در تبیین پدیدههایی که به علتشان واقف نبوده به تعبیرات فراطبیعی روی آورده و این زمانیاست که هنوز دانش بشری توجیه کنندهٔ حوادث پیرامونیاش نیست. به عبارت دیگر، انسان در تلاش برای ایجاد صلحی روحی میان طبیعت و خودش افسانهها را خلق کردهاست. «از دیدگاه انسان به اصطلاح ابتدایی، افسانه تاریخاست. از دیدگاه انسان مدرن، افسانه و تاریخ دو چیز متمایز و کاملاً متفاوتاند.»[۱۵]
با آنچه دانشمندان افسانهشناس به آن پرداختهاند به تعریفی کامل ولی چند وجهی از افسانه میرسیم و میتوان از لوی استروس نقل قول کرد که: «... ارزش افسانهای داستان، حتی از خلأ بدترین ترجمهها و برگردانها نیز حفظ میشود. ذات و مفهوم افسانه نه در سبک و سیاق آن و نه در موسیقی کلامی یا ترکیبی است که با اجزا ایجاد میکند، بلکه ارزش افسانه در قصهایاست که میگوید…» و از این رو افسانهها با همهٔ تفاوت در جزئیات، ساختار و سرنمونی شبیه به هم دارند:
- رویدادی که در زمانهای اولیه اتفاق میافتد.
- سامانی متفاوت با واقعیتهای تجربی دارد.
- دغدغهها و شناخت انسان اولیه از جهاناست.
- سرگذشت و زندگی خدایان و ابرانسانهاست.
- در حافظهٔ مردم میماند و از محدودهٔ دنیای واقعی فراتر میرود.
- دنیایی آرمانی برساخته از واقعیتها را نشان میدهد.»[۱۶]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ Monier Williams, Sanskrit English Dictionary, Oxford University Press, Entry for sutra, page 1241.
- ↑ بهار، مهرداد (۱۳۸۹)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه، صص ۳۴۳ و ۳۴۴.
- ↑ Segal, Robert (2015). Myth: A Very Short Introduction. OUP Oxford, p.19.
- ↑ Segal, Robert (2015). Myth: A Very Short Introduction. OUP Oxford, p.3.
- ↑ Walker, Steven (2014). Jung and the Jungians on Myth. Taylor & Francis.
- ↑ Dundes, Alan, Binary Opposition in Myth: The Propp/Levi-Strauss Debate in Retrospect, Western Folklore, 56 (Winter, 1997): pp. 39–50.
- ↑ Eliade, Mircea (1998). Myth and Reality. Waveland Press.
- ↑ الیاده، میرچا، نماد پردازی امر قدسی و هنرها، ترجمه مانی صالحی علامه، تهران: نیلوفر، ۱۳۹۳
- ↑ Barthes, Roland (1972). "Mythologies". Hill and Wang.
- ↑ جهان اسطورهشناسی، آثاری از الکساندر کراپ، کارل آبراهام، مالینوفسکی، ژان کازنوو، لوی استروس؛ ترجمه جلال ستاری، تهران: مرکز، ۱۳۹۵.
- ↑ http://anthropology.ir/article/653.html
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref>
غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامautogenerated1
وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ والتر اودانیک. ۱۵۸
- ↑ کراپ
- ↑ افسانههای موازی، بیرلن ترجمهٔ عباس مخبر، ص ۲۷
- ↑ رضا طاهری، آناهیتا و ایزدبانوان دیگر در افسانهها و باورهای ایرانیان، نشر فروهر، ص ۱۴
منابع
- Segal, Robert (2015). Myth: A Very Short Introduction. OUP Oxford.
- Walker, Steven (2014). Jung and the Jungians on Myth. Taylor & Francis.
- .Dundes, Alan, (1997), Binary Opposition in Myth: The Propp/Levi-Strauss Debate in Retrospect, Western Folklore, No. 56
- Eliade, Mircea (1998). Myth and Reality. Waveland Press.
- الیاده، میرچا، نماد پردازی امر قدسی و هنرها، ترجمه مانی صالحی علامه، تهران: نیلوفر، ۱۳۹۳.
- Barthes, Roland (1972). "Mythologies". Hill and Wang.
- Apollodorus (1976). "Introduction". Gods and Heroes of the Greeks: The Library of Apollodorus. Translated by Simpson, Michael. Amherst: University of Massachusetts Press. ISBN 0-87023-206-1.
- Armstrong, Karen (29 October 2010). A Short History of Myth (Myths series). Knopf Canada. ISBN 978-0-307-36729-7.
- Barthes, Roland (1 January 1972). Mythologies. Hill and Wang. ISBN 978-0-8090-7193-7.
- Bascom, William Russell (1965). The Forms of Folklore: Prose Narratives. University of California.
- Bowker, John (2005). "Euhemerism". The Concise Oxford Dictionary of World Religions. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-861053-3.
- سهراب هادی. شناخت اسطورههای ملل. نشر تندیس: ۱۳۷۷.
- جهان اسطورهشناسی، آثاری از الکساندر کراپ، کارل آبراهام، مالینوفسکی، ژان کازنوو، لوی استروس؛ ترجمه جلال ستاری، تهران: مرکز، ۱۳۹۵.
- والتر اودانیک، ولودیمیر. یونگ و سیاست. ترجمهٔ علیرضا طیب. نشر نی. ۱۳۷۹.
پیوند به بیرون
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ اسطورهشناسی موجود است. |
معنای myth یا mythology را در ویکیواژه، واژهنامهٔ آزاد، ببینید. |
Wikiversity has learning materials about School:Comparative Mythology |
- Mythology
- The New Student's Reference Work/Mythology, ed. Beach (1914), at wikisource.
- Leonard, Scott. "The History of Mythology: Part I". Youngstown State University.
- Greek mythology
- Sacred texts
- Myths and Myth-Makers Old Tales and Superstitions Interpreted by comparative mythology by John Fiske.
- LIMC Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae, a database of ancient objects linked with mythology
- Dreams, Visions, and Myths: Making Sense of Our World